Wat na de verontwaardiging?

De recente gebeurtenissen in Amerika grijpen ook Sara Weemaes erg aan. Vanuit persoonlijke ervaring als dubbelbloed en haar expertise op vlak van diversiteit acht ze de tijd rijp om als samenleving te leren omgaan met de diversiteit die het rijk is.

Ik ben niet zwart.

Toch liggen de gebeurtenissen in Amerika me zo nauw aan het hart dat ik dat hart van mij moet luchten, in een poging om die gevoelens om te zetten in iets positief.

Er waren even wat twijfels, want het laatste dat ik wil is de aandacht afleiden van de manier waarop we vandaag nog steeds kijken naar en omgaan met onze donkerder getinte medemens. Ik ben uiteraard onthutst, maar ook hoopvol omdat ze heel wat mensen raakt en wereldwijd veel teweeg brengt. Hoopvol en blij omdat we massaal op straat komen om onrecht, ongelijkheid, racisme en discriminatie aan te klagen. We zijn klaar om een stapje vooruit te zetten in de manier waarop we onze maatschappij willen vormgeven.

Het voelt aan alsof je een misdaad begaat

wanneer je niet mee wandelt op het radicale pad van straffe uitspraken en eenzijdige meningen.

In de 21ste eeuw hebben we op vlak van samenleven nog een lange weg te gaan, en dat blijkt ook nu weer. Want naast de solidariteit die zoveel mensen tonen, zie ik ook polarisatie weer botvieren. We worden er niet gematigder op. Voor elke genuanceerde mening staan er minstens vijf keer zoveel extreme reacties klaar. Het voelt aan alsof je een misdaad begaat wanneer je niet mee wandelt op het radicale pad van straffe uitspraken en eenzijdige meningen. Het verleden toonde nochtans meermaals aan dat extremisme niks positief teweegbrengt. Het zorgt niet voor oplossingen op lange termijn. Integendeel, het creëert spanningen in een samenleving die sowieso wankelt.

‘Een van de goeie’

Dat ondervond ik aan den lijve. Opgroeien als dubbelbloedje in een blanke maatschappij heeft zo zijn voor- en nadelen. Als er iets fout gaat in één van beide gemeenschappen hoor je opeens bij de groep waar het probleem zich voordoet. En soms, soms word je ook gewoon racistisch benaderd.

Hoe vaak ik al heb moeten horen dat ik ‘bij de goeie’ hoor, waarna meestal een monoloog volgt met de meest negatieve verwijten over een deel van je identiteit. Alsof je het als een compliment kan opvatten dat de helft van je familie en achtergrond hier niet geliefd is en regelmatig met de grond gelijk wordt gemaakt. Het leverde me in de kinder- en pubertijd een heuse zoektocht op om mezelf te leren kennen door alle vooroordelen heen. Mijn jeugdige “soulsearch” zorgde er wel voor dat ik nu best goed weet waar ik voor sta en waar ik vriendelijk voor bedank.

Ondertussen heb ik mijn multiculturele achtergrond leren inzetten als kracht en zie ik vooral de voordelen van op te groeien met een arsenaal aan verschillende invloeden. Soms ga ik rondneuzen tussen de meningen en visies die ik tijdens mijn jeugd voorgeschoteld kreeg. Als ik mij daar goed bij voel, neem ik er iets van mee. Als het niet bij me past, blijft het bij windowshoppen, maar het herinnert me wel aan andere manieren van kijken.

Je kan gewoon jezelf blijven en tegelijkertijd jezelf verrijken met inspirerende levenswijzen of rituelen van je medemens.

Mijn achtergrond leverde me zo een inlevingsvermogen op dat ervoor zorgt dat ik respect en bewondering kan hebben voor mensen en hun manier van leven, ook al strookt die op het eerste zicht niet met de mijne. Ik hoef daarvoor niet af te wijken van de waarden en normen waarvoor ik sta, of mijn keuzes aan te passen aan anderen. Je kan gewoon jezelf blijven en tegelijkertijd jezelf verrijken met inspirerende levenswijzen of rituelen van je medemens.

Diversiteit niet de rug toekeren, maar omarmen

‘Practise what you preach’, luidt het gezegde, en dat is wat ik doe. Ik maakte van verscheidenheid een stokpaardje en verdiepte me erin. Zowel tijdens mijn studies, de jobs die ik deed en doe, als in mijn maatschappelijke en nu ook politieke engagementen is het een grote drijfveer.

Omdat ik ervan overtuigd ben dat we moeten profiteren van de mogelijkheden van een diverse samenleving en het potentieel daarvan ten volle moeten weten te benutten. Maar daarvoor moeten we eerst aanvaarden dat diversiteit een feit is. Je kan diversiteit niet de rug toekeren, dus kan je haar maar beter omarmen. Pas dan kunnen we de voordelen zien van een multiculturele samenleving.

Ik ben overtuigd van mijn stuk omdat ik al vaak mocht ervaren wat het teweegbrengt, wanneer mensen focussen op wat hen bindt en elkaars verschillen aanvaarden en respecteren. In mijn werk met kinderen en jongeren, in mijn voorzitterschap van een vrouwenvereniging, in alle projecten rond cultuur of jeugdwerk waar ik deel van mocht uitmaken, legde ik telkens de nadruk op diversiteit in de breedste zin van het woord.

Mensen zijn zelf vragende partij om even in elkaars bubbel te vertoeven, al is het uit nieuwsgierigheid.

Als mensen elkaar van dichtbij leren kennen en een inkijk krijgen op wat hen drijft en waarom ze bepaalde keuzes maken, krijgen ze zoveel meer begrip voor elkaar. Het startpunt is vaak wat twijfelachtig en afwachtend, soms zelfs afkeurend. Maar naarmate het proces vordert, merk je toch vaak dat mensen zelf vragende partij zijn om even in elkaars bubbel te vertoeven, al was het maar uit nieuwsgierigheid.

Voorbij gaan aan de verschillen doe je door er eerst dieper op in te gaan, er begrip voor te ontwikkelen en ook aandacht te besteden aan de gelijkenissen die er zijn. En die zijn er ook altijd. We zijn tenslotte allemaal mensen.

Een inclusieve samenleving is een proces van lange adem, met vallen en opstaan, met successen en tegenslagen, maar vooral is ze maakbaar. Ze houdt in dat we verscheidenheid zien als een veelkleurige draad doorheen onze maatschappij, iets om altijd en overal rekening mee te houden in verschillende domeinen.

De juiste weg

Hoe organiseren we ons jeugdwerk? Hoe zorgen we ervoor dat mensen zich gewild voelen op de arbeidsmarkt? Hoe laten we ze weten dat we ze nodig hebben om mee een breed en doordacht beleid te voeren? Dat we ze mee willen nemen in ons academisch model? Dat we ze mee op de podia zetten van onze culturele centra?

Dat kan alleen door elkaar te leren kennen, hen te betrekken en kansen te bieden. Ok door hen niet te behandelen als groep maar hen te taxeren op wie ze zijn als persoon. Op basis van hun talenten en hoe we die best kunnen inzetten om onze samenleving mooier te maken. Als we vertrekken vanuit iets positief en het probleem van ongelijkheid kunnen oplossen, meen ik dat we ook andere samenlevingsproblemen zoals armoede en criminaliteit deels kunnen klein krijgen.

De weg van diversiteit is de enige juiste weg die we kunnen bewandelen.

Dat is iets voor de lange termijn, want niks dat de moeite waard is, ging ooit snel of makkelijk. Laat ons vooral onder ogen komen met waar we als maatschappij te kort schieten: iedereen de kans geven om er ten volle van te genieten en er deel van uit te maken. Bij elk probleem dat zich voordoet als ik werk rond diversiteit, grijp ik telkens terug naar de wetenschap dat het de enige juiste weg is die we kunnen bewandelen. Die van de kleurrijke verscheidenheid die onze wereld rijk is. Laat ons alles in het werk stellen om daarvoor te gaan en te ontdekken wat ervoor nodig is om vreedzaam samen te leven en iedereen daar zijn eigenheid en betrokkenheid in mee te nemen.

Want wat na de verontwaardiging? Onlangs hoorde ik de stelling dat sommige problemen alleen opgelost raken, of gewoontes die ons niet meer dienen alleen maar doorbroken worden wanneer ze onder druk komen te staan. Daar is iets van aan. Die druk, die onze samenleving verzwaart, voel ik nu. Dit hoeft niet problematisch te zijn, ook diamanten worden gevormd onder hoge druk.

Lees ook

‘Verhalen over identiteit werken. Niet omdat de feiten kloppen, maar omdat ze effect hebben’

Dus…

Leer de mensen uit de buurt kennen. Zoek bij jongeren van diverse achtergrond uit hoe ze hun vrije tijd graag doorbrengen. Breng verschillende jeugdverenigingen met elkaar in contact. Bezoek moskeeën en onderzoek hoe je hen kan betrekken in de buurt en de buurt bij hen. Schrijf je vacatures zo uit dat alle bevolkingsgroepen zich aangesproken voelen. Betrek mensen met multiculturele achtergrond actief bij de beslissingen die je als bestuur neemt. Ga actief op zoek naar etnisch culturele diversiteit binnen politiek. Verlaag die drempels van het onderwijs en leidinggevende functies binnen je bedrijf. Organiseer als stad activiteiten waar je mensen van verschillende achtergronden met elkaar in contact brengt. Kies bewust voor een diverse programmatie in culturele centra en laat je daarvoor inspireren door artiesten en cultuurkenners met multiculturele roots. Verrijk je organisaties, besturen en algemene vergaderingen met mensen van allerlei afkomst.

Ik kan zo nog wel even doorgaan, maar de belangrijkste boodschap is dat onze actieve samenleving een afspiegeling van de maatschappij moet en kan zijn. Ik geloof er sterk in dat we in Vlaanderen nu op een kantelmoment staan, nu de rest van de wereld nog.

Sara Weemaes heeft Belgisch — Arabische roots, en werkt in Sint-Niklaas als experte in het jeugdwerk. Ze is ook voorzitster bij Vrouw & Maatschappij Sint-Niklaas, een politieke vrouwenvereniging. Daarnaast is ze lid van de Expertengroep Armoedebestrijding CD&V — Wet89 Brussel en is ze bureaulid in Sint-Niklaas. Sara is actief op vlak van vrouwenrechten, jeugdwelzijn, diversiteit, armoedebestrijding en buurtgericht werken.