Naschokken in Nepal

Sinds 30 juni gaan Nepalese politici de boer op met een ontwerp van grondwet. Zoals MO* al eerder berichtte is niet iedereen even blij. Dipak Bhattarai van BBC Nepal: ‘Madhesi en inheemse volkeren zijn tegen de voorgestelde grondwet. Feministen zijn verontwaardigd dat ze niet dezelfde rechten als mannen krijgen.’ Christenen en moslims mogen niemand meer bekeren en radicale hindoes willen de hindoestaat terug die ze verloren toen in 2008 het enige hindoekoninkrijk ter een seculiere republiek werd. Maar vooral de grensmarkeringen van het voorgestelde federale Nepal doen de emoties hoog oplaaien.

Laat honderd volkeren bloeien

De Madhesi zijn mensen van Indiase afkomst die vooral in de oostelijke regio Terai wonen, de vruchtbare Nepalese vlakte grenzend aan zuiderbuur India. Hun laaglandcultuur is anders en ze willen één regio voor hen. 

Ook de Tharu - met bijna twee miljoen mensen een van de grootste inheemse volkeren- willen federalisering op basis van etniciteit. Zij leven in heel de Terai en ook zij kennen discriminatie. In Nepal’s eerst grondwet werden Tharu een ‘alcohol drinkend slavenvolk’ genoemd.

In het huidige voorstel zijn de Tharu over vier verschillende regio’s verdeeld, terwijl Madhesi niet blij zijn dat hun drie rijkste districten in een andere regio worden geplaatst. In theorie zijn de andere partijen groot genoeg om de grondwet er door te duwen zonder steun van de Tharu en Madhesi, maar in de praktijk zou dat olie op het vuur gooien.

Niemand ontkent dat beide groepen benadeeld zijn, maar kan etnisch federalisme in Nepal wel werken? In Unraveling the Mosaic: Spatial Aspects of Ethnicity in Nepal toont Pitambar Sharma dat de meer dan 100 groepen overal verspreid en nergens in de meerderheid zijn. Sharma: ‘De toekomstige federale eenheden van Nepal zullen per definitie multi-etnische regio’s zijn.’ 

De meerderheid beseft dit. Volgens een landelijke enquête van augustus 2015 is vier op vijf Nepalezen tegen etnisch federalisme. De opdeling van Brits-Indië in twee staten, op basis van religieus toebehoren (India en Pakistan), leidde tot honderdduizenden doden in een wederzijdse genocide. Dat is men nog niet vergeten.

Maar politici uit de bergen zullen toch iets moeten bedenken. De ondervertegenwoordiging van grote minderheden in leger, administratie en politiek weegt te zwaar om van een harmonische samenleving te kunnen spreken.

Shankar Limbu, advocaat en secretaris van de Advocaten Vereniging voor de Mensenrechten van de Nepalese Inheemse Volkeren: ‘De vier belangrijkste partijen wilden de grondwet afkondigen door een fast-track methode toe te passen die het mogelijk maakt om de rechten van inheemse volkeren te verwaarlozen. Deze zijn nochtans vastgelegd in de interim-grondwet van 2007 en ze maken deel uit van niet minder dan 71 overeenkomsten.’

Net nu de meeste spanning uit de breuklijn in Nepal’s aardkorst verdween door de krachtige aardschok van 25 april, komen de breuklijnen in de samenleving onder verhoogde spanning.

Van ontgoocheling naar nieuwe strijd

Dr. Ramesh Khatiwada, Vice-President van de Non-Resident Nepali Association: ‘Maoïsten hebben tot nu toe niet echt een prioriteit gemaakt van sociale maatregelen, zoals een pensioenstelsel en andere sociale uitkeringen, zelfs niet als ze aan de macht waren.’ 

De staat is zwak en enkel wie rijk is kan zich echt onderwijs en verzorging permitteren.

In het onderwijs probeerde Baburam Bhattarai privéscholen te belasten om in de noodlijdende overheidsscholen te investeren, maar verder dan een druppel op een hete plaat raakten de maoïsten niet. Door het gebrek aan een functionerend belastingsysteem is Nepal in de praktijk een ultraliberaal land waar de Tea Party in de VS jaloers op zou zijn. 
De staat is zwak en enkel wie rijk is kan zich echt onderwijs en verzorging permitteren. Veel mensen die ooit voor de maoïsten stemden zijn teleurgesteld, maar (nog?) niet bereid om opnieuw oorlog te voeren.

Veel Madhesi en Tharu lijken daar wel klaar voor. Eén van hun partijen geeft sinds kort 50.000 euro aan families van martelaren. Incidenten vinden bijna dagelijks plaats. Op 24 augustus vielen duizenden boze Tharu’s acht agenten aan met speren en messen. De agenten werden uiteindelijk in brand gestoken en gelyncht.

De Tharu kregen steun van een radicale maoïstische splintergroep die een paar jaar geleden van de rest van de maoïstische partij afsplitste, uit onvrede met haar ideologische erosie.

Sinds dit incident zijn duizenden Tharu jongeren in de regio hun dorp ontvlucht, in afwachting van vergeldingsacties door de politie. Het leger is uit zijn barakken gekomen ‘om de orde te herstellen’. Veel zal afhangen van hoe ze dat doen. De strijdkrachten zouden er goed aan doen om lessen te trekken uit politie-operatie Romeo, waarmee de vorige oorlog begon. 

De marginalisering van de maoïsten

Wie de politiek van Nepal wil begrijpen trekt zich beter niet te veel aan van partijnamen. Zo had je in Nepal ooit een regering van een communistische en een royalistische partij. De maoïsten zijn zo van links naar het midden opgeschoven dat ze een leegte aan hun linkerflank achterlaten.

In 2008 wonnen de maoïsten de verkiezingen nog meer uitgesproken dan elders in gebieden waar mega-projecten de lokale bevolking veel meer schade dan goeds opleverden. In mei van dat jaar publiceerde ik daarover in MO* “De hulpindustrie in Nepal: Grote budgetten, grote problemen”. In mijn boek “Nepal. Nieuwe wegen in de Himalaya” werkte ik het onverwachte verband tussen grote buitenlandse hulp en de opkomst van het maoïsme nog verder uit.

Toen de maoïstische leider Prachanda in 2013 in het Europees Parlement kwam spreken, klonk zijn mening over die projecten helemaal anders. Ik vroeg hem wat de positie van de maoïsten was rond de mega-projecten waar ze tijdens de oorlog en verkiezingen van 2008 zo radicaal tegen waren, zoals de West-Seti dam. Plots was dat nodig voor de ontwikkeling.

Versta: de maoïsten profiteren nu wél mee van het tien procent commissiesysteem. De 13.000 gezinnen die moeten oprotten voor het stijgende water achter die mega-dam behoren waarschijnlijk tot de groep die ooit voor de maoïsten stemde maar er nu van walgt. Waar de maoïsten in 2008 nog 30 procent van de stemmen haalden was dat in 2013 al gehalveerd tot 15 procent. In 2010 wou 39 procent van de Nepalezen Prachanda als premier, nu 2 procent. In negen jaar vrede marginaliseerden de maoïsten zichzelf tot een kleine politieke partij.

Last-minute compromissen

In de geschiedenis van Nepal zijn volksrevoluties altijd vanaf de linkerflank gekomen. Als er geen beleid komt dat de gapende kloof tussen arm en rijk kleiner maakt, is de kans op een nieuwe linkse golf  aanzienlijk. Acuter is echter de mogelijkheid van een regionale oorlog in het zuiden.

Een sterk parlement, functionerende rechtsstaat en sociale en ecologische rechtvaardigheid zijn niet in zicht. Het vertrouwen in de politieke leiders is historisch laag. Gevraagd naar wie er premier zou moeten worden zegt meer dan de helft: geen van de huidige leiders. De hoogste score is net boven de 10 procent en gaat naar de meest gematigde maoïstische leider: Baburam Bhattarai. 

Gelukkig heeft Nepal ook een traditie in het sluiten van last-minute compromissen. Grote knopen worden meestal pas rond middernacht doorgehakt, letterlijk vijf minuten voor het verlopen van een deadline.

Als de politici uit de bergen alsnog een grote toegeving naar de Tharu en Madhesi maken dan kan een nieuwe grondwet een positief momentum brengen. De aardbeving bracht miljoenen slachtoffers over alle sociale breuklijnen heen samen rond één doel: wederopbouw. Aan de politieke leiders om te tonen dat ze even goed kunnen doen. 

Nick Meynen is auteur van ‘Nepal. Nieuwe wegen in de Himalaya’ (EPO).