Killermeer Kivu

Hoe ongemeen prachtig het Kivumeer er ook uitziet, het blijft een killermeer. Maar dat ligt meer aan de mensen dan aan het meer.

  • De sympathieke steward van de vergane 'canot rapide'
  • Als de president zelfs al reddingsvesten moet schenken...
  • Een typische boat, zoals er zaterdag een is vergaan

Het water van het Kivumeer in de haven van Bukavu lag er bij als een spiegel. Het ochtendlicht gaf er een prachtige glans aan. De oversteek naar Goma kondigde zich beloftevol aan. Het was de bedoeling om in één keer door te reizen naar Butembo. Onze chauffeur zou ons opwachten in de haven van Goma.

De eerste koude douche kwam er nog voor het inschepen. Zaterdag is een boat vergaan door het slechte weer, werd ons verteld. “Boat” is de naam voor een vaartuig dat uit niet veel meer bestaat dan planken en een motor. Hij dient voor het vervoer van zowel goederen als mensen. Achttien lichamen werden intussen opgevist.

Eerder, op 5 mei,  is de canot rapide gouvernmental gezonken. Dat is een bootje van Chinese makelij, dat werd uitgebaat door de provincie Noord-Kivu. Het kostte maar half zoveel als de privé-sneldiensten om de overtocht Goma-Butembo te maken maar de canot is dan ook tweemaal zo traag, ondanks zijn naam. “Was” moet ik zeggen. Twee weken voordien had ik hem zelf nog genomen omdat de snelboot waarop ik had gereserveerd onklaar was geraakt.

Don du chef de l’Etat

Ik hield eigenlijk wel van dat bootje, ook al zat je er helemaal in gekneld, op maat gemaakt voor Chinezen. Als ik erover nadenk komt dat waarschijnlijk vooral door het sympathieke personeel. De kapitein heeft me ooit voorin naast hem geroepen toen hij zag hoe moeilijk ik het had om mijn benen te plaatsen. En de kajuitverantwoordelijke zag er geweldig uit in zijn piekfijn uniform en een stralende das met de Congolese vlag erop. Ik heb er geen idee van of deze mensen de ramp hebben overleefd. Nooit zie je lijsten van slachtoffers of overlevenden. Het lijkt wel of niemand mag weten wie erin gebleven is. Ook wordt er nooit onderzoek gedaan naar oorzaken of verantwoordelijkheden. Alsof dat allemaal niet belangrijk is. Ik weet het, het brengt de doden niet terug, maar het zou kunnen helpen om een herhaling ervan te voorkomen.

Ik herinner me hoe geërgerd ik was door het opschrift op de reddingsvesten: “don du Chef de l’Etat”. Moet hij zelfs reddingsvesten misbruiken om bestedingen van de staatskas voor te stellen als een persoonlijke gift….!? Wel, helaas, ze hebben niemand gered.

Meergas

Het Kivumeer duikt ook meer dan regelmatig op in de media als een killermeer. Diep in zijn wateren zijn grote massa’s methaangas en CO2 gevangen door de waterdruk. Mocht die gasmassa door een vulkaanuitbarsting of een aardbeving plots vrijkomen, dan zou alle dierlijk en menselijk leven in de wijde omgeving een ogenblikkelijke dood sterven. Die gassen zijn zwaarder dan lucht en zouden dus de luchtlagen aan het aardoppervlak naar boven stuwen en alle van zuurstof afhankelijke wezens verstikken. Maar je kan het ook positief bekijken: het methaan kan worden geoogst en gebruikt als energiebron voor huishoudens, industrie of meststoffen. Rwanda is al jaren bezig met experimenten, maar grootschalige toepassingen blijven echter alsnog om onduidelijke redenen uit. Het methaan hernieuwt zich op natuurlijke wijze. Hoe dat precies gebeurt, heeft de wetenschap nog steeds niet eenduidig uitgemaakt. Vermoedelijk gaat het om een combinatie van vulkanische activiteit met een natuurlijk fermentatieproces van afgestorven organisch materiaal in heel diep water.

Je hoort ook af en toe dat zwemmers kopje onder gaan bij het zwemmen en niet meer bovenkomen. Dat zou komen door opborrelend gas, waardoor de draagkracht van het water tijdelijk verdwijnt en je onherroepelijk naar de diepte zinkt. Zoiets wordt ook verteld in verband met de mysterieuze verdwijningen van de Bermudadriehoek. Of het écht waar is heeft niemand me ooit kunnen bevestigen, maar het wordt in alle geval gretig verteld.

Storm op meer

Tijdens mijn overpeinzingen was de Ihuzi Express intussen al goed opgeschoten. De eerste twee uren vaart de boot langs de westkust van het tweede grootste eiland van Afrika: Idjwi. Langgerekt, 40 km in de Noord-Zuid-as van het meer. Het laatste uur van de overtocht gaat dan doorheen het breedste deel van het meer.

Ter hoogte van de laatste kilometer van Idjwi had ik het al gezien: er was iets vreemds aan de hand met het watervlak. ‘t Is te zeggen: er was plots van een watervlak geen sprake meer. Het water werd over een korte afstand ineens woest. Er verschenen steeds meer golven, en die kregen dan witte koppen. Onze boot kreeg het ineens hard te verduren. Hij begon te stampen en te rollen zoals ik nog nooit op het meer heb meegemaakt. Het boegwater spatte tot boven de kajuit. De boot kraakte in zijn voegen. Elke golf voer als een schok doorheen het ruim. Iemand begon hysterisch te lachen. Vier, vijf mensen grepen naar een reddingsvest, anderen knepen hard hun ogen dicht om de vervaarlijke bewegingen maar niet te hoeven zien.

Het duurde zowat tien minuten en als Idjwi achter ons uit het zicht was verdwenen, werd het eindelijk iets rustiger. De amplitude van de golven werd langer, de bewegingen van de boot minder schokkerig.

Smokkeldood

Voor het eerst begreep ik zonneklaar waarom zoveel boeren van Idjwi het leven hebben verloren de afgelopen jaren. Koffie is de voornaamste bron van inkomsten van het eiland. Door de chaos in Congo en de roofeconomie hebben de koffieboeren al vele jaren geen kans meer om hun oogst langs reguliere kanalen te verkopen, en ALLE koffie verdwijnt dus systematisch naar Rwanda. Uiteraard is dit smokkelen, maar uit noodzaak, bij gebrek aan een alternatief. Zelfs de staatsdiensten werken eraan mee. Ze hebben het lef om zelfs op de smokkel nog belastingen te heffen. Die worden dan natuurlijk niet doorgestuurd naar Kinshasa, maar verdwijnen in de zakken van de scrupuleloze ambtenaren.

Toch proberen de boeren daar zoveel mogelijk aan te ontsnappen. Dat doen ze door ’s nachts het meer over te steken in een boat. Om de transportkosten te drukken worden die boats systematisch overladen. Dan is er niet eens zoveel ruw water nodig om een ramp te veroorzaken. Honderden gezinnen van Idjwi hebben zo hun vader, echtgenoot of zoon verloren. Wie nog altijd twijfelt of een falende staat mensenlevens kost , vindt hier wel een overduidelijk bewijs.

Vredeseiland

Begin dit jaar zijn we met Vredeseilanden begonnen met ons koffieproject op Idjwi. We moedigen de boeren aan om hun geld te investeren in microwasstations voor hun koffie, en wij leveren dan goede ecologische pulpmachines aan, ingevoerd uit Kenya en trainen hen in gecentraliseerde verwerkingstechnieken. Zo verwerven ze de capaciteit om zelf koffie van topkwaliteit te produceren, waarvoor wij dan een markt zoeken, om duurzame handelsrelaties op te bouwen met hun coöperatieve vereniging die voor de vermarkting instaat. De eerste 6 stations zijn in voorbereiding. Om het de boeren makkelijker te maken om hun financiële inbreng te doen als aandeelhouder helpen we hen ook om nu alvast hun koffie al officieel te verkopen, nog eer er van topkwaliteit sprake is. De eerste container is zo goed als klaar en vertrekt nog voor het einde van de maand richting Antwerpen.

Terwijl de laatste golfslagen in het zicht van de haven ons nog eens goed dooreen schudden, drong het ten volle tot me door: als we er kunnen in slagen om alle koffie van Idjwi voortaan langs officiële weg te helpen uitvoeren voor een betere prijs, zal dit niet alleen een hele opsteker zijn voor de rurale economie, de gezinslandbouw op het eiland én de staatskas, maar het staat ook als een paal boven het woelige water van het Kivumeer: hierdoor zullen gegarandeerd mensenlevens worden gered van een nutteloze verdrinkingsdood!

 

 

Lake Kivu from Ivan Godfroid on Vimeo.

Een impressie van het Kivumeer zoals het zich doorgaans voordoet: rustig en kalm

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.