‘Basta immigrazione!’: Italianen willen geen migranten meer

In Tor Sapienza, een oostelijke buitenwijk van Rome, liepen de spanningen vorige week hoog op. Buurtbewoners klagen over de toegenomen overlast door migranten, die de wijk stilaan onleefbaar maakt. De situatie rondom het opvangcentrum werd zo grimmig dat een veertigtal alleenstaande minderjarigen vorige donderdag moest worden geëvacueerd. Vrijdag keerde een deel van deze jonge vluchtelingen terug. Het gebouw is zwaar beschadigd en een Roemeense vluchteling werd belaagd.

Opschrift: ‘Immigranten, laat ons alstublieft niet alleen met de Italianen.’ Afgelopen dagen dachten deze laatsten er anders over.

Mauro (CC BY-SA 2.0)

Een onhoudbare situatie

De onrust van de voorbije week lijkt slechts het topje van de ijsberg. De laatste maanden groeit het ongenoegen in de Italiaanse hoofdstad ten aanzien van asielzoekers. Eind september kwam het in de voorstad Corcolle nog tot aanvaringen. Een petitie ging rond in de buurt voor de uitzetting van immigranten. Sommigen verwachten dat de onrust zich verder zal verplaatsen over de Romeinse periferie.

Eind september raakte bekend dat van de 12.000 minderjarige migranten die dit jaar Italië binnenkwamen, één op vier op straat belandt.

De stad kampt met grote opvangproblemen. Enkele dagen geleden nog trok het Italiaanse Medici per i Diritti Umani (Medu) aan de alarmbel over de erbarmelijke omstandigheden waarin vluchtelingen moeten leven in de Italiaanse hoofdstad. Ze waarschuwen voor de nefaste gevolgen voor de gezondheid van deze migranten.

Maar het is niet louter een probleem van de hoofdstad. Eind september raakte bekend dat van de 12.000 minderjarige migranten die dit jaar Italië binnenkwamen, één op vier op straat belandt. Volgens de Associazione per gli Studi Giuridici sull’Immigrazione (Asgi) dat studie doet naar de rechtszekerheid van immigranten, bevindt 60 procent van de vluchtelingen die in Italië asiel hebben gekregen, zich in slechte woonomstandigheden en zonder de nodige overheidssteun.

Een opvangprobleem

Dat een opvangprobleem zich stelt in Italië hoeft niet te verbazen als we de immigratiecijfers erbij nemen. Het kent van alle Europese landen de grootste relatieve toename aan asielzoekers sinds de lente van 2013. Alleen al dit jaar zouden meer dan 120.000 vluchtelingen via Noord-Afrika de oversteek hebben gemaakt naar het schiereiland. Zij vormen een flinke beproeving voor het Italiaanse asiel- en opvangsysteem.

Vluchtelingen afkomstig uit Lampedusa wachten in opvangcentrum Manduria, 2011.

paride de carlo (CC BY-ND 2.0)

Volgens het VN-Vluchtelingencommissariaat (Unhcr) zouden op dit moment zo’n 65.000 vluchtelingen zonder verblijfsvergunning in Italië verblijven. Zonder rechtszekerheid en sociale bijstand, leiden zij een precair bestaan. Steeds meer asielzoekers kiezen er dan ook voor hun geluk elders te beproeven. Na aankomst in Sicilië ontwijken ze de reguliere opvangkanalen om na enkele dagen richting Noord-Europa te trekken. Vooral Milaan en Rome krijgen veel transitmigranten te verwerken, die het eigenlijk gemunt hebben op landen als Duitsland en Zweden.

Europese kritiek

Italië lijkt deze praktijk te gedogen om de druk op zijn asielprocedure te verzachten. Hiervoor kreeg het al kritiek vanuit Europese hoek. Onlangs nog stelde Duitsland dat Italië moedwillig geen vingerafdrukken afneemt van aangekomen vluchtelingen, zodat ze in een ander land asiel kunnen aanvragen. De cijfers zijn in elk geval opvallend. Terwijl Italië in het eerste kwartaal van 2014 17.000 asielaanvragen behandelde, waren dat er in Duitsland 77.000. Dat terwijl 80 procent van de asielzoekers in Duitsland via Italië was aangekomen.

Vluchtelingen worden vaak aan hun lot overgelaten en krijgen niet de juiste ondersteuning en opvolging die hen wettelijk toekomt.

Ook het Europees Hof voor de Rechten van de Mens sprak zich kritisch uit over de kwestie. Italië zou niet voldoende instaan voor de opvang van asielzoekers. Het Hof uitte de vrees dat een groot deel van de asielzoekers die volgens de Dublinverordening zouden moeten worden teruggestuurd naar Italië, mogelijk in erbarmelijke omstandigheden zouden terechtkomen. Het Internationale Commissie van Juristen (ICJ) drukte onlangs op de noodzaak van een grondige hervorming van het Italiaanse rechtssysteem om een humane en eerlijke toegang te verlenen aan asielzoekers.

Toch is de gebrekkige opvang geen louter Italiaans probleem. Uit een nieuw rapport van de Italiaanse Raad voor Vluchtelingen (CIR) blijkt dat de gebrekkige opvang en assistentie van aankomende asielzoekers een Europees fenomeen is. Vluchtelingen worden vaak aan hun lot overgelaten en krijgen niet de juiste ondersteuning en opvolging die hen wettelijk toekomt.

Verscherpt immigratiebeleid

Ondertussen lijkt Europa aan te sturen op een strenger immigratiebeleid. De Italiaanse reddingsoperatie Mare Nostrum, die al meer dan 150.000 drenkelingen van de dood wist te redden in de Middellandse Zee, werd op 1 november vervangen door het Europese Triton. Deze laatste zet eerder in op grensbewaking en moet het stellen met minder middelen. Ondermeer Amnesty International en het Unhcr vrezen met de afschaffing van Mare Nostrum voor de levens van vele duizenden vluchtelingen die Europa willen bereiken. Afgelopen jaar stierven al 3.072 migranten bij hun oversteek.

Italiaans minister van Binnenlandse Zaken Angelino Alfano en minister van Defensie Roberta Pinotti stellen operatie Triton voor, 31 oktober 2014.

Palazzo Chigi (CC BY-NC-SA 2.0)

Ook in Italië lijkt een verstarde houding ten aanzien van migranten zich meester te maken van de politieke en publieke opinie. De recente voorvallen in Rome passen daar in. Volgens een rapport van het Ufficio Nazionale Antidiscriminazioni Razziali (Unar) is racisme in Italië een groeiend probleem, met name op het internet. Politiek en media spelen in op deze tendens met een steeds scherpere retoriek als het gaat om immigratie. Woorden als sicurezza, degrado, pericolo en invasione (“veiligheid”, “afbraak”, gevaar” en “invasie”) worden niet geschuwd.

Italië wil zijn huidige voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie aangrijpen om de immigratieproblematiek breder op de kaart te zetten. Vorige maand nog werd een politie-operatie onder leiding van het Italiaanse Ministerie van Binnenlandse Zaken op poten gezet. In samenwerking met Frontex, Europol en de Schengen-lidstaten werden 20.000 politieagenten ingezet met als doel een beter inzicht te krijgen in de migratieroutes en zoveel mogelijk mensen zonder papieren te arresteren. In sommige media werd melding gemaakt van gewelddadig politieoptreden.

De tweede plaats

Verwacht wordt dat bij aanhoudende problemen in de conflictgebieden, het aantal asielzoekers dat via Italië Europa tracht binnen te komen, nog zal toenemen.

Ondertussen blijft de spanning in de Italiaanse hoofdstad oplopen. Burgemeester Ignazio Marino beloofde na overleg met het buurtcomité een herverdeling van de opvangcentra in de stad om de “vreemdelingendruk” in de wijk te verzachten. Of de evacuatie van gisteren een duurzame oplossing biedt valt sterk te betwijfelen. Verwacht wordt dat bij aanhoudende problemen in de conflictgebieden, het aantal asielzoekers dat via Italië Europa tracht binnen te komen, nog zal toenemen.

Laurens Jolles, afgevaardigde van het Unhcr voor Zuid-Europa reageerde geschokt op manifestaties in Rome: ‘Het is belangrijk dat net in zulke omstandigheden, waarin een concreet integratieproces aan de gang is, vredevolle co-existentie en wederzijds respect op de eerste plaats komen.’ In tijden van een verscherpte immigratiepolitiek en precair integratiebeleid komt de migrant op de tweede plaats.

Veel vluchtelingen zien Italië slechts als transitland en hebben Noord-Europa als eindbestemming.

Graham Holliday (CC BY-NC 2.0)