Medewerkers van organisaties zoals Vluchtelingenwerk Vlaanderen zouden gevangenisstraf krijgen

Hongaarse wet criminaliseert hulp aan asielzoekers: model voor EU-lidstaten?

© Amnesty International Hungary

Symbolische actie van Amnesty International en Hungarian Helsinki Committee tegen de criminalisering van juridisch bijstand aan asielzoekers, aan het Hongaarse parlement. Daar wordt deze week de zogenaamde “Stop Soros”-wet besproken.

In Hongarije kunnen advocaten en ngo-medewerkers binnenkort als misdadigers worden beschouwd wegens bijstand aan asielzoekers. Minder belichte aspecten van de zoveelste draconische wet op rij: afschaffing van het recht op asiel en toegang tot de rechter, en een grondwettelijk verbod op de overname van asielzoekers uit andere EU-lidstaten.

Volgens de logica van een nieuw wetsontwerp van de Hongaarse regering (LEXNGO2018, of: Stop Soros Pakket) zouden medewerkers van pakweg Vluchtelingenwerk Vlaanderen een gevangenisstraf krijgen. Mensen helpen bij een asielaanvraag zou een misdaad worden.

Hungarian Helsinki Committee werd na de val van de Sovjetunie opgericht in 1989, toen ruimte vrijkwam voor de verdediging van mensenrechten. Die ruimte begon opnieuw te krimpen toen Viktor Orbán, nochtans één van de leiders van de protesten tegen de Sovjetunie, in 2010 premier werd. Vanuit het perspectief van Hongaarse mensenrechtenorganisaties ontstaan uit de democratisering van de jaren ’90 en gesteund door de Europese Unie, is Orbán dus een terugkeer naar de Sovjetperiode. Orbán zelf beweert dan weer dat hij tegen “de nieuwe Sovjetunie” vecht, namelijk de Europese Unie.Het gaat niet over informatie en hulp bieden bij een illegale activiteit, zoals sommige internationale media berichtten. Asiel aanvragen is immers een legale activiteit. Het is bovendien de plicht van elke staat om dit mogelijk te maken. Het wetsontwerp moet asiel aanvragen dus eerst criminaliseren, waardoor hulp daarbij automatisch als hulp bij een illegale activiteit wordt beschouwd.

Hulp bieden bij een legale activiteit zou een misdaad worden.

‘Niet alleen internationale, maar ook Hongaarse organisaties helpen bij de illegale binnenkomsten in Hongarije.’ Deze toelichting van de regering is een niet mis te verstane bedreiging aan het adres van het Hungarian Helsinki Committee, een alom gerespecteerde ngo van leidinggevende juristen die gespecialiseerd zijn in vreemdelingenrecht en de enigen die de rechtspositie van asielzoekers in Hongarije nog versterken met juridische bijstand en rechtszaken tegen de staat.

Vorig jaar verplichtte een andere wet (LEXNGO2017) medewerkers van ngo’s die buitenlandse financiering ontvangen om hun persoonlijke vermogen aan te geven. Het nieuwe wetsontwerp wordt deze week besproken in het Hongaarse parlement. Binnen één maand zou het ingevoerd kunnen worden.

Dit zijn de vijf doelen en middelen van de nieuwe wet. Niet op alle punten gaat ze in tegen de Europese consensus, integendeel. Bovendien kan ze een blauwdruk vormen voor plannen van nationalistische ministers in andere lidstaten.

1. Juridische bijstand aan asielzoekers strafbaar met één jaar gevangenisstraf

‘Op georganiseerde manier misbruik maken van asielprocedures om vreemdelingen aan een verblijf in Hongarije te helpen en de autoriteiten te bedriegen, rechtvaardigt het gebruik van een criminele sanctie’, klinkt het in de toelichting bij het wetsontwerp.

Ngo’s en advocaten moeten dus op voorhand het werk van de officiële Hongaarse asielinstantie doen: onderzoeken of een asielaanvraag kans maakt. Want iedereen die op georganiseerde wijze juridische bijstand verleent aan asielzoekers die uiteindelijk afgewezen worden, is schuldig aan een nieuwe misdaad in de Strafwet: “vergemakkelijken van illegale immigratie”. De straffen lopen op tot één jaar gevangenisstraf.

‘Ik denk niet dat iemand van ons nu het risico loopt om naar de gevangenis te moeten’, zegt Márta Pardavi van Hungarian Helsinki Committee. ‘Op dit moment is het niet meer dan een voorstel. Als het echt zover is, zullen we dit aanvechten. Deze wet is absurd. Volgens Europees recht is asiel aanvragen en asielzoekers juridisch bijstaan geen misdaad, het is zelfs een plicht van lidstaten om het mogelijk te maken.’

Hongarije gaat een stap verder: criminaliseren van juridische bijstand vóór – in plaats van na – een asielprocedure.

Verschillende EU-lidstaten criminaliseren in meer of mindere mate humanitaire hulp aan mensen zonder papieren of asielzoekers die al afgewezen zijn. Hongarije gaat een stap verder: criminaliseren van juridische bijstand vóór – in plaats van na – een asielprocedure. Dus, vóór een asielzoeker duidelijkheid heeft of hij effectief afgewezen is. Dat zou in de praktijk betekenen dat elke advocaat of juridische consulent van een asielzoeker als frauduleus beschouwd zou worden.

‘We verdedigen niet meer enkel asielzoekers, maar nu ook onszelf tegen de aanvallen van een EU-lidstaat’, zegt Pardavi. ‘En wij hebben nog geluk omdat we een juridische ngo zijn. Anderen zijn dat niet en beschikken niet over de capaciteit om zich te verdedigen.’

Ook in België proberen de autoriteiten de band tussen mensen zonder wettig verblijf en de civiele samenleving te breken. Het parket van Dendermonde eiste tien jaar gevangenisstraf voor drie gewone vrouwen, waaronder twee journalisten, die humanitaire hulp en onderdak boden, onder andere aan mensen zonder wettig verblijf in het Brusselse Maximiliaanpark. Ze worden ervan beschuldigd deel uit te maken van een criminele organisatie. Een vierde vrouw die geld inzamelde voor hulp aan mensen in het Maximiliaanpark, zat al twee maanden in voorhechtenis, gescheiden van haar baby. Onderzoekers insinueerden dat haar werk als sociaal assistante een “dekmantel was voor illegale activiteiten”.

2. Propaganda en intimidatie

De toelichting bij het wetsontwerp spreekt van “pro-immigratiekrachten die de nationale soevereiniteit van Hongarije bedreigen”. Die “krachten” zouden gesteund worden door de Hongaars-Amerikaanse zakenman George Soros om Hongarije te “overspoelen” met immigranten.

Fidesz, de partij van de Hongaarse premier Viktor Orbán, haalde bij de verkiezingen van 8 april 2018 opnieuw een tweederdemeerderheid na een agressieve campagne met in heel het land levensgrote propagandaposters tegen Soros. Orbán beloofde om na zijn herverkiezing de repressie tegen ngo’s die de steun van Soros ontvangen, op te drijven.

Net zoals de Hongaarse regering noemde VRT het Hungarian Helsinki Committee een “instelling van Soros”. Het is nochtans een Hongaarse mensenrechtenorganisatie, voornamelijk gefinancierd door de VN.

De Belgische publieke televisiezender VRT gebruikt dezelfde stigma’s als de Hongaarse regering. ‘Het wetsontwerp lijkt gericht te zijn tegen de instellingen van miljardair George Soros’, luidt het in een nieuwsbericht.

Hungarian Helsinki Committee is nochtans geen “instelling van Soros”. Het is een Hongaarse mensenrechtenorganisatie geleid door Hongaren die slechts voor een klein deel van hun werking projectfinanciering ontvangen van de Open Society Foundations.

‘Open Society Foundations steunt mensenrechtenwerk in heel de wereld’, zegt Pardavi. ‘Zonder die steun zouden er nog amper watchdogs zijn in Centraal-Europa. De meeste Centraal-Europese ngo’s zijn voor juridische bijstand aan asielzoekers aangewezen op VN-steun omdat de overheden dit niet subsidiëren, in tegenstelling tot de overheden van de meeste West-Europese landen. Maar dat wil niet zeggen dat wij “Soros-instellingen” zijn. Internationale media nemen blijkbaar met groot gemak de propaganda over.’

‘Bovendien is onze werking rond juridische bijstand aan asielzoekers gefinancierd door VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR, niet door Open Society Foundations van George Soros. Ja, een werking gefinancierd door de VN is binnenkort een misdaad in een EU-lidstaat.’

UNHCR eiste de onmiddellijk intrekking van het wetsontwerp. De Hongaarse minister van Buitenlandse Zaken Péter Szijjártó reageerde agressief en overtrokken:

‘De Hongaarse regering is woedend over de oproep van UNHCR. UNHCR zegt dat asiel aanvragen een fundamenteel mensenrecht is. De Hongaarse regering vindt het onvoorstelbaar dat VN-ambtenaren met hun verklaringen de fundamentele mensenrechten van het Hongaarse volk in gevaar brengen. Illegale immigratie is geen mensenrecht. Helpen bij illegale immigratie is geen menselijke daad, het is een misdaad en een veiligheidsrisico.’

‘Een werking gefinancierd door de VN is binnenkort een misdaad in een EU-lidstaat.’

‘Het wetsontwerp is zo absurd dat ik denk dat het een instrument van intimidatie is, politieke onderdrukking vermomd als wet, om de ruimte voor de civiele samenleving in te perken’, zegt Pardavi. ‘De strijd tegen illegale immigratie is slechts een voorwendsel om het strafrecht te kunnen gebruiken tegen mensenrechtenverdedigers.’

Op 15 mei kondigde Open Society Foundations aan dat ze hun bureau in Boedapest zouden sluiten en verhuizen naar Berlijn, wegens de ‘toenemende repressieve politieke en juridische omgeving en uit veiligheidsoverwegingen’.

Michael Wuertenberg (CC BY-NC-SA 2.0)

De Hongaars-Amerikaanse zakenman George Soros

3. Geen asiel meer in Hongarije

‘Elke niet-Hongaarse burger die aan het Hongaarse grondgebied aankomt via een land waar hij of zij niet vervolgd werd, zal geen asiel krijgen’, luidt de toelichting bij het wetsontwerp.

Elke asielzoeker die uit een “veilig derde land” naar Hongarije komt, wordt als illegale immigrant beschouwd. De enige manier om in Hongarije asiel aan te vragen, is via de Servisch-Hongaarse landgrens en Servië wordt als “veilig” beschouwd. Alle asielzoekers zouden dus afgewezen worden. Dat betekent in de praktijk dat het recht op asiel in Hongarije wordt afgeschaft.

Alle asielzoekers zouden afgewezen worden. Dit stemt overeen met de voorstellen van Belgisch staatssecretaris Theo Francken.

Dit stemt overeen met de voorstellen die Belgisch staatssecretaris Theo Francken gisteren heeft herhaald tijdens de Europese top van ministers van Binnenlandse Zaken en Migratie.

Over het buitenhouden van asielzoekers groeit de consensus binnen de EU, omdat steeds meer lidstaten geleid worden door nationalisten. Zelfs een voorstel van de Europese Commissie uit 2016 spreekt over ‘asiel onmogelijk maken na illegale immigratie’.

Wat andere EU-lidstaten wél zorgen kan baren, is de verdeling van asielzoekers binnen Europa. Hongarije heeft beslist om de Dublin-verordening niet meer toe te passen: sinds meer dan een jaar aanvaardt Hongarije geen asielzoekers meer terug die via Hongarije passeerden en die door andere EU-lidstaten naar Hongarije worden terug gestuurd.

‘Deze nieuwe wet bevestigt opnieuw de Hongaarse weigering. De samenwerking binnen de EU wordt onmogelijk gemaakt’, zegt Pardavi.

4. Advocaten afgesneden van asielzoekers

Alle asielaanvragen worden afgewezen omdat Servië een “veilig derde land” zou zijn, maar sommige Hongaarse rechters onderzochten echter of Servië in het concrete geval effectief veilig was en beslisten dat het niet zo was. Zulke zaken werden door advocaten voor de rechter gebracht. Nu zouden zelfs deze weinige erkenningen verdwijnen.

‘Advocaten zullen geen bijstand meer kunnen verlenen aan asielzoekers, niet alleen wegens de criminele sanctie, maar ook door de zogenaamde beperkingsmaatregel’, zegt Pardavi.

‘Het belangrijkste doel van deze wet: advocaten afsnijden van hun cliënten. Methode: hen criminaliseren en hen op die basis de toegang tot de grenszone ontzeggen.’

Als alle asielaanvragen worden afgewezen en dus alle asielzoekers als illegale immigranten worden beschouwd, is alle juridische bijstand aan hen ook “vergemakkelijken van illegale immigratie”. Dan kan er een strafrechtelijke procedure tegen de advocaat worden opgestart en daaruit volgt automatisch dat de advocaat niet meer in de grenszone mag komen.

‘Dat levert de asielzoekers zonder bescherming over aan de autoriteiten. Dat is het belangrijkste doel van deze wet: advocaten afsnijden van hun cliënten’, zegt Pardavi.

‘De rechtsstaat draait niet alleen om de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, maar ook om de toegang tot de rechterlijke macht, om je rechten tegenover de uitvoerende macht af te dwingen. De Hongaarse regering stopt alle gaatjes dicht om niet aan haar verplichtingen onder internationaal recht te moeten voldoen.’

5. Ontwikkeling van het Hongaarse en Europese vluchtelingenrecht verhinderd

Advocaten afsnijden van hun cliënten betekent ook dat de ontwikkeling van het vreemdelingenrecht zal stoppen. Zonder rechtszaken, geen juridische precedenten die het vreemdelingenrecht sturen.

‘Soms sturen rechters zogenaamde prejudiciële vragen aan het Europees Hof van Justitie, zodat het hof in een concreet geval kan oordelen over contradicties tussen Hongaarse en Europese wetgeving’, zegt Pardavi.

‘Dat zorgt voor precedenten die andere Hongaarse rechters toepassen. Maar zonder advocaten komen die concrete gevallen niet eens tot bij de rechter. Dat verhindert dat het Europees recht gebruikt kan worden om Hongarije in de toekomst ter verantwoording te roepen.’

‘Landen zouden trots moeten zijn op zulke ngo’s, in plaats van hen het zwijgen op te leggen. Ze hebben enorm bijgedragen aan de bevordering van het vluchtelingenrecht.’

‘In de zaak Ilias and Ahmed v. Hungary oordeelde het Europees Hof voor de Rechten van de Mens dat artikel 3 van het Europees Mensenrechtenverdrag, het verbod op foltering en onmenselijke behandeling, geschonden was door asielzoekers naar Servië terug te sturen.’

‘Deze zaak is een mijlpaal, een precedent dat de Hongaarse praktijk zou moeten bijsturen. En dat kwam er dankzij ons. Wij hadden die zaak tot bij het Europees Hof gebracht. Zulke arresten zijn dus vervelend en moeten blijkbaar onmogelijk gemaakt worden.’

Professoren aan universiteiten in heel de wereld ondertekenden een protestbrief: ‘Het Hungarian Helsinki Committee heeft enorm bijgedragen aan de bevordering van het vluchtelingenrecht op verschillende continenten. Wij kennen en gebruiken hun werk allemaal. Landen zouden trots moeten zijn op zulke ngo’s, in plaats van hen het zwijgen op te leggen.’

© Péter Egyed

Márta Pardavi, directrice van het Hungarian Helsinki Committee, één van de ngo-medewerkers die een gevangenisstraf zouden riskeren wegens bijstand aan asielzoekers.

6. Grondwet verankert verbod op Europees spreidingsplan

Het wetsontwerp wijzigt ook de Hongaarse Grondwet, de zoveelste wijziging sinds Orbán aan de macht kwam in 2010.

Staat te lezen in de toelichting door de regering: ‘Het is een fundamentele verplichting van de staat om onze zelfidentiteit te beschermen die geworteld is onze historische grondwet. Alle instituten van de staat moeten de grondwettelijke zelfidentiteit van Hongarije beschermen.’

De toelichting spreekt ook over ‘het onvervreemdbare recht van Hongarije om te beschikken over zijn territoriale integriteit, bevolking en regeringsvorm.’

De toevoeging dat ‘geen vreemde bevolking zal gevestigd worden in Hongarije’, is bedoeld om van de relocatie van vluchtelingen uit Griekenland en Italië een schending van de Hongaarse grondwet te maken. De Europese Commissie, en Italië en Griekenland vragen zo’n verplicht relocatiemechanisme, of Europees spreidingsplan.

Eerste reacties

Maandag gaf de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Heiko Maas een persconferentie met zijn Hongaarse ambtsgenoot Péter Szijjártó. ‘Ik verwelkom de bevestiging dat de Hongaarse regering om te wachten op de aanbevelingen van de Commissie van Venetië’, zei Maas, staande naast Szijjártó.

De Commissie van Venetië is een orgaan van de Raad van Europa dat juridisch advies biedt aan lidstaten die hun wetten en instellingen willen hervormen.

Tijdens dezelfde persconferentie ontkende Szijjártó, staande naast Maas, dat de Hongaarse regering zou wachten op de aanbevelingen. Het is niet duidelijk wat nu precies het standpunt is en wat Maas vond van die ontkenning.

De Raad van Europa veroordeelde het wetsontwerp: ‘De criminalisering van activiteiten die volledig legitiem zouden moeten zijn in een democratische samenleving is een zorgwekkende ontwikkeling op het vlak van mensenrechten. Ik roep de Hongaarse regering op het wetsontwerp te laten vallen.’

Kritische reacties van Europese instellingen kan de Hongaarse regering makkelijk afwimpelen omdat ze enkel de blauwdruk van het EU-Turkije akkoord volgt.

Deze week werd ook bekend dat het Hongaarse Grondwettelijk Hof de toetsing van LEXNGO2017 uitstelt tot het Europese Hof van Justitie zich erover heeft uitgesproken. Een juridische inbreukprocedure van de Europese Commissie tegen Hongarije over deze vorige wet ligt voor bij dat Europese hof.

‘Deze inbreukprocedures zijn juridische instrumenten, terwijl het nieuwe wetsontwerp en alle andere wetten die liberale verworvenheden afschaffen, politieke instrumenten zijn’, zegt Pardavi.

‘De Hongaarse regering legt deze procedures naast zich neer, meer nog: ze gebruiken die in hun anti-EU propaganda.’

Kritische reacties van Europese instellingen kan de Hongaarse regering makkelijk afwimpelen omdat ze enkel de blauwdruk van het EU-Turkije vluchtelingenakkoord volgt. Dat akkoord zegt ook dat de asielaanvragen van iedereen die via “veilig derde land” Turkije passeerde onontvankelijk zijn. Hongarije zegt dat over Servië. Enkel de criminele sancties tegen hulpverleners gaan een stap verder.

‘Als een prestigieuze organisatie, winnaar van verschillende internationale mensenrechtenprijzen, eenvoudigweg gecriminaliseerd kan worden wegens het verstrekken van juridisch bijstand aan vluchtelingen, in een EU-lidstaat, dan zullen verdere dramatische antidemocratische maatregelen zeker volgen. En er is een reëel risico dat het Hongaarse voorbeeld elders gekopieerd zal worden. Binnenkort kan het te laat zijn om het domino-effect te stoppen’, besluit de protestbrief van 77 professoren.

Dicht bij huis is er de Belgische staatssecretaris Theo Francken die “asiel na illegale immigratie” ook wil afschaffen. Hij heeft dit nog niet in een wetsontwerp gegoten.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.