Brusselse G7-top trekt weinig duidelijke lijnen

De G7-top werd gedomineerd door de situatie in Oekraïne. De crisis aldaar was de reden waarom Rusland uit de G8 werd gezet en de G8 op een paar maand tijd terug tot de G7 vervelde, met dit keer de EU als sterkere partner en voor het eerst als gastheer van de G7. Toch waren de signalen in verband met Oekraïne verwarrend. Zeker, de G7 wil de annexatie van de Krim niet erkennen maar over hoe het nu verder moet, daarover is minder duidelijkheid. Op woensdagavond onderstreepte de Duitse kanselier Angela Merkel nog - no, no, no - dat nieuwe sancties tegen Rusland er niet automatisch komen indien Rusland niet aan de voorwaarden voldoet. Dat wil zeggen indien Poetin het resultaat van de verkiezingen in Oekraïne niet erkent, niet de dialoog met de pas verkozen Oekraïnse president Poroshenko aangaat, én de de vloed van manschappen en wapens vanuit Rusland naar Oost-Oekraïne niet stopzet. Ook Europees president Herman Van Rompuy zei na afloop van de top dat nieuwe sancties er pas komen na een evaluatie door de Europese Raad van de situatie eind juni. Geen automatisme. Even later suggereerde de Amerikaanse president Barack Obama op zijn persconferentie dat nieuwe sancties onvermijdelijk zijn als Rusland niet aan de gestelde voorwaarden voldoet. Dat lijkt dan weer wel op een trekker die automatisch afgaat. 

Zoals wel vaker leggen verschillende G7-leiders eenzelfde tekst op een andere manier uit tegenover hun eigen nationale journalisten.

Zoals wel vaker leggen verschillende G7-leiders eenzelfde tekst tegenover hun eigen nationale journalisten op een andere manier uit. Het bleek ook moeilijker om die interpretatieverschillen bloot te leggen omdat niet alle journalisten op de persconferentie van Obama binnen konden: vooraf inschrijven was nodig en vooral Amerikaanse en Britse journalisten waren welkom.  

Obama wil wellicht tegenover een kritisch thuispubliek tonen dat hij hard is tegenover Poetin. Later op de dag bleek hij ook niet bereid samen te tafelen met Poetin in Parijs - beiden waren er voor de herdenking dat het zeventig jaar geleden is dat de geallieerden “landden” aan de Normandische kust. De Franse president François Hollande moest bijgevolg twee aparte en opeenvolgende maaltijden organiseren en verorberen. Zien of Hollande die verlegen zit om een diplomatiek succesje tijdens de herdenkingsplechtigheden toch een doorbraakje inzake Oekraïne kan forceren. 

ECB in lijn met G7

Voorts spraken de leiders ook over de wereldeconomie, energie, klimaat en ontwikkeling. Europees president Van Rompuy onderstreepte dat dit de agenda van een typische G8 was. Waarmee hij eigenlijk zegde dat de afwezigheid van Rusland daar alvast niks aan had veranderd.

Over de wereldeconomie stelden de leiders van de VS, Canada, Japan, Frankrijk, Duitsland, Groot-Brittannië, Italië en de Europese Unie – weinig verrassend - dat “het creëren van economische groei en jobs onze topprioriteit blijft.” De Europese Centrale Bank (ECB) handelde op dezelfde dag alvast in die geest. Om de groei aan te wakkeren besliste de ECB om voor het eerst in zijn geschiedenis een negatieve depositorente in te voeren: banken die geld parkeren bij de ECB zullen daarvoor nu 0.1% betalen. Bedoeling daarvan is de banken aan te zetten tot het geven van krediet aan de ondernemingen en zo de economie te stimuleren.

Energie- en klimaatbeleid meer dan ooit één

De gesprekken over energie waren direct gelinkt aan de crisis in Oekraïne. De G7 liet er geen twijfel over dat het gebruik van energiebevoorrading als politiek wapen onaanvaardbaar is. Om de Europese afhankelijkheid van Russisch gas te verminderen wil de G7 onder andere inzetten op het diversifiëren van energiebronnen en aanvoerroutes, alsook op het efficiënter omspringen met energie. Het Internationaal Energieagentschap (IEA) werd gevraagd om samen met de Europese Commissie individuele en collectieve acties voor te stellen om de voorziening van gas veilig te stellen.

De Franse president François Hollande onderstreepte tijdens zijn persconferentie dat energieveiligheid niet in strijd is met de aanpak van de klimaatsverandering. Het verzekeren van onze energievoorziening door een transitie naar alternatieve energiebronnen draagt immers juist ook bij tot de strijd tegen klimaatverandering, aldus Hollande.

Het verzekeren van onze energievoorziening door een transitie naar alternatieve energiebronnen draagt immers juist ook bij tot de strijd tegen klimaatverandering, aldus Hollande.

Sommige waarnemers keken vooraf uit naar een verklaring over mogelijke leveringen van vloeibaar aardgas (LNG) door de VS aan de EU. Maar Europees Commissievoorzitter Barroso verklaarde achteraf dat dit onderwerp niet ter sprake is gekomen. Bovendien stelde hij dat gas uit de VS niet de oplossing voor alle problemen kan zijn. Wel zal de G7 de markt voor LNG verder uitbouwen door het bouwen van transportinfrastructuur, opslagcapaciteit en LNG terminals.

Op vlak van klimaat bevestigde de G7 haar vastberadenheid om in 2015 tot een mondiaal klimaatakkoord te komen, ook al laat ze in het midden welke richting zo’n akkoord uit moet. Het communiqué maakt opmerkelijk ook geen verwijzing naar eerdere ambitieuze engagementen van de G8 zoals een reductie van de uitstoot van broeikasgassen in de G8 landen met 80% tegen 2050. Toch werd meermaals benadrukt dat de toekomst alleen maar koolstofarmer kan zijn, en dat meer hernieuwbare energie en energie-efficiêntie basislijnen zijn en blijven.

Ontwikkeling

Voorts engageert de G7 zich om tot een ambitieuze en universele post-2015 ontwikkelingsagenda te komen. Deze moet gebaseerd zijn op meetbare doelstellingen en moet een evenwicht vinden tussen de ecologische, economische en sociale dimensie van duurzame ontwikkeling. De leiders bespraken ook enkele initiatieven die bijdragen aan de Millennium Development Goals 4, 5 en 6, het tegengaan met andere woorden van kinder- en moedersterfte en het uitroeien van onder andere HIV/AIDS en malaria.

Doordat de oorspronkelijke agenda danig werd herschikt na de boycot van de G8 top in Sotsji is er dit jaar geen ‘Accountability Report’. Hierin zouden de G7 landen normaal gezien hun eerder genomen beloftes onder de loupe nemen en nagaan in welke mate ze hun engagementen nakomen. Het volgende rapport wordt pas verwacht in 2015.

In tegenstelling tot vorige bijeenkomsten van de G8 leverde deze G7 top dus weinig concrete acties en maatregelen op. Dit is mogelijks onder meer te wijten aan de korte tijdspanne waarin de top werd voorbereid. 

Komen de Russen ooit nog terug?

Los van de inhoudelijke discussies blijft de vraag hoe het nu verder moet met de G8. Is een terugkeer van Rusland mogelijk en onder welke voorwaarden? 

Opvallend is dat de meeste leiders zich zeer positief uitlaten over discussies in de context van de G7. Barroso benadrukt het belang van nauwe samenwerking tussen gelijkgezinde landen die de waarden van vrijheid en democratie delen. Hij sprak van een “zeer opmerkelijk niveau van convergentie” tijdens de gesprekken.

Ook de Franse president vindt de G7 een nuttig format, zeker in deze context. Volgens Hollande kon de G7 eensgezind optreden omdat ze dezelfde waarden en principes delen, waardoor het ook makkelijker is om tot eensgezinde conclusies te komen. Hij richtte deze boodschap uitdrukkelijk tot ‘diegenen die afwezig zijn op deze top’.

Er werden geen specifieke voorwaarden geformuleerd voor een terugkeer van Rusland naar de G8, behalve dat Rusland zich opnieuw zal moeten schikken naar de waarden die de G7 binden, namelijk respect voor de rechtstaat, democratie en territoriale integriteit. En dus in principe de Krim terug moet afstaan. Dat is hoogst onwaarschijnlijk. 

Van Rompuy was duidelijk: ‘Rusland is tijdelijk geschorst, niet permanent uitgesloten.’ 

In elk geval lijken de leiders de deur voorlopig open te houden. Van Rompuy was duidelijk: ‘Rusland is tijdelijk geschorst, niet permanent uitgesloten.’ De toon is dat Rusland zichzelf heeft buitengesloten door haar acties in de Krim en Oekraïne. Het is nu aan de leiders om te beoordelen wanneer Rusland voldoende van koers is veranderd om opnieuw uitgenodigd te worden. Maar het is evenzeer afwachten of Poetin nog geïnteresseerd is. 

Doctor Peter Debaere is verbonden aan het Ghent Institute for International Studies van de UGent. John Vandaele is journalist bij MO*.