Cannabis wereldwijd

Volgens het laatste World Drug Report van het VN-agentschap voor Drugs en Misdaad gebruiken tussen 130 en 230 miljoen personen tussen 15 en 64 jaar minstens een keer per jaar cannabis. Dit komt neer op 4 tot 5 procent van de wereldbevolking (binnen die leeftijdscategorie). Het gemiddelde verbergt echter sterke regionale verschillen.

Het grootst aandeel cannabisgebruikers treffen we aan in West- en Centraal-Afrika, dat de westers regio’s Oceanië, Noord-Amerika en West- en Centraal-Europa voorafgaat. In absolute cijfers zijn de Aziatische blowers met meer dan vijftig miljoen het grootst in aantal, maar relatief gezien is cannabis daar het minst ingeburgerd onder de bevolking.

Cannabis telen

De teelt van cannabis gebeurt vaak op kleine schaal. In enkele landen waar cannabis op grotere schaal wordt geteeld, zijn programma’s opgezet om de teelt tegen te gaan. Voor deze landen bestaan er wel schattingen voor de oppervlakte geteelde cannabis. Grootste producent is Marokko, met 47.500 hectare, gevolgd door Afghanistan en Mexico, waar de teelt naar schatting 12.000 hectare inneemt.

In 2013 nam de Algemene Administratie van de Douane en Accijnzen in 304 zaken in totaal 9.282.802 g cannabis in beslag. Bij de onderschepping van ladingen cannabis trachten politie en douane wereldwijd steeds te achterhalen wat het land van herkomst is van de drugs. De top-zes van de hierbij meest genoemde landen leert dat de teelt van cannabis evenwichtig geografisch verdeeld is over alle continenten. Marokko, Afghanistan, Jamaica, Nederland, Zuid-Afrika en Paraguay zijn de regionale productiecentra van de mondiale cannabisteelt.

Afgaande op het aantal ontdekte en vernietigde planten (300.000 per jaar, volgens de laatste gegevens van het World Drugs Report) behoort België tot de grootste producenten van binnen geteelde marihuana. Door de verspreiding van Nederlandse knowhow en technologie en door een hardere aanpak van georganiseerde misdaad in Nederland, groeit België uit tot een opkomende marihuanaproducent.

In eerste instantie was de Belgische wiet bestemd voor binnenlandse consumptie, maar meer en meer wordt de Belgische cannabis geëxporteerd naar het buitenland, voornamelijk naar Nederland, het Verenigd Koninkrijk en de Scandinavische landen. Dat staat in het rapport Cannabisproductie en -markten in Europa, dat het Europees Monitorcentrum voor Drugs en Drugsverslaving in 2012 publiceerde.

Uruguay en Colorado

In de meeste landen is marihuana helemaal verboden: zowel het bezit, de verkoop, de teelt als het transport ervan worden bestraft. Maar heel wat landen, regio’s en steden hebben het gebruik en het bezit van kleine hoeveelheden gedecriminaliseerd en voeren in de praktijk een gedoogbeleid.

Onderstaande kaart geeft weer wat de wettelijke status van het bezit van cannabis is in verschillende landen over de hele wereld. In landen in het rood is bezit van cannabis verboden, in gele landen is het bezit gedecriminaliseerd en in de groene landen is het bezit legaal (onder bepaalde voorwaarden. Klik op de landen om meer te weten te komen over de legale status van cannabis in elk land.

De Amerikaanse staten Colorado en Washington en het Zuid-Amerikaanse Uruguay zijn de enige plaatsen in de wereld waar de teelt, distributie en gebruik van marihuana legaal zijn. Maar de aanpak van de legalisering tussen de Amerikaanse staten en Uruguay verschilt sterk. Colorado en Washington zetten de krijtlijnen uit waarbinnen de cannabisbedrijven en -verkopers zich moeten bewegen, terwijl de Uruguayaanse overheid zich zelf veel meer zal mengen in de productie en distributie van het groene goud.

Van Berlijn tot Turijn

De stad Turijn wil cannabis legaliseren voor medische gebruik, Berlijn overweegt de opening van de eerste legale coffeeshop in Duitsland en New York is de 21ste staat die medische wiet toestaat. De initiatieven van vooral lokale en regionale overheden om de teelt en verkoop van (“medische”) cannabis te legaliseren of reguleren volgen elkaar snel op. Voorstanders grijpen hun kans nu Uruguay en de Amerikaanse staat Colorado recentelijk cannabis legaliseerden. Discussies over de zin en onzin van legalisering, internationale wetgeving en de schadelijkheid van cannabisgebruik laaien op.

België en Nederland

Dat gebeurt verder van huis, zoals in Marokko, Slovenië en Spanje, maar ook om de hoek. In Nederland woedt een cannabisstrijd tussen lokale en landelijke overheid. Zesentwintig grote Nederlandse gemeenten willen dat de wietteelt gereguleerd wordt, maar de minister van Justitie wil er niets van weten. De gemeenten tarten de minister door zelf het initiatief te nemen. In Heerlen bijvoorbeeld praat de burgemeester met bedrijven over het leveren van wiet en in Utrecht wil het gemeentebestuur een Cannabis Social Club beginnen, in navolging van Spanje en België, waar binnen besloten cannabis clubs de teelt van cannabis voor persoonlijk gebruik plaatsvindt.

In België pleitten criminoloog Tom Decorte (UGent), econoom Paul de Grauwe (KU Leuven) en toxicoloog Jan Tytgat (KU Leuven) onlangs voor een gereguleerde cannabismarkt. Ze vinden dat de criminalisering van gebruikers moet stoppen en dat de overheid werk moet maken van de regulering van de productie en gebruik van cannabis. Ook de jongerenafdeling van de Franstalige Jeunes MR wil de drugswetgeving in België hervormen en Jong VLD pleit voor een referendum over de legalisering van cannabis. En op voorstel van de Jongsocialisten nam het sp.a-partijcongres eind februari de legalisering van cannabis op in het verkiezingsprogramma van de partij.

‘De dokter is thuis’

De decriminalisering van cannabis komt niet uit de lucht vallen, maar is een proces dat al jaren aan de gang is. In België staan hard- en softdrugs in de strafwet, maar wordt het bezit van drie gram niet prioritair vervolgd sinds een ministeriële omzendbrief uit 2003. In Nederland wordt de verkoop van cannabis in coffeeshops sinds jaar en dag gedoogd.

Zelfs in de VS werd cannabis al lang voor de legalisering in Colorado voor recreatief gebruik verkocht onder het mom van ‘medische toepassingen’, omdat dat internationaal wel wordt toegestaan, zegt Franz Trautmann, internationaal drugsexpert van het Nederlandse Trimbos-instituut. ‘In Santa Monica, Californië, is er bijvoorbeeld al jaren een strandtentje waar wiet wordt verkocht. “The doctor is in”, staat er op een bord bij de ingang. Zo omzeil je problemen bij de verkoop van softdrugs.’

Groen licht van Obama

Nu is het proces van decriminalisering internationaal in een stroomversnelling gekomen door een aantal factoren, aldus Trautmann. Een van de belangrijkste is de Amerikaanse president Obama, die niet ingrijpt op het softdrugsbeleid van de Amerikaanse staten. ‘Daarnaast ziet Obama in, en velen met hem, dat het repressieve beleid is mislukt’, zegt de drugsexpert. ‘Sterker nog, repressie heeft het drugsprobleem groter gemaakt.’ Dat blijkt ook uit een internationaal, wetenschappelijk onderzoek gepubliceerd in het tijdschrift British Medical Journal Open.

De onderzoekers stellen dat drugs de afgelopen decennia wereldwijd steeds goedkoper zijn geworden en van betere kwaliteit. Internationale pogingen om de productie en handel in drugs aan banden te leggen, zijn mislukt, constateren de wetenschappers. Kortom, de War on Drugs is verloren.

De VN kijken machteloos toe

Nog een factor die legalisering van cannabis in de hand werkt, is de toenemende ondermijning van het VN-gezag. Volgens een VN-verdrag uit 1961 is de consumptie van wiet gevaarlijk en moet ze worden bestreden. Alleen voor medische doeleinden is in het verdrag een uitzondering gemaakt. ‘Colorado en Uruguay lappen die regels aan hun laars’, zegt Trautmann. ‘Uruguay krijgt van de VN een tik op de vingers, maar Colorado wordt met rust gelaten. Tel daarbij op dat de VN in de VS veel minder autoriteit geniet dan in Europa en de ondermijning van het internationale “drugsgezag” van de VN is tanende. Dit maakt vervolgens de weg vrij voor andere landen om tegen de conventies in te gaan.’

Daarnaast, zegt Trautmann, wordt de opvatting van de VN dat cannabis heel gevaarlijk is voor de gezondheid niet meer algemeen gedeeld. ‘Cannabis is geen onschadelijke drug, maar is minder schadelijk dan alcohol en tabak, “drugs” die wel overal verkrijgbaar zijn.’ Uit een interview dat eind januari verscheen in The New Yorker blijkt dat Obama daar hetzelfde over denkt. In het magazine zegt de Amerikaanse president dat wiet ‘wat uitwerking op de individuele gebruiker betreft’ minder gevaarlijk is dan drank.

Het is dus niet vreemd dat lokale overheden, die de meeste last ervaren van cannabishandel en -gebruik nu hun kans grijpen. Trautmann juicht dat toe. ‘Prima dat gemeenten en staten experimenteren met regulering van softdrugs. Zo kunnen we onderzoeken welke opties beter werken dan repressie.’ De drugsexpert denkt niet dat de beweging tot legalisering of regulering van cannabis is af te remmen. ‘Op termijn zullen softdrugs in een groeiend aantal landen zijn gereguleerd.’