TTIP door Aziatisch broertje in stroomversnelling?

TPP (Trans-Pacific Partnership) is een handelsverdrag tussen 12 landen, waaronder Vietnam, Maleisië, Brunei, Singapore, Japan, Australië, Nieuw-Zeeland, Mexico, Peru, Chili, Canada en de VS. Maandag 5 oktober werd dit verdrag goedgekeurd. Bedoeling is dat het de economische banden tussen de verschillende landen versterkt, de tarieven doet dalen en de handel aanmoedigt.

Het is een van de grootste handelsverdragen van de voorbije jaren, want samen maken deze 12 landen 40 procent uit van de wereldwijde economie.

Een voorbode voor TTIP

De discussie rond het TPP is vergelijkbaar met de discussies in Europa over het TTIP (Transatlantic Trade and Investment Partnership), waar een mogelijk handels- en investeringsakkoord tussen Europa en de VS besproken wordt met de bedoeling werkgelegenheid en economische groei te stimuleren. Nu het TPP is goedgekeurd, rijst de vraag of dit ook de onderhandelingsgesprekken over het TTIP zou kunnen beïnvloeden.

Volgens Ferdi De Ville, Professor aan de UGent en auteur van het onlangs verschenen boek TTIP: The Truth about the Transatlantic Trade and Investment Partnership, kunnen de gesprekken aan de TTIP-onderhandelingstafel twee kanten uitgaan.

De VS hielden zich tot nog toe voornamelijk bezig met de onderhandelingen over TPP. Nu die volledig afgerond zijn, komt er meer tijd om zich met TTIP bezig te houden en dit kan het proces versnellen. Voor de VS is er ook geen reden waarom het ene handelsverdrag wel en het andere niet goed te keuren.

Nu de besprekingen rond TPP afgerond zijn, komt er meer tijd vrij om zich met TTIP bezig te houden.

Anderzijds zou het moeizame TTIP-overleg ook een struikelblok kunnen vormen voor Obama. Met TPP heeft die al een groot handelsakkoord in huis gehaald. Het is niet zeker dat hij nog grote risico’s wil nemen met TTIP voor het einde van zijn ambtstermijn.

 ‘De goedkeuring van TTIP zou hoe dan ook erg negatief zijn voor Europa,’ benadrukt De Ville, ‘want de Europeanen zouden zich in de zwakkere positie bevinden. De VS hebben namelijk al akkoorden getekend met verschillende grootmachten en de regels voor de wereldeconomie al vorm gegeven.’

Meer jobs, maar welke?

Voorstanders van TPP zeggen dat dit verdrag zeer positieve gevolgen kan hebben voor de economische groei van de betrokken landen. Onder meer de Japanse premier Shinzo Abe ziet dit om die reden als een goede deal. Ook Obama is een groot voorstander: hij ziet de voordelen voornamelijk bij de werknemers zowel in de VS als en in de andere 11 deelnemende landen.

Ook voor de duurzame ontwikkeling zou dit erg voordelig zijn, de sociale bescherming zou toenemen doordat het principe van minimumlonen en een maximum aantal werkuren gehanteerd zou worden. Maar het is nog maar de vraag hoe hoog die standaarden zouden liggen.

Duurdere medicijnen

Tegenstanders vrezen dat dit akkoord net erg negatieve gevolgen kan hebben. Enerzijds bevat het TPP verdrag een hoofdstuk over de intellectuele eigendomsrechten waarbij de vrije meningsuiting en het recht op privacy van burgers gevaar lopen. Daardoor kan het mensen beletten te innoveren en het kan de globale infrastructuur van het internet veranderen.

Het TPP-verdrag zou dus een bedreiging kunnen vormen voor de toegang tot kennis en informatie voor de wereldbevolking. Ook in de farmaceutische wereld zorgt dit voor problemen omdat patenten- en databescherming strenger worden en het moeilijker wordt om generische medicijnen aan te kopen. Daardoor zal ook de prijs van de medicijnen de hoogte inschieten en kunnen nog minder mensen de medicatie krijgen die ze nodig hebben.

De macht van de multinationals

Daarnaast is ook het gebruik van het ISDS-systeem, wat ook al bij TTIP voor veel commotie zorgt, een groot punt van kritiek. Dat beschemingsmechanisme maakt het mogelijk voor ontevreden multinationals om overheden aan te klagen als zij maatregelen nemen die voor deze multinationals negatief zijn, bijvoorbeeld als het gaat over milieunormen.

In tegenstelling tot wat Obama verklaart, zou het ook niet voordelig zijn voor de Amerikaanse werknemers. Gewoonlijk mogen bij internationale handelsverdragen enkel de producten die gemaakt worden in de deelnemende landen tariefvrij circuleren binnen de door het handelsverdrag afgebakende grenzen. Maar de Japanse auto-industrie bijvoorbeeld, die heel wat onderdelen in China laat produceren waardoor die veel goedkoper worden, zou die auto’s ook tariefvrij naar Amerika kunnen sturen, aldus De Ville.

Gebrek aan transparantie

Anderzijds is er al veel commotie geweest over de geheimhouding rond dit verdrag. De rest van de wereld wist bijna niets over de meer dan vijf jaar durende onderhandelingen.

‘Het is moeilijk om vandaag al een definitief oordeel te vellen’, vindt De Ville. ‘Het enige wat we al weten, weten we op basis van een aantal lekken of naar eigen zeggen van de onderhandelaars. Als je op basis van wat al bekend is een risico-baten analyse maakt, kun je stellen dat de voordelen niet zullen opwegen tegen de nadelen en de risico’s. De economische groei waarover men spreekt zou volgens verschillende studies niet meer dan 0,4 procent zijn, wat dus verwaarloosbaar is. Terwijl de potentiële risico’s wel een enorme invloed kunnen hebben.’

Een wedloop van handelsblokken 

Het hele TPP-verhaal begon met Brunei, Singapore, Nieuw-Zeeland en Chili die onderling in 2006 een handelsakkoord sloten, maar ook andere landen mochten zich hierbij aansluiten. Toen de VS hier ook deel van wilden uitmaken, wekte dat de interesse van de anderen. Maar het werd voor de VS pas echt interessant toen Japan in 2013 besloot mee in zee te gaan, omdat de anders zo gesloten deuren van de Japanse markt nu ook voor de VS opengingen.

China werd opzettelijk niet betrokken bij de onderhandelingen omdat het al te gemakkelijk de handelsmarkt had kunnen betreden. Het werd tijd om China eens wat regels op te leggen, vonden de VS.

Ook China is druk bezig met internationale handelsrelaties uit te bouwen.

‘Maar ook China zelf is druk bezig met internationale handelsrelaties uit te bouwen. Wereldwijd zien we een soort van wedloop tussen verschillende blokvormingen, met soms overlappende lidmaatschappen’, zegt De Ville.

In Latijns Amerika zorgt dit verdrag dan weer voor een ideologische scheiding tussen twee blokken. Chili, Mexico en Peru, die in het verleden al economische overeenkomsten met de Verenigde Staten hadden, zien deze relatie en bijgevolg dit TPP-verdrag als een opportuniteit om hun economische groei te stimuleren. Terwijl de rest van Latijns Amerika, voornamelijk Cuba, Venezuela, Ecuador en Bolivia, de Verenigde Staten als een bedreiging en vooral China als hun voornaamste productiemarkt zien.

Deze tweespalt zou in de komende jaren groter en groter kunnen worden, zeker als Peru, Mexico en Chili er economisch op vooruitgaan.