Voorzichtige vrede in Libië

Vorige week sloten de twee belangrijke Libische spelers, Generaal Khalifa Haftar en premier Fayez al-Sarraj een vredesakkoord. Het is een stap in de goede richting voor het door burgeroorlog verscheurde land, al lijkt een duurzame vrede nog veraf. MO* neemt de voorzichtige vrede onder de loep.

Foto: BRQ Network (CC BY 2.0)

Trainingskamp van een militie in Benghazi

Postrevolutie Libië is nauwelijks een staat die naam waardig. Sinds Khadafi in 2011 zijn ijzeren greep onder dwang losliet, viel het land uit elkaar in strijdende facties. Het land telt momenteel drie rivaliserende regeringen en parlementen. De economie is ingestort en gewapende milities zwaaien er de plak.

Het was dan ook hoog tijd dat de leiders van de twee belangrijkste regeringen rond de tafel gingen zitten. Een eerdere poging in Abu Dhabi in het voorjaar draaide op niets uit. Onder het toeziend oog van de Franse president Macron in het Franse Élysée kwamen de twee wel tot resultaten.

Het akkoord zegt dat er naar een politieke oplossing zal gezocht worden, en niet naar een militaire uitweg. Beide partijen tekenden een wapenstilstand en engageerden zich om in 2018 nationale verkiezingen te houden. Ook zal er een enkel regulier Libisch leger komen in plaats van een wespennest van gewapende groepen.

Weerbarstige achterban

Het zijn beloftevolle maatregelen, maar zijn ze haalbaar? De regering van premier Fayez al-Sarraj geniet internationale erkenning, maar zijn invloed bij zijn achterban is tanende en hij heeft geen eigen leger achter zich.

Als hij zich aan de wapenstilstand wil houden, moet hij alle verschillende milities die voor zijn regering vechten, overtuigen om de wapens neer te leggen. Dit zal veel moeite vergen aangezien de relaties vertroebeld zijn met veel van hen.

De premier heeft geen stabiliteit in zijn regio kunnen brengen. Ook de openbare dienstverlening en de economie komen niet van de grond. Leden van zijn eigen raad hebben laten optekenen dat hij de knowhow en het charisma mist om het land te leiden.

Foto: U.S. Department of State (CC BY-SA 3.0)

Premier Fayez al-Sarraj, voorzitter van de presidentiële raad en hoofd van de zogenaamde Regering van Nationale Eenheid

Volgens zijn eigen raad mist premier Fayez al-Sarraj de knowhow en het charisma om het land te leiden.

‘Sarraj is naar de onderhandelingstafel gegaan zonder steun van zijn aanhang. Nu moet hij de overeengekomen punten verkopen aan zijn achterban. Ik denk niet dat hij daarin zal slagen.’

Aan het woord is Claudia Gazzini, Libië-expert bij International Crisis Group, een ngo gespecialiseerd in conflictresolutie. Gazzini legt uit waarom het volgens haar een non-akkoord is.

‘Het is vooral veel te vaag. Er staat niet in hoe ze tot een wettelijk kader voor verkiezingen moeten komen. Er wordt zelfs niet gesproken van een regering van nationale eenheid. En ik ben benieuwd hoe ze van al die gewapende groepen een regulier leger gaan maken.’

Derde regering gooit roet in het eten

De derde regering die Libië rijk is, speelt geen grote rol meer op nationaal vlak, maar haar islamistische milities zijn wel actief in Misrata en Tripoli. Ze plegen nog regelmatig aanslagen, ook in gebieden waar al-Sarraj het voor het zeggen zou moeten hebben. Wat een wapenstilstand betreft, kunnen zij nog roet in het eten gooien.

‘Het zal weinig veranderen op het terrein. Libië is groter dan Haftar en al-Sarraj’, zegt Ahmed Bay Mohamed. De Libische jurist vertegenwoordigt de belangen van de Toeareg, in het buitenland.

De jurist verwoordt een bijkomende zwakte van het akkoord. Noch de militaire leider, noch de premier controleert alle milities, stammen of bevolkingsgroepen van het land. Bovendien biedt de overeenkomst geen oplossing voor de instabiliteit in het zuiden van het land, het gebied waar de meeste Toeareg leven.

‘Libië is groter dan Haftar en al-Sarraj, het akkoord zal weinig veranderen op het terrein’

In die uitgestrekte regio heeft nog geen enkel centraal gezag voet aan grond gekregen. Wetteloosheid en het ontbreken van een manier om brood op de plank te brengen, zorgen ervoor dat mensensmokkel er welig tiert. Dat is dan weer een voedende factor voor de instabiliteit in de rest van het land.

‘De stammen in het zuiden concentreren zich op hun eigen regio. We willen eerst de humanitaire situatie en het lokale vredesproces op orde krijgen’, zegt de jonge Toeareg.

‘Bovendien is het wachten op een betrouwbare legitieme partner in de nationale politiek. Zodra die voorwaarden vervuld zijn, werken we met plezier mee aan nationale verkiezingen en aan de heropbouw van Libië.’

Dat die verkiezingen al in 2018 zouden plaatsvinden lijkt Mohamed weinig realistisch. ‘Daarvoor moet er eerst een eengemaakte regering zijn zodat er een rechtvaardige kieswet kan opgesteld worden. Ik denk niet dat een ijzervreter zoals Haftar daarvoor de geschikte persoon is.’

Olie, territorium en terrorisme

Generaal Khalifa Haftar is de zelfverklaarde leider van de regering die voornamelijk het oosten van het land controleert. Hij is erin geslaagd om meer veiligheid te brengen in de door hem gecontroleerde gebieden, zij het door een schrikbewind van zijn zogenaamde Libyan National Army (LNA), eerder een losse verzameling van gewapende bendes dan een regulier leger.

Foto: Magharebia (CC BY 2.0)

Generaal Khalifa Haftar, Bevelhebber van het zogenaamde Libyan National Army en de facto leider van de regering die vooral in het oosten van Libië heerst

Haftar is een omstreden figuur. Hij was een belangrijke militaire medestander van Khadafi tot hij eind jaren 1980 in ongenade viel. In 2011 keerde hij terug uit ballingschap om Khadafi mee ten val te brengen. Het Libische parlement in het oosten van het land, dat Haftar in 2015 als militaire leider benoemde, heeft hij intussen grotendeels buitenspel gezet.

‘Ik denk niet het LNA zal stoppen met die groep aan te vallen. Het is makkelijk om een wapenstilstand uit te roepen, maar het venijn zit in de details’

Als cavalier seul veroverde hij de laatste maanden veel grondgebied. Hij “bevrijdde” Benghazi en slaagde erin controle te krijgen over belangrijke olie-installaties.

De wapenstilstand geldt in principe tussen de troepen van Haftar en de milities van al-Sarraj. De strijd tegen het terrorisme blijft wel voortduren, de legerleider bestempelt echter al zijn tegenstanders als terroristen.

Claudia Gazzini is sceptisch over het effect van het staakt-het-vuren. ‘Groepen zoals de Benghazi Defentie Brigades zijn trouw aan de regering van Tripoli, al zal premier al-Sarraj dat niet publiek toegeven. Ik denk niet het LNA zal stoppen met die groep aan te vallen. Het is makkelijk om een wapenstilstand uit te roepen, maar het venijn zit in de details.’

Straffe uitspraken

In een interview met France 24 na de onderhandelingen somt Haftar enkele groepen op met wie er absoluut geen vrede kan zijn. Twee daarvan zijn gelieerd aan al-Sarraj. Haftar beweert zelfs dat verschillende leden van de raad van al-Sarraj lid zijn van Al-Qaeda. In hetzelfde interview zegt Haftar dat hij ‘niet veel geeft om verkiezingen, maar dat vrede en stabiliteit in het land het belangrijkst zijn.’

‘We gaan geen tijd verspillen aan dialoog als die op niets uitdraait, soms is vechten de enige optie.’

Sinds hij Benghazi veroverde, heeft Haftar de hoofdstad Tripoli, de hoofdzetel van de regering van al-Sarraj, in het vizier. De generaal heeft al meermaals de wens geuit ‘heel Libië te bevrijden’ door de hoofdstad te bereiken.

In het interview met France 24 sloot hij niet uit dat hij in de nabije toekomst naar Tripoli zou marcheren. ‘Tripoli is niet van al-Sarraj, Tripoli is van het Libische volk.’

In de dagen na de onderhandelingen deed Haftar meer uitspraken in Libische media die niet stroken met de geest van het akkoord. ‘We gaan geen tijd verspillen aan dialoog als die op niets uitdraait. Soms is vechten de enige optie.’

Hij liet alvast weten dat niet alles in dit akkoord zal worden uitgevoerd en dat al-Sarraj niet in staat is om zaken te veranderen op het terrein.

Generaal Haftar heeft de laatste maanden veel terrein veroverd, zelfs in de buurt van Tripoli. Hij heeft het momentum achter zich, het ontbrak hem enkel nog aan internationale erkenning. Dat hij in Frankrijk ontvangen werd als een staatsman geeft hem die legitimiteit.

Het akkoord stelt dat er een politieke oplossing moet komen om het geweld te stoppen. Het is mogelijk dat al-Sarraj te zwak staat om die te leveren, en dat Haftar nog niet klaar is om zijn legeruniform aan de haak te hangen.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Schrijft over klimaat, conflict en geopolitiek

    Willem schrijft over klimaatopwarming, conflicten en geopolitiek. Geografisch volgt hij voornamelijk, maar niet uitsluitend, Afrika en het Midden-Oosten.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.