Oekraïne hervormt: nieuwe regering, zelfde spelletjes

Het is tien uur ’s morgens op dinsdag en ik kan het aantal nieuwe e-mails niet meer op twee handen tellen. Allemaal speculeren ze over hetzelfde thema: neemt de Oekraïense regering nu wel of niet ontslag? Enkele dagen en veel heen-en weer ge-e-mail later stel ik samen met mijn collega’s van de Oekraïense ngo waar ik stage loop, vast dat het allemaal een groot spel was, met Poroschenko als hoofdrolspeler.

  • © Reuters/Valentyn Ogirenko Petro Poroshenko, President van Oekraïne (rechts), in gesprek met Christine Lagarde (IMF) op een nieuwsconferentie in Kiev in februari. © Reuters/Valentyn Ogirenko

Poroschenko insinueerde dat hij ministers die de hervormingen tegenwerken tot ontslag zou dwingen, omdat hij écht wel hervormingen wilt.

Maar al snel wordt duidelijk dat hij liefst iedereen op zijn plaats houdt, want nog eens een nieuwe regering samenstellen, die opnieuw faalt in het hervormen, dat zou een té grote schande zijn.

Het lijkt allemaal nogal surreëel, de spelletjes die gespeeld worden binnen de Oekraïense regering. Poroschenko vroeg Yatsenyuk en Shokin om hun ontslag in te dienen, aangezien zij de hervormingen die de Oekraïense regering zou moeten doorvoeren, sterk tegenwerken. Het gebrek aan hervormingen is namelijk nefast voor de Oekraïense economie, die dringend nood heeft aan buitenlandse investeringen.

De crisis in Europa zet niet aan tot investeren in een land zoals Oekraïne, waar onzekerheid de algemene tendens is.

Bovendien komt de steun van het Westen (EU, VS, IMF) er enkel onder voorwaarden: more for more, less for less. De algemene crisis en laagconjunctuur die Europa nog steeds in hun greep lijken te houden, zetten natuurlijk ook niet snel aan tot investeren in een land zoals Oekraïne, waar onzekerheid de algemene tendens is.

Poroschenko voelt dat zijn geloofwaardigheid zienderogen daalt zolang de hervormingen uitblijven. Zijn regering volledig vernieuwen lijkt geen optie. Ten eerste zou dit voor nog meer onstabiliteit in het land zorgen, wat niet wenselijk is.

Daarenboven zou zijn imago wel helemaal beschaamd worden indien hij een nieuwe regering, die er weer niet in slaagt de hervormingen door te voeren, zou aanstellen. Gezien de sterke civil society in Oekraïne en hun levendige wens (of beter: eis) voor hervormingen en toenadering tot Europa, moet Poroschenko het slim spelen. Een nieuwe opstand à la Maidan kan namelijk ook maar beter vermeden worden.

We spelen een spel vanavond

Maar de nieuwe president van Oekraïne lijkt een oplossing gevonden te hebben voor zijn probleem. Hij kan duidelijk maken dat hij hervormingen wilt, zonder ook meteen zijn regering te moeten gaan vernieuwen. Best ingenieus was het, achteraf bekeken. Het lijkt erop dat de president het op een akkoordje gooide met de eerste minister, Jatsenjoek, en met de oligarchen. Die laatste zijn zakenlui die dankzij hun economische positie ook grote politieke macht verwierven. Poroschenko vraagt Jatsenjoek zijn ontslag in te dienen. De vraag blijft echter wel mild en Poroschenko heeft het zelf eerder over een ‘nieuwe start van de regering’ en een ‘herschikking van het kabinet van ministers’ in plaats van een dwingende eis tot ontslag uit te spreken.

Maar wanneer er in het Verkhovna Rada (Oekraïens parlement) gestemd moest worden over het ontslag, werd het niet goedgekeurd. Eerst en vooral verlieten Akhmetov en Kolomoyskyi, twee oligarchen, eenvoudigweg de zaal tijdens de stemming. Hoe minder stemmen, hoe minder stemmen voor het ontslag? Daarnaast stemden 22 loyale partijleden van president Poroschenko tegen het ontslag, wat er op wijst dat dit waarschijnlijk vooraf afgesproken was. Was het ontslag van Jatsenjoek echt noodzakelijk en gewenst geweest, dan hadden zij waarschijnlijk voor gestemd.

Het lijkt voor de president vooral van belang de relatieve stabiliteit te behouden.

De procureur-generaal van Oekraïne, Viktor Shokin, die ongeveer een jaar in functie was, werd iets overtuigender tot ontslag gedwongen. Dit is opmerkelijk, aangezien Poroschenko een tijd geleden nog vol lof was over de realisaties van Shokin, zoals de uitbouw van een nationaal anti-corruptie bureau. Desalniettemin zou hij hervormingen te veel tegenwerken en vertragen, waardoor hij niet langer in functie kan blijven. Nu is het zo dat Shokin op vakantie is voor een weekje en zijn ontslag niet officieel wordt vooraleer hij het ondertekent. Verdere updates rond zijn ontslag blijven voorlopig uit.

Vitaly Kasko, de adjunct procureur generaal, stapte ook op, maar dan wel uit eigen wil. In verschillende interviews deelt hij mee dat het parket allesbehalve correct werkt, en dat de situatie er niet op verbeterde sinds Shokin procureur werd, integendeel. Hij zegt dat hij simpelweg de moed niet meer heeft om te blijven werken in een corrupt staatsapparaat. Zijn ontslag wordt aanzien als een belangrijk signaal naar Oekraïne, maar ook naar de internationale gemeenschap, over de nog steeds problematische corruptie binnen het Oekraïens staatssysteem. De Oekraïnse civil society, media en het Westen lijken met lede ogen te moeten toezien hoe de corruptie binnen het Oekraïense staatssysteem als een onuitroeibaar kruid lijkt verder te groeien.

Toch lijkt het alsof Poroschenko zijn huidige regering liever aan de macht laat, ondanks diens zwakke prestatie op vlak van het doorvoeren van hervormingen. Het lijkt voor de president vooral van belang om de relatieve stabiliteit binnen de politiek van het land te behouden. Want stabiliteit is ook wat de Westelijke hulpverleners het liefste zien. Het was dus de beste van alle minder goede opties. De grote beloftes rond de harde bestrijding van corruptie lijken voorlopig niet waargemaakt te worden.

Crisis volledig vermeden?

Ondanks het feit dat Jatsenjoek op post blijft en verdere ontslagen vermeden werden, creëerde deze stunt een nieuwe golf van onzekerheid binnen het Oekraïense systeem. Zo kondigde de Samopomich partij reeds aan dat het de coalitie zou verlaten. Ook Tymoshenko’s partij denkt eraan uit de coalitie te stappen. Tymoschenko was een van de spilfiguren in de Oranje revolutie en is herkenbaar aan haar blonde vlecht, en haar partij strijdt nog steeds voor democratisering en hervorming van Oekraïne. Indien het zover komt, zijn misschien toch vervroegde parlementaire verkiezingen nodig.

Mij lijkt het wel weinig waarschijnlijk dat het door een regeringswissel opnieuw tot felle publieke protesten zou komen. Enerzijds denk ik dat het weinig denkbaar is dat een pro-Russische of anti-Europese regering aan de macht komt en anderzijds schat ik de vermoeidheid van het volk om te protesteren redelijk hoog. Na 2004 en dan opnieuw in 2013, met een oorlog in het oostelijk deel van het land als gevolg, lijkt het draagvlak voor wijdverspreid publiek protest klein.

Corruptie onvermijdelijk?

Daarenboven leidde de media heisa, althans in Oekraïense en gespecialiseerde media, rond de ontslagen van de ministers de aandacht af van twee wetten die gestemd werden, die opnieuw haaks staan op Poroschenko’s beloofde strijd tegen corruptie. Een eerste wet stelt dat ambtenaren en politici cadeaus ter waarde van 10.000 dollar of minder niet moeten aangeven.

Het lijkt er niet op dat Poroschenko de kracht, de wil of de middelen heeft om de corruptie definitief uit het Oekraïense systeem te bannen.

Daarbovenop mogen partijleiders volgens een tweede wet kritische wetgevers van hun partijlijst schrappen, ook na de verkiezingen. De wetten werden op 18 februari zelfs niet door het Parlement afgekeurd. Het feit dat dergelijke wetten nog tot stand komen, keldert elke geloofwaardigheid van Poroschenko en zijn strijd tegen corruptie.

Het lijkt er niet op dat Poroschenko de kracht, de wil of de middelen heeft om de corruptie definitief uit het Oekraïense systeem te bannen. De hoop van de civil society blijft natuurlijk dat de hervormingen er uiteindelijk wel komen, want zonder een aanzienlijke reductie van corruptie en de installatie van een oprecht democratisch systeem, kan Oekraïne de huidige crisis waarschijnlijk niet overleven.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Rule of law in Polen en Oekraïne

    Charlotte loopt van februari tot juni 2016 stage bij de Open Dialogue Foundation, een niet-gouvernementele organisatie die opkomt voor de bescherming van mensenrechten, democratie en rule

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.