Voor meer medeleven en een overeenkomst voor vluchtelingen

Vorige week werden nieuwe cijfers door het Hoog Commissariaat voor de Vluchtelingen van de Verenigde Naties (UNHCR) gepubliceerd die aantonen dat het aantal gedwongen ontheemden een nieuw hoogtepunt heeft bereikt: 65 miljoen. Per minuut worden 24 mensen ontworteld, vier keer zoveel als een decennium geleden. De Europese leiders in Brussel moeten zich toeleggen op humane oplossingen die mensenlevens redden, internationaal recht eerbiedigen en de mensenrechten beschermen. 

Vorige week ontmoette ik in het Kara Tepe Open Hospitality Centre in het dorpje Mytilene op het Griekse eiland Lesbos een jonge Syrische vluchtelinge die de hoop koestert om haar studies burgerlijk ingenieur te hervatten. Net zoals zovele vluchtelingen en migranten is zij vastberaden om bij te dragen tot de verbetering van onze wereld.

De zee was kalm op de dag van mijn bezoek. Maar nog niet zo lang geleden was de horizon gevuld door broze, overvolle boten die zich een weg baanden door koude en wilde wateren. Mensen kwamen toe in duizendtallen, waarvan sommigen nog steeds met verwondingen ten gevolge van de gevechten die ze enkele dagen eerder ontvluchtten. 

De reactie van Griekenland en Lesbos was bewonderenswaardig. Ik heb gesproken met redders en medewerkers van de kustwacht die ontredderde mensen aan wal hielpen, en met jongeren van de maritieme scouts die de rol als “grote broers” voor de wezen op zich namen. Ik ontmoette een priester die religies en gemeenschappen heeft samengebracht alsook lokale vrijwilligers en internationale ngo’s die zich hard hebben ingezet om het lijden te verzachten.

Aan Kara Tepe en de Moria “hotspot” sprak ik met onder andere Syriërs, Irakezen en Pakistanen. Ik voelde bij hen een immense dankbaarheid voor hun tijdelijke toevluchtsoord. Maar ik zag ook een opkomend gevoel van frustratie omwille van hun onzekere toekomst, wat zorgt voor spanningen binnen en buiten de grenzen van de opvangfaciliteiten. Of zoals iemand me vertelde: “Het is het wachten dat iedereen vanbinnenuit verteert”. 

“Vrijheid”, scandeerden de vluchtelingen. Bij elke stap hielden ze borden op: “geen muren” stond er op eentje. “Geen leven zonder internationale bescherming”, “we vluchtten voor de dood en nu sterven we langzaamaan”. Ik zag ook aangrijpende tekeningen van kinderen die tanks, onthoofdingen en geketende vrouwen afbeelden. De tekeningen weerspiegelden hun trauma, maar de huizen en tuinen op de tekeningen weerspiegelden ook hoop.

Als het kleine Lesbos zoveel kan betekenen, dan kunnen anderen vast ook heel wat meer betekenen. Ik verzoek de wereldleiders om hun politieke, morele en juridische verplichtingen na te leven door volgende stappen te ondernemen:

Ten eerste, vang meer mensen op. Griekenland en Italië mogen niet alleen aan de frontlinie achterblijven om de Europese dimensie van deze uitdaging het hoofd te bieden. Noch mogen Duitsland, Zweden of Oostenrijk de enige belangrijkste landen van bestemming binnen de Europese Unie blijven. Negentig procent van alle vluchtelingen in de wereld wordt opgevangen in ontwikkelingslanden. Dit is een verantwoordelijkheid die wereldwijd gedeeld moet worden.

Ten tweede, bescherm mensen. Veel landen hebben indrukwekkend werk geleverd in het opvangen van de massale vluchtelingenstromen. Toch leven nog steeds te veel mensen in precaire omstandigheden, met name kinderen die de helft van de vluchtelingen wereldwijd uitmaken. We moeten meer doen om toegang tot onderwijs en werkgelegenheid te verzekeren en bescherming te bieden tegen negatieve overlevingsstrategieën, zoals bedelen.

Ten derde, bied meer hervestiging alsook humanitaire en complementaire trajecten aan inzake toelating van vluchtelingen. Barrières en grenssluitingen zullen de verplaatsingen van wanhopige mensen niet tegenhouden, maar ze enkel in de armen van mensensmokkelaars drijven. We moeten de asiel- en familieherenigingprocedures versnellen en alle vluchtelingen gelijk behandelen zodat gemeenschappen niet tegen elkaar worden opgezet.

Ten vierde, bestrijd xenofobie en haat. Het is welgekend dat vluchtelingen zich volledig toeleggen op onderwijs en zelfredzaamheid en dat ze nieuwe vaardigheden en krachten toevoegen aan de verouderende beroepsbevolking. Pogingen om hen te demoniseren zijn niet alleen beledigend, maar ook feitelijk onjuist.

Ten vijfde, pak de onderliggende oorzaken van de gedwongen verplaatsingen aan. Dat uit zich in het oplossen van conflicten en het versterken van de rechtstaat en nationale beschermingensystemen voor de mensenrechten. De 2030 Agenda voor Duurzame Ontwikkeling die vorig jaar werd goedgekeurd door wereldleiders biedt een platform om preventief te werk te gaan, en niet enkel wanneer staten ineenstorten en vluchtelingenstromen op gang komen.

Ik roep de Europese leiders in Brussel op om met medeleven te handelen. Ik spoor alle wereldleiders aan om de top van de Verenigde Naties in New York op 19 september bij te wonen. Onze doelstelling is om een nieuw “global compact voor gedeelde verantwoordelijkheid met betrekking tot vluchtelingen” alsook een “global compact voor veilige, ordelijke en reguliere migratie” te bewerkstelligen,.

De situatie is complex maar fundamenteel simpel: we moeten mensen helpen die zich in verschrikkelijke omstandigheden bevinden, waarin ze zelf geen rol speelden en die ze niet kunnen veranderen. Grote vluchtelingenstromen zijn niets nieuws en we hebben deze uitdaging in het verleden steeds goed doorstaan. Nu de wereld rijker en beter geïnformeerd is dan ooit, zouden we ook beter dan ooit moeten kunnen handelen om het juiste te doen voor de generaties van vandaag en morgen.