Escazu-verdrag geeft activisten hoop op bescherming

Kan een verdrag voorkomen dat Latijns-Amerikaanse activisten worden vermoord?

Paulo Slachevsky / Flickr (CC BY-NC-SA 2.0)

Protest van inheemse volken tegen de vele moorden in Santiago, Chili (2019)

In Latijns-Amerika is het Escazu-verdrag vorige week in werking getreden. Gehoopt wordt dat klimaat- en mensenrechtenactivisten hiermee beter beschermd worden, en dat wie misdaden tegen hen pleegt ook berecht wordt.

Een verdrag gericht op de bescherming van activisten in Latijns-Amerika zou levens kunnen redden, in een regio waar elk jaar tientallen activisten vermoord worden. Maar het succes zal vooral afhangen van de inzet van overheden en grote bedrijven, zeggen voorvechters van de rechten van klimaatactivisten.

De Nicaraguaanse milieuactivist en advocaat Lottie Cunningham Wren omschrijft het Escazu-verdrag als ‘buitengewoon belangrijk’. Zij is gewend geraakt aan de doodsbedreigingen en online intimidatie tijdens haar strijd tegen mijnbouw- en landbouwprojecten op inheems land in het Midden-Amerikaanse land.

‘We hebben met intimidatie, pesterijen en doodsbedreigingen te maken gehad terwijl we de inheemse rechten en moeder aarde en haar natuurlijke hulpbronnen proberen te beschermen’, vertelt ze via de telefoon.

300 activisten vermoord in 2020

‘Het is een virtuele oorlog. “Oorlog betekent bloed” was een van de berichten die ik op Facebook ontving’, vertelt Cunningham, die ook aan het hoofd staat van het Centrum voor Justitie en Mensenrechten van de Atlantische kust van Nicaragua (CEJUDHCAN).

Dit soort agressie jegens activisten gaat vaak verder dan enkel bedreigingen: vorig jaar zijn naar schatting bijna driehonderd mensenrechtenactivisten vermoord in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied. In ’s werelds dodelijkste regio voor activisten geeft het Escazu-verdrag weer een sprankje hoop dat ze beter zullen worden beschermd en dat de daders van misdaden voor de rechter zullen komen.

‘Het is het eerste verdrag ter wereld dat specifieke verplichtingen voor regeringen bevat om milieu- en mensenrechtenverdedigers te beschermen.’

Het verdrag, dat op 22 april in werking is getreden, is tot nu toe ondertekend door 24 van de 33 landen in de regio en formeel geratificeerd door 12 van de landen. Nicaragua is een van de twaalf landen die hebben afgesproken het juridisch bindend te maken.

Behalve het waarborgen van de veiligheid van activisten hoopt Cunningham ook dat het verdrag de deelname van de inheemse bevolking zal bevorderen bij beslissingen over vergunningen en aanbestedingen aan bedrijven zoals mijnbouwbedrijven en veehouderijen. Het verdrag verplicht landen ook om ervoor te zorgen dat activisten toegang hebben tot openbare informatie over milieukwesties.

Aanvallen op activisten nemen toe

David R. Boyd, speciaal rapporteur van de Verenigde Naties voor mensenrechten en milieu, noemt het verdrag baanbrekend en denkt dat het ‘een levensreddende game-changer’ zou kunnen worden. ‘Het is het eerste verdrag ter wereld dat specifieke verplichtingen voor regeringen bevat om milieu- en mensenrechtenverdedigers te beschermen’, zegt hij.

‘Wereldwijd zijn enkele Latijns-Amerikaanse landen een brandhaard geweest van geweld tegen verdedigers van milieu- en mensenrechten, en dit verdrag is rechtstreeks bedoeld om dat aan te pakken door de lat hoger te leggen en verplichtingen voor regeringen te stellen.’

Het zou landen ertoe kunnen aanzetten hun eigen wetten aan te scherpen om te zorgen dat misdaden tegen milieuactivisten, die maar al te vaak onbestraft blijven, worden onderzocht en daders worden vervolgd, zegt Boyd. De overeenkomst treedt in werking in een tijd waarin aanvallen op activisten in verschillende Latijns-Amerikaanse landen toenemen.

Op het Amerikaanse continent werden vorig jaar 284 mensenrechtenverdedigers gedood, goed voor 86 procent van het wereldwijde totaal, volgens data van campagnegroep Front Line Defenders.

Colombia, dat het Escazu-verdrag ook heeft ondertekend, was vorig jaar het dodelijkste land voor landrechten- en milieuactivisten, volgens een rapport van Global Witness.

Daarin staat dat Colombia vorig jaar 64 landrechtenactivisten zijn gedood - tegenover 25 in 2018. Dat is het hoogste aantal dat Global Witness ooit in het land registreerde. Honduras, dat het Escazu-akkoord nog niet heeft ondertekend, is een andere brandhaard voor geweld. Daar schoten bij een recente aanval, gemaskerde mannen met geweren en machetes een milieuactivist neer in het bijzijn van zijn familie.

Zero tolerance

Het verdrag beveelt landen aan om organen op te richten die toezicht houden, verslag uitbrengen en ervoor zorgen dat nieuwe regels worden nageleefd. Ook specificeert het verdrag de rechten van milieuactivisten, waaronder hun recht op vrijheid van meningsuiting, vrij verkeer en vreedzame vergadering.

Boyd zegt dat veel van de conflicten die milieuactivisten in gevaar brengen worden veroorzaakt door onenigheid over projecten van de mijnbouwindustrie én door nalatigheid om gemeenschappen te raadplegen over wat er op hun land plaatsvindt.

‘Vaak is dat geweld gekoppeld aan bedrijfsactiviteiten, en regeringen zijn medeplichtig.’

Om het verdrag in de praktijk te laten slagen, moeten regeringen en bedrijven de rechten van de oorspronkelijke bewoners dan ook erkennen om mee te beslissen over wat er op hun land gebeurt en om goed geïnformeerd en geraadpleegd te worden over projecten, zegt de VN-rapporteur. ‘Die eenvoudige stap zou veel van de conflicten die de levens van mensen nu in gevaar brengen, kunnen voorkomen.’

Daarnaast is de inzet van overheden om te zorgen voor voldoende middelen én een verandering in de cultuur van bedrijven van cruciaal belang, zegt Marina Comandulli, campagnevoerder bij Global Witness.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
‘Het zal alleen werken als het op de juiste manier wordt gefinancierd, als elk land in de regio zich eraan verbindt, en als grote bedrijven mens en planeet op de eerste plaats gaan stellen’, zegt Comandulli.

‘Verdedigers worden nu structureel bedreigd, gecriminaliseerd en vermoord in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied. Vaak is dat geweld gekoppeld aan bedrijfsactiviteiten, en regeringen zijn medeplichtig’, zegt ze.

‘Deze verdedigers van mensenrechten en klimaat staan centraal in de strijd tegen de klimaatcrisis. We hebben daarom een zero tolerance-beleid nodig als het gaat om geweld en bedreigingen.’

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij IPS-partner Thomson Reuters Foundation.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.