Théâtre Source: kan kunst de wereld redden?

Neen, het is geen sprookje. Wel een mooie film over een kunstwerk dat gestalte geeft aan de vraag die ik onlangs stelde aan Nigeriaans schrijver Ben Okri: Kan kunst de wereld redden? Ben Okri gaf geen simpel antwoord. Wel een anderhalf uur durende speech die soms hoog draafde.

Wie wil weten hoe kunst in concreto de wereld kan redden, gaat maandag best een kijkje nemen in de Gentse Vooruit, waar tijdens het festival (Im)possible Futures de documentaire Théatre Source wordt vertoond.

In die 45 minuten durende docu toont regisseur Koen Van den Bril hoe een Belgische kunstenaar, Philip Aguirre y Otegui, een slijkerige bron omturnt tot een klassiek ogend theater, opgetrokken uit handgemaakt beton.

Zuigen met een rietje

Théâtre source is geen waterput zoals er dertien gaan in een dozijn. In de arme wijk Ndogpassi III was er trouwens al lang water. Alleen was de waterbron smerig, kinderen zogen in het droog seizoen met rietjes het vocht uit de grond of ze werden vertrappeld of meegesleurd bij hevige regenval.

Waar spelen jonge kinderen liever dan op trappen, muurtjes en hellingen?

Op aansturen van Doual’art, een initiatief van prinses Marilyn Douala-Bell en haar man Didier Schaub, werd een watertap gebouwd. Doualart nodigde later ook Aguirre uit om als kunstenaar deel te nemen aan het driejaarlijkse Festival Sud.

Aguirre die al eerder rond Afrika en water werkte, nam de uitgesleten paden en bewegingen van de zowat 1000 Kameroenezen die er elke dag water haalden, in zich op en vatte het plan op om het slijkerige waterpunt om te bouwen tot een betonnen halfrond, met trappen, plateaus en vlakken. Want waar spelen jonge kinderen liever dan op trappen, muurtjes en hellingen?

Betonneren met de hand

Onder een verzengende hitte en met amper machines, boetseerden vakkundige handen in negen maanden een halfrond. Vandaag is Thêatre Source een ontmoetingsplaats geworden, een voetbalplein, een plek waar schoolkinderen hun rapport krijgen en een enkeling zijn doopfeest organiseert. En waar nog steeds een duizendtal bewoners water putten, bij gebrek aan stromend water thuis.

‘Wordt er op een rond punt een kunstwerk neergepoot, dan voelen de autoriteiten zich plots gedwongen om de publieke ruimte toch ietwat in te richten’

En ja, het is kunst, zeggen de bewoners die wat fier zijn op hun ‘toeristische attractie’: ‘We hebben de mooiste wijk van heel Kameroen’.

Kunst is in Kameroen vaak een breekijzer, getuigen prinses Marilyn en andere Kameroenese kunstenaars in de docu (ronkende namen als Pascale Marthine Tayou en minder bekende zoals Joseph Francis Sumégne en Hervé Yamguen).

‘Wordt er op een rond punt een kunstwerk neergepoot, dan voelen de autoriteiten zich plots gedwongen om de publieke ruimte toch ietwat in te richten’, bevestigt Joseph Francis Sumégne die uit schroot een twaalf meter hoog kunstwerk maakte.

Dat kunstwerk heet La Nouvelle Liberté en is een toeristische trekpleister geworden in Douala. ‘Erna deden politici dan maar een duit in het zakje, al was het maar door enkele stroken gazon aanleggen’.

In memoriam

Neen, dit is geen victorieuze of larmoyante film over ocharme Afrika. Wel een sobere making of van een monumentaal kunstwerk, vakkundig verhaald door de diepe stem van Jan Decleir.

Het was voor mij even schrikken toen op de aftiteling In memoriam Didier Schaub verscheen. Er is meer dan drie jaar aan Théatre Source gewerkt – ontwerp, fondsenwerving en vergunningen incluis – en Marilyns levenspartner heeft blijkbaar de filmopnames niet overleefd.

Plots vallen ook mijn puzzlestukken in mekaar. Ik wist dat ik prinses Marilyn ooit had ontmoet in Brussel, maar nu herinner ik me ook wiens rouwbericht zij vorig jaar rondmailde. Dat van haar man, Didier Schaub. ‘Ni dieu ni maîtres, seule l’utopie peut diriger le monde!’ stond onder zijn rouwprentje.

Een trieste nasmaak blijft achter. Doch de vele waterbidons die onafgebroken aangesleurd worden en het grijze beton van Théâtre Source kleur geven, milderen het verlies van deze waardevolle waterdrager.

Op maandag 16 maart om 20u wordt de film Théâtre Source in avant-première getoond in de Vooruit (Gent), tijdens het festival (Im)Possible Futures. Diezelfde dag verschijnt bij Ludion ook een boek over het werk, met daarin meer info over de geschiedenis van de krottenwijk, van Douala en Kameroen.