Na de zomer tekent de EU de krijtlijnen van een nieuw handelsbeleid

Europese handel na corona: een frisse wind of een legitieme status quo?

Pietro Naj-Oleari CC-BY-4.0: © European Union 2019 – Source: EP". (creativecommons.org/licenses/by/4.0/)

Eurocommissaris voor Handel Phil Hogan in 2019

Er vloeide al veel inkt over hoe corona de wereldhandel zal hervormen. Ook de Europese Commissie staat open voor een herziening van haar handelsbeleid en gaat dat beleid tegen september evalueren. Wordt die herziening een scharniermoment?

Op 15 september houdt de Europese Commissie een EU Trade Review waarvoor ze input van het Europees Parlement, de lidstaten, de stakeholders en het maatschappelijk middenveld vraagt om de krijtlijnen van haar toekomstige handelsbeleid uit te tekenen.

Volgens Dirk Holemans van denktank Oikos biedt de coronacrisis een goede kans om een nieuwe richting in te slaan. ‘We hebben drie belangrijke lessen geleerd uit de coronacrisis’, vindt hij. ‘Politici kunnen naar wetenschappers luisteren, de politiek toonde dat ze wel greep heeft op globalisering en we zagen een ongelofelijke blijk van burgerengagement. Met die lessen kunnen we naar een nieuw soort economie. Eén waar burgers meer dan consumenten zijn en de staat niet langer de dienstmaagd van de economie is.’

Ferdi De Ville, expert Europees handelsbeleid aan de universiteit van Gent stelt het iets voorzichtiger. ‘De crisis geeft de linkerzijde en de progressieven wel de wind in de zeilen, toch mogen ze er niet vanuit gaan dat handel na corona zomaar socialer en duurzamer wordt. Het neoliberalisme is weerbaar.’

MO* legde beiden vier stellingen voor over de mogelijke toekomst van een nieuw Europees handelsbeleid.

1. De impact van de coronacrisis zal anders zijn dan die van vorige crisissen, zoals de Eurocrisis of de bankencrisis.

‘Ja. Na de bankencrisis speelden beleidsmakers paniekvoetbal en improviseerden ze zich een weg uit de crisis. Ondertussen groeide het besef dat toen geen goede oplossingen uit de bus kwamen’, vindt Holemans.

Deze keer liggen de kaarten daarom anders. ‘Er leeft een besef dat we deze kans moeten grijpen. Het debat over het post-coronatijdperk wordt door wetenschappers en opiniemakers veelvuldig gevoerd. De discussie om voorwaarden te koppelen aan staatssteun voor de luchtvaartsector is daarvan een goede illustratie. Maar we mogen niet naïef zijn, de tegenkrachten organiseren zich ook’, aldus Holemans.

‘Na de bankencrisis speelden beleidsmakers paniekvoetbal.’

‘Het is nog vroeg om de impact van de coronacrisis te vergelijken met die van andere crisissen’, stelt De Ville. Hij ziet dat de voorstanders van een status quo sterk staan. ‘Die framen de coronacrisis op zo’n manier dat haar impact eerder beperkt blijft. Zo heeft de Europese Commissie het over het “diversifiëren” van globale handelsketens. Dat wil zeggen dat er niet per sé meer moet geproduceerd worden op Europese bodem, maar dat er vooral met meer diverse partners handel moet gedreven worden. Zo wordt méér vrijhandel zelfs de oplossing. Net zoals na de Eurocrisis of bankencrisis lijkt het alsof de neoliberale oplossing van meer vrijhandel stand houdt.’

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws

2. De coronamaatregelen toonden aan dat het mogelijk is om een radicale omslag te maken, met nieuwe verhoudingen tussen mens, economie en staat.

‘Dat klopt voor de korte termijn’, zegt De Ville. ‘De overheid kon de afgelopen maanden erg ver in ons privéleven ingrijpen. Dat hielden we voordien niet voor mogelijk. Ook ondanks de besparingsnood, kon toch veel worden uitgegeven. Hoe dat in de lange termijn de relatie staat-economie-burger beïnvloedt, zal echter nog moeten blijken.’

‘Je ziet nu al dat de slinger terugslaat en voorstanders van een status quo zich verenigen. Er komt bijvoorbeeld veel kritiek op de aanpak van de overheid op de crisis. Daarmee willen critici aantonen dat ook de overheid niet de oplossing biedt voor crisismomenten. Die perceptiestrijd is nog volop bezig.’

‘Je ziet nu al dat de slinger terugslaat en voorstanders van een status quo zich verenigen.’

Holemans sluit zich daarbij aan: ‘De strijd is nog niet gestreden. De krachten die een status quo bepleiten, steken opnieuw de kop op. Daarom zullen progressieve krachten zoals vakbonden en de klimaatbeweging elkaar moeten vinden. Daarvan zijn al hoopvolle tekens, maar het belooft een harde strijd te worden, net zoals de sociale strijd.’

Toch is er is volgens Holemans al een koerswijziging ingezet. ‘De Green Deal, Merkels bocht over Europese solidariteit, progressieve voorstellen uit de burgerraden in Frankrijk, de klimaatjongeren en de recente groene golf bij de Franse gemeenteraadsverkiezingen tonen dat aan.’

De Ville is voorzichtiger: ‘Op het eerste zicht lijkt de crisis inderdaad linkse visies te bevestigen. Zij wijzen al langer op de risico’s van een ongebreideld streven naar efficiëntie en winst of hameren op het belang van sociale zekerheid. Toch is dat nog niet voldoende om te spreken van een koerswijziging. Het is te vroeg om dat als echte tendens te beschouwen.’

3. De kans op een koolstoftaks aan de Europese buitengrenzen wordt groter.

De discussie over een koolstoftaks aan de Europese buitengrenzen laait opnieuw op. Het gaat om een belasting die geheven zou worden op vervuilende producten die de Europese markt binnen komen.

‘De discussie over zo’n belasting is niet nieuw, het is niet per sé door corona dat haar kansen verhoogd zijn. Er lagen al klimaatplannen op tafel om tegen 2050 klimaatneutraal te worden. Daarbij beseften beleidsmakers dat ook handelsbeleid een rol zal moeten spelen’, legt De Ville uit.

‘Beleidsmakers beseffen dat ook handelsbeleid een rol zal moeten spelen.’

‘De Commissie beseft dat wanneer ze strengere klimaat- en milieuvoorwaarden zullen stellen aan Europese bedrijven, die zich zullen vestigen in gunstigere regimes buiten Europa om daarna hun producten gewoon in te voeren. Zo verminder je de vervuiling niet, maar verplaats je die gewoon. Met een koolstoftaks kan je zo’n vlucht verhinderen. Sceptische partijen zoals Duitsland of DG Trade (het directoraat generaal die de Commissie ondersteunt bij handel, red.) zitten ook steeds meer op die lijn’, aldus De Ville.

Toch zijn er andere visies op zo’n belasting. Zo wordt dergelijke taks bijvoorbeeld door de Verenigde Staten niet dankbaar onthaald. Ze dreigen ermee vergeldingsmaatregelen te treffen wanneer zo’n taks erdoor zou komen. ‘Protectionisme!’, zo luidt het verwijt aan de andere zijde van de oceaan.

‘Europa heeft hier de taak om te bewijzen dat ze oprecht is met haar klimaatambities. Daarom moet ze sterk in haar schoenen staan, haar marktmacht gebruiken en politieke moed tonen. Dit moet erdoor komen’, vindt Holemans. ‘Natuurlijk zullen politieke spelletjes gespeeld worden, maar daarvoor moeten we niet buigen. Bovendien zijn het niet allemaal Trumps in de VS, maar zijn er ook staten met een erg progressief klimaatbeleid’, vult hij aan.

‘Zo’n koolstoftaks zal afgestemd worden op de regels van de Wereldhandelsorganisatie, waardoor het volgens internationale afspraken geen protectionisme wordt’, vult De Ville aan. ‘Bovendien leeft het debat over de carbon border tax inderdaad ook in de VS. Met presidentsverkiezingen in het vooruitzicht kan ook daar het tij snel keren. Democraten zijn het idee bijvoorbeeld wel genegen.’

4.Handelsakkoorden zoals die met het Zuid-Amerikaanse handelsblok Mercosur worden ondenkbaar.

Wordt de coronacrisis een gamechanger voor een nieuw handelsbeleid met andere handelsakkoorden? Er staan nog enkele omstreden handelsakkoorden op de Europese agenda. Eén daarvan is die met het Mercosur handelsblok (dat zijn Brazilië, Uruguay, Paraguay en Argentinië samen). Vorige zomer werd daarover een principeakkoord afgeklopt, maar verschillende Europese parlementen lieten al weten dat ze het principeakkoord niet willen ratificeren. Omdat het de import van minder duurzame Zuid-Amerikaanse (landbouw)producten zou stimuleren, wordt het akkoord verweten de kap Amazonewoud te bespoedigen.

‘Mercosur was natuurlijk al langer omstreden. Dat heeft ook te maken met oudere beslissingen zoals de ambitie om een klimaatneutraal continent te worden of de massale verontwaardiging bij de branden in het Amazonewoud van vorige zomer. Macron liet zich toen al ontevreden uit over het bosbeleid van Bolsonaro. Daarnaast zijn landen zoals Oostenrijk en recent ook Nederland sceptischer geworden tegenover het handelsakkoord’, legt De Ville uit.

‘De inhoud van een akkoord zal voortaan moeten primeren, handelspartners zullen zich moeten schikken naar strengere duurzaamheidsvoorwaarden.’

Holemans vindt dat er naar een nieuw type handelsakkoorden moet worden overgeschakeld. Akkoorden waarin duurzaamheid niet het laatste hoofdstuk, maar wel een sterk verankerd onderdeel is. ‘Ik heb daar ook hoop in. Een vergroende Frans-Duitse as, de Europese Green Deal of de klimaatjongeren illustreren die mentaliteitswijziging’, vult hij aan. ‘De inhoud van een akkoord zal voortaan moeten primeren, bij een handelsakkoord zullen handelspartners zich moeten schikken naar strengere duurzaamheidsvoorwaarden’, besluit Holemans.

Zal de EU Trade Review in september het Europees handelsbeleid drastisch kunnen bijsturen? ‘Zo’n ‘reviews’ bestaan al langer. Progressieve krachten zullen sterke input moeten geven aan de Commissie om een progressieve stempel op het handelsbeleid te kunnen drukken. Anders zou die handelsreview wel eens een niet-progressieve invulling kunnen krijgen en wordt het traditionele beleid gewoon verdergezet’, besluit De Ville.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2776   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2776  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.