Vijf stappen richting een menselijk migratiebeleid

1. Migratie is here to stay

Migratie is geen oplosbare “afwijking”, maar een realiteit. Politici zouden er goed aan doen te beseffen dat het fenomeen van alle tijden is en in geen geval een uitzondering op de regel vormt.

Volgens Francesco Rocca, hoofd van het Italiaanse Rode Kruis, moeten we dan ook af van allerhande noodoplossingen gericht op het indijken van migratie. Er is een structureel migratiebeleid nodig dat het fenomeen benadert in zijn volle complexiteit, met aandacht voor de positieve en negatieve aspecten.

‘Migratiestromen moeten worden geaccepteerd als een realiteit. De voordelen ervan moeten worden gemaximaliseerd, vandaag en in de toekomst.’ Rocca gelooft dat migratie positief kan bijdragen aan de ontwikkeling van de achtergebleven gemeenschappen. In een beleid dat de oorzaken van migratie tracht tegen te gaan, gelooft hij echter niet. Zulke maatregelen kunnen positieve lokale ontwikkelingen teweegbrengen, maar het lijkt hem onwaarschijnlijk dat ze migratie zullen voorkomen.

Hij wordt bijgetreden door zijn Britse collega Michael Adamson. Adamson vraagt meer aandacht voor de positieve bijdrage die migranten leveren aan Europese gemeenschappen op cultureel, sociaal en economisch vlak. Om xenofobie en discriminatie tegen te gaan, moet ook worden geluisterd naar de specifieke bezorgdheden van de Europese bevolking zelf.

2. Vluchtelingen zijn ook mensen

Vluchtelingen zijn ongeacht hun “label” of (il)legale status, mensen zoals u en ik. Doorheen hun migratietraject moeten ze dan ook steeds als dusdanig worden behandeld.

Een “nieuwe renaissance”, daartoe roept José Javier Espinosa (Rode Kruis Spanje) op in zijn pleidooi om de mens opnieuw centraal te stellen binnen de discussie rond migratiebeleid. ‘We moeten eerst zorgen voor de mens en dan discussiëren over grenzen, economisch beleid, … Mensenrechten moeten in het centrum van de discussie komen te staan.’

‘Bescherm eerst de mensen, dan de grenzen.’ Daarmee opende ook Werner Kerschbaum als secretaris-generaal van Rode Kruis Oostenrijk de conferentie. Migratiebeleid moet eerder op menselijke dan op economisch parameters worden gestoeld. Een humane politiek moet een legale en veilige migratie mogelijk maken. Actieve betrokkenheid en dialoog tussen migranten en de gastgemeenschap zijn integraal aan een geslaagd migratiebeleid.

Adamson pleit voor een consistente, betrouwbare en menselijke asielprocedure die steeds de waardigheid van de asielzoeker in acht neemt. Ook bij een weigering van de asielaanvraag dient op een faire manier te worden omgegaan met de betrokkenen. Detentie mag dan ook enkel als laatste middel worden gebruikt.

3. Taal is niet onschuldig

Taal creëert realiteit. Door migranten steevast als “illegaal” te omschrijven, werk je criminalisering in de hand. Bewustwording rond dit soort taalgebruik kan een stap zijn in de goede richting.

“Words matter!” luidt de nieuwe campagne van Picum, het Platform voor Internationale Samenwerking inzake Migranten zonder Verblijfsvergunning. Via deze weg willen ze de politiek, de media maar ook het brede publiek sensibiliseren rond een woordgebruik dat ontmenselijkt en een inhumane behandeling in de hand werkt.

initiatiefneemster Michele LeVoy zegt dat verschillende internationale en Europese instellingen al laten weten te stoppen met het gebruik van het woord “illegaal”. Een alternatief moet gaan in de richting van “mensen zonder wettig verblijf”. Maar ongeacht hun titel moet, zoals hierboven gesteld, hun menselijkheid steeds op de eerste plaats komen.

Volgens Adamson woedt in het Verenigd Koninkrijk vandaag een giftig debat rond migratie. Woorden als “flood” en “overwhelming” doen meer kwaad dan goed in een genuanceerde beeldvorming rond migratie. Ze verhullen een sluimerend ongenoegen bij een deel van de bevolking, waar consequent op moeten worden ingespeeld.

4. Het kan altijd erger (en beter)

Europa huisvest minder dan 8 procent van het aantal vluchtelingen wereldwijd. Dat is allerminst een reden om de Europese vluchtelingenproblematiek te relativeren, wel om hem te nuanceren en de tekortkomingen uit te lichten.

Het Global Trends Report 2013 van het VN-Vluchtelingencommissariaat (Unhcr) laat er geen twijfel over bestaan. Van de 16,7 miljoen vluchtelingen die de wereld vorig jaar kende, kwam 86 procent terecht in ontwikkelingslanden. Het grootste aantal in meer dan twintig jaar. In totaal wordt het aantal vluchtelingen in Europa voor 2013 geschat op 1,8 miljoen. Daarmee doet het net iets “beter” dan de grootste ontvanger van vluchtelingen, Pakistan (1,6 miljoen).

Op vlak van asielzoekers heeft Europa een iets groter aandeel. Met 109.600 nieuwe asielaanvragen in 2013, was Duitsland voor het eerst sinds 1999 de grootste ontvanger van asielzoekers wereldwijd. Het totaal aantal asielzoekers dat in Europa verblijft, wordt geschat rond de half miljoen. Een groot aantal, dat evenwel nieuwe betekenis krijgt als je weet dat in Ethiopië alleen zich evenveel vluchtelingen ophouden.

Europa kan en moet beter kunnen, vooral op het vlak van hervestiging. Het Unhcr riep landen vorig jaar op 30.000 opvangplaatsen voor Syrische vluchtelingen te voorzien. Aan het einde van dat jaar waren 21.900 plekken ingevuld. In totaal werden in 2013 98.400 vluchtelingen hervestigd. De Verenigde Staten, Australië en Canada alleen waren goed voor een aandeel van 90,2 procent.

Laura Corrado van het Directoraat-Generaal Binnenlandse Zaken van de Europese Commissie wil de komende jaren meer inzetten op hervestiging als voornaamste legale manier om Europa binnen te komen als vluchtelingen. Terwijl Unhcr oproept tot 100.000 extra hervestigingsplaatsen voor Syriërs en jaarlijkse minimumquota voor Europa, blijven de Europese doelstelling eerder beperkt. Zo hoopt men tegen 2020 op 20.000 plaatsen per jaar.

5. Samen sta je sterker dan alleen

Een gezamenlijke Europese aanpak is broodnodig. De eerste stappen richting een Gemeenschappelijk Europees Asiel Systeem (Ceas) werden jaren geleden gezet, maar de uitwerking blinkt eerder uit in versnippering dan cohesie.

Het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC) pleit dan ook voor een verdere Europese harmonisering van het beleid rond immigratie, asiel en buitengrenzen. Het wil een blijvend platform bieden voor de verschillende belangengroepen hieromtrent binnen en buiten de Europese Unie.

Volgens Europarlementslid en voormalig Italiaans minister voor Integratie Kashetu Kyenge, moeten solidariteit en gedeelde verantwoordelijkheid een evenwichtige verdeling van de asielzoekers over de lidstaten mogelijk maken. De Dublinconventie zou moeten worden vervangen door een meer inclusief systeem, dat meer aandacht heeft voor de noden van asielzoekers.

Een grotere gedeelde verantwoordelijkheid inzake grensbeleid werkt niet alleen interne Europese cohesie in de hand, maar is ook voordelig voor de migranten zelf. Zo ontbreekt het hen nu vaak aan de juiste toegang tot sociale en juridische ondersteuning, net door een manke Europese aanpak.

In de strijd tegen de mensensmokkel moet ook verder over de grenzen worden gekeken. Corrado wil daarvoor meer samenwerking met de landen in Noord-Afrika om deze illegale praktijken tegen te gaan.