Privatisering van de veiligheid in Zuid-Afrika

Eén van de grote winnaars van het groeiende onveiligheidsgevoel in het Zuid-Afrika zijn de privébedrijven die, voor een maandelijkse betaling, instaan voor de bescherming van de burger. Veiligheid is daarom een luxeproduct geworden, toegankelijk voor de hoogste bieder. Maar hoe komt het dat het privatiseren van de beveiligingsinrichting zo weelderig tiert in het land?

Eén van de hoofdredenen is het zwakke beleid van de overheid inzake politie en sociale voorzieningen, al heeft ook de globalisering van de laatste decennia deze tendens in de hand gewerkt.

Een falend politiek beleid

Zuid-Afrika telt een politiemacht van minder dan 200.000 agenten voor een bevolkingsaantal van meer dan 50 miljoen. In vergelijking telt de private markt meer dan 450.000 beveiligingsagenten, tewerkgesteld door om en bij de 9.000 bedrijven. De gegoede burger stelt dan ook al zijn hoop op bescherming van de privémarkt. De politiediensten en het beleid, die beiden geen te beste beurt maken de laatste jaren, zijn er sinds het einde van Apartheid niet in geslaagd de criminaliteitscijfers op een aanvaardbaar niveau te krijgen. Bovendien zijn gedurende de laatste twee jaar de statistieken weer aan een stijgende lijn begonnen en ging in 2013-2014 het peil van criminaliteit, moord en verkrachting terug de hoogte in.

Wanneer een staat de veiligheid van haar bevolking niet kan garanderen, neemt de privémarkt het over.

De Afrikaanse burger heeft daardoor weinig vertrouwen in de politiediensten. Zo wordt er bovendien vaak verwezen naar de incompetentie en corruptie die in het politiewezen heerst. Wanneer men echter een privébedrijf onder de arm neemt dat het huis voorziet van de nieuwste snufjes op veiligheidsgebied, en een armed response team voor je heeft klaarstaan 24/7, slaapt een mens hier toch geruster. Elektrische hekken (met klinkende namen zoals Shock-o-loza), hoge muren, camera’s en prikkeldraad zijn dan ook deel geworden van het Zuid-Afrikaanse landschap. Ze zijn noodzakelijk om je veilig te voelen, tegen elke prijs.

Als de steden stil worden, worden mensen bang

Het onveiligheidsgevoel van de Zuid-Afrikaners heeft natuurlijk een oorzaak. Vooral de vele gevallen van geweld en moord in het land vallen op. De kranten bulken van de zogenoemde plaasmoorden, boeren en hun gezin die in hun afgelegen huizen door bendes worden belaagd, beroofd en vermoord.

Maar ook overvallen op straat, inbraken en verkrachtingen zijn schering en inslag. Het onveiligheidsgevoel dat daaruit is ontsproten is deel geworden van de Zuid-Afrikaanse identiteit. Koos Kombuis, één van ‘s lands bekendste volkszangers, beschrijft net dat gevoel in het lied Het Avondland: ‘As die nag finaal sy mantel gooi, as die son verdoof van wit tot rooi, as die stede stil word, mense bang, in die woude niks meer voëlgesang’. 

De recente sociale onrusten in Zuid-Afrika hebben de angst onder de bevolking enkel nog maar doen toenemen. Door globalisering hebben de laatste 20 jaar veel migranten de weg naar Zuid-Afrika gevonden. Het land telt om en bij de 5 miljoen inwijkelingen, die gecentraliseerd wonen in de townships van de grootsteden. De xenofobische rellen van de afgelopen weken bevestigen hoe kwetsbaar de sociale vrede is in Zuid-Afrika. Een torenhoog werkloosheidscijfer en een gebrek aan sociale voorzieningen hebben dit geweld in de hand gewerkt, samen met populistische sneren en verwijten uit politieke hoek die het volk opzwepen en verdelen.

Private sector als soelaas?

Het feit dat de private sector zo sterk staat in Zuid-Afrika is een teken van het falende beleid in het land. Wanneer een staat de veiligheid van haar bevolking niet kan garanderen, neemt de privémarkt het over. Veiligheid krijgt zo een marktwaarde en wordt het enkel toegankelijk voor zij die het kunnen betalen.

Veiligheid krijgt zo een marktwaarde en wordt het enkel toegankelijk voor zij die het kunnen betalen.

De politiek kijkt met argwaan naar de groeiende macht van de private sector en heeft de laatste jaren geprobeerd haar macht aan banden te leggen. Bedrijven nemen steeds meer de taken over van de politie en treden geregeld gewapend op bij inbraken en overvallen. Een groter probleem, en onmiddellijk ook het zwakste punt van de sector, is dat bendes geregeld in de bedrijven infiltreren, waardoor er van binnenuit kan geopereerd worden bij bepaalde criminele feiten. De overheid heeft daarom in 2012 een wet gestemd die de regulering van de private beveiligingssector beter moet controleren. Door geldgebrek is er echter nog maar weinig veranderd.

Hoewel het private beveiligingsbeleid antwoorden heeft geboden voor de happy few, betekent zij geen structurele oplossing voor het hoge criminaliteitscijfer in het land. De uitbouw van een georganiseerde, gemotiveerde, en vooral sociaal geëngageerde politiemacht is het begin van de oplossing. Corruptie zal echter eerst uit het politieke systeem moeten verdwijnen voordat het kan weggewerkt worden uit het bestel van de ordehandhaving.