Wie wint bij corruptiebestrijding in China?

De strijd tegen corruptie in China lijkt in hevigheid toe te nemen. Het blijft onderzoeken, onthullingen en sancties regenen. Minder duidelijk is waar de campagne precies naartoe gaat en of dat wel de geplande bestemming was. Is de actie een interne machtsstrijd, een zuivering die uit de hand dreigt te lopen? Of is het een operatie die de bevolking ten goede zal komen?

  • epSos .de (CC BY 2.0) Een belangrijke vraag is wie of wat er het meeste baat heeft bij de beweging voor de herbronning van partij en overheid. epSos .de (CC BY 2.0)
  • BASF - We create chemistry (CC BY-NC-ND 2.0) Wang Tianpu (links), het hoofd van oliegigant Sinopec in 2010. BASF - We create chemistry (CC BY-NC-ND 2.0)
  • thierry ehrmann (CC BY 2.0) De corruptieverdachte die de hoogste rang had bekleed tot nog toe, Zhou Yongkang, had in de energiesector een machtsbasis die nog niet helemaal is gezuiverd. thierry ehrmann (CC BY 2.0)
  • Jonathan (CC BY-NC-ND 2.0) Begin mei heeft Shanghai een verbod ingesteld op particulier ondernemerschap voor verwanten van hoge ambtenaren. Foto: een zakenman rust uit op een bankje in Shanghai. Jonathan (CC BY-NC-ND 2.0)
  • Day Donaldson (CC BY 2.0) Er wordt vaak beweerd dat corruptiebestrijding louter een middel is waarmee een fractie in de Communistische Partij, onder leiding van Xi Jinping, alle macht naar zich wil trekken. Day Donaldson (CC BY 2.0)

In het eerste kwartaal van 2015 zijn er alweer tientallen onderzoeken geopend naar ambtenaren en partijkaders die familie en vrienden hadden begunstigd en hun politieke macht hadden gebruikt om zich te verrijken.

De recente oogst leverde onder meer de spectaculaire gevallen op van een ziekenhuisdirecteur, het hoofd van een staatsbedrijf in Dalian en iemand als Wang Tianpu, het hoofd van oliegigant Sinopec.

BASF - We create chemistry (CC BY-NC-ND.0)

Wang Tianpu (links), het hoofd van oliegigant Sinopec, in 2010.

In het leger werden maar liefst drieëndertig hogere officieren op non-actief gesteld, vooral uit de logistieke afdeling. Ook andere kopstukken vielen, zoals Guo Zhenggang, generaal-majoor en politiek commissaris in Zhejiang, en de zoon van gepensioneerd generaal Guo Boxiong, die tussen 2003 en 2012 ondervoorzitter was van de Centrale Militaire Commissie.

China onderneemt ook weer voortvarend actie tegen voortvluchtigen in het buitenland met een operatie die ze SkyNet noemt.

Krachtlijnen

Een paar krachtlijnen tekenen zich af. De corruptiebestrijders pakken niet alleen de schuldigen op het hoogste niveau aan, meer en meer komen ook de kleinere vissen in het vizier. Dat soort mensen ziet de bevolking aan de basis aan het werk en van hen springen de wandaden dus meteen in het oog, wat niet wegneemt dat de impact van corruptie aan de top uiteindelijk veel groter blijft.

Vandaag lijkt het erop dat een eerdere schoonmaakoperatie niet grondig genoeg is uitgevoerd.

De grootste aandacht gaat nog altijd uit naar de energiesector. Vandaag lijkt het erop dat een eerdere schoonmaakoperatie niet grondig genoeg is uitgevoerd. De corruptieverdachte die de hoogste rang had bekleed tot nog toe, Zhou Yongkang, had in de energiesector een machtsbasis die nog niet helemaal is gezuiverd.

Runner-up voor het onderdeel dat de grondigste aanpak ondergaat is het Volksbevrijdingsleger (People’s Liberation Army, PLA). Generaal Xu Caihou is na Zhou Yongkang de meest vooraanstaande ex-topman die uit de partij is gezet en daarna voor het gerecht gedaagd.

De PLA geeft op zijn website de diepgewortelde problemen toe, maar waarschuwt voor de ‘verkeerde conclusie dat alles en iedereen te koop is in het leger, een gerucht verspreid door vijanden uit het buitenland.’

thierry ehrmann (CC BY 2.0)

De corruptieverdachte die de hoogste rang had bekleed tot nog toe, Zhou Yongkang, had in de energiesector een machtsbasis die nog niet helemaal is gezuiverd.

Bekende remedies

De maatregelen die de partij inzet tegen corruptie blijven in de eerste plaats vervolging en vervanging. Enkele andere remedies die op zich niet nieuw zijn, krijgen wel meer nadruk: beroep doen op de bevolking en ontrading door voorbeelden te stellen.

Ook maatregelen om de partij structureel te hervormen en te zuiveren komen meer in beeld. De verbetering van het benoemingsbeleid en pogingen corruptie te voorkomen door de gelegenheid weg te nemen, maken hier deel van uit.

Eerdere maatregelen werden makkelijk ontdoken met valse namen.

Een voorbeeld van dat laatste: begin mei heeft Shanghai een verbod ingesteld op particulier ondernemerschap voor verwanten van hoge ambtenaren. Partners van leidinggevende ambtenaren mogen nergens in China nog eigen ondernemingen bezitten of beheren. Aan hun kinderen en de partners daarvan is het niet langer toegestaan zaken te doen in sectoren die onder de bevoegdheid van de functionarissen vallen.

Het is ook uitdrukkelijk verboden posities aan te nemen bij buitenlandse ondernemingen. De ambtenaren moeten aan de interne inspectie melden welke activiteiten hun naaste familieleden uitoefenen, maar die informatie wordt niet publiek gemaakt. De gemeente zal steekproeven houden bij twintig procent van de ambtenaren of ze hierover de waarheid hebben gesproken.

De regeling in Shanghai is de strengste tot nog toe en waarschijnlijk een proefproject dat, bij succes, in aanmerking komt voor toepassing elders. De zwakke kanten van de regels zijn duidelijk: eerdere maatregelen werden makkelijk ontdoken met valse namen. Van een verbod richting broers of zussen van mensen met een hoge rang is vooralsnog geen sprake.

Jonathan (CC BY-NC-ND 2.0)

Begin mei heeft Shanghai een verbod ingesteld op particulier ondernemerschap voor verwanten van hoge ambtenaren. Foto: een zakenman rust uit op een bankje in Shanghai.

Interne en te harde strijd?

Er wordt vaak beweerd dat corruptiebestrijding louter een middel is waarmee een fractie in de Communistische Partij, onder leiding van Xi Jinping, alle macht naar zich wil trekken. Cheng Li van de Amerikaanse denktank Brookings Institution vindt dit, in elk geval voorlopig, zeer onwaarschijnlijk. Er zijn nog geen andere ernstige waarnemers met goede bewijzen van het tegendeel op de proppen gekomen, al blijft een aantal onder hen toch suggereren dat de strijd tegen corruptie louter de belangen van een groep in de partij dient.

De absolute aantallen en de status van de beschuldigden zijn indrukwekkend.

De vrees bestaat verder dat de campagne teveel slachtoffers maakt. De partij zou zichzelf ondermijnen door kaderleden bang te maken of door hen tegen de haren in te strijken. Af en toe duiken trouwens ook geruchten op over ‘onnatuurlijke overlijdens’ bij kaderleden.

Enerzijds moeten we de cijfers over vervolgde en gestrafte overtreders relativeren. Het percentage valt al bij al mee: Cheng Li rekende een jaar geleden uit dat er maar een half procent van de topambtenaren was gearresteerd.

De absolute aantallen en de status van de beschuldigden zijn natuurlijk wel indrukwekkend.

In een lang interview van de Financial Times met premier Li Keqiang, eind maart, merkt hoofredacteur Barber het volgende op: ‘Ik sprak met een westerse zakenman die naar een Chinese oliemaatschappij toeging en achteraf zei dat hij in de vergadering niemand meer kende, de dertig kaderleden van vorig jaar waren weg.’ Waarop Li zelfverzekerd antwoordt dat ‘de meeste Chinese bedrijven heus nog wel normaal functioneren’. Anderzijds is het corruptieprobleem natuurlijk veel ernstiger gebleken dan velen hadden ingeschat. In hetzelfde interview spreekt Li Keqiang van ‘een opdracht op lange termijn (net zoals in alle landen), waarvan het ‘moeilijk te voorspellen is wanneer die zal eindigen’.

Bovendien is het niet uitgesloten dat bepaalde ingrepen en uitspraken contraproductief werken. De campagne is zeer intensief en soms lijkt ze gericht tegen de hele ambtenarij. Daar komen nog eens plannen bovenop om het overheidspersoneel bepaalde verworvenheden af te pakken. De hervorming van het pensioenstelsel is een voorbeeld. Met zijn twee snelheden biedt het meer voordelen aan werknemers van de staat dan aan anderen. Aan die oude onrechtvaardigheid juist nu een einde maken getuigt misschien niet van zo’n slimme timing.

Er zullen ongetwijfeld ambtenaren zijn die genoeg krijgen van het ‘official bashing’ en die passief verzet plegen of ontmoedigd raken. Een aantal onder hen zou nog weinig initiatieven nemen of zich juist schuldig maken aan plichtsverzuim. Een gebrek aan stoutmoedigheid en creativiteit kan duiden op de angst om op te vallen bij de inspecteurs van de CCDI. De nationale regering en de centrale leiding klagen erover dat bureaucraten richtlijnen momenteel negeren of uitstellen. Dat gedrag kan voortkomen uit onwil.

Toch zal de meerderheid van de zevenentachtig miljoen partijleden nog altijd van mening zijn dat partijkaders en overheidsambtenaren het openbaar belang vooropstellen en hun werk goed doen. Het is trouwens ook bekend dat voor het herstel van het vertrouwen in de Communistische Partij de twee parallelle operaties, tegen corruptie en voor een betere werkstijl, onontbeerlijk zijn.

Day Donaldson (CC BY 2.0)

Er wordt vaak beweerd dat corruptiebestrijding louter een middel is waarmee een fractie in de Communistische Partij, onder leiding van Xi Jinping, alle macht naar zich wil trekken.

Wie heeft er baat bij?

Een belangrijke vraag, die minder vaak wordt gesteld, is wie of wat er het meeste baat heeft bij de beweging voor de herbronning van partij en overheid. De doelgroepen zijn eerst en vooral niet helemaal dezelfde. Het belang van de meerderheid is natuurlijk dat er een einde komt aan de stuitende misbruiken, de graaicultuur en de materiële ongelijkheid. De mensen willen beslist dat het afgelopen is met pesterijen van bureaucraten. De kloof moet gedicht tussen de eigenlijke resultaten van de regeringshervormingen en de verwachtingen van de burgers in het algemeen.

De zuivering in de partij en het stimuleren van een correcte werkstijl zijn van levensbelang voor de economische groei.

Er is echter een segment van de bevolking, dat van de ondernemers en meer bepaald de particuliere sector, dat hier specifieke belangen heeft. Zij hebben gelijk dat het overheidsgeld niet moet gaan naar profiteurs, die zich vaak ook nog eens verschuilen in het buitenland. De regering beaamt dat. De zuivering in de partij en het stimuleren van een correcte werkstijl zijn van levensbelang voor de economische groei, de nodige administratieve vereenvoudiging en bijvoorbeeld voor investeringen in kleine en middelgrote bedrijven. Nogmaals Li Keqiang: ‘We willen ervoor zorgen dat de overheid zijn macht behoedzaam inzet, de markt stimuleert […] te veel controle en interventie in micro-economische activiteiten laat de kosten voor ondernemingen oplopen en geeft een voedingsbodem aan corruptie.’

Het zou echter grote risico’s inhouden als van die twee begunstigde groepen, de burgers in het algemeen en de ondernemers in het bijzonder, alleen de laatstgenoemden vruchten zouden plukken van de strijd tegen corruptie. Misschien komen er toppolitici in de verleiding om dat te accepteren. Bijvoorbeeld diegenen die in paniek zijn over de economie die blijft kwakkelen.

De bezorgdheid hierover kan groter zijn dan de leiders willen laten blijken. Zo heeft Lou Jiwei, de minister van Financiën, zich onlangs in een onbewaakt moment versproken en uitte hij de vrees dat China toch in de middle-income trap zou terechtkomen. De oorzaak van zo’n rem op de ontwikkeling zou volgens Lou het verzwakken van de Chinese concurrentiepositie zijn door de veroudering en door de arbeidswet die de ondernemers verhindert arbeiders te ontslaan en die hen zo belet om de markt dynamischer en flexibeler te maken. Als de corruptiebestrijding alleen dient om het terrein voor bepaalde ondernemers te effenen, ten koste van de belangen van werknemers en overheidspersoneel, zal hij zijn draagvlak niet houden.

Er hoeft geen tegenstelling te zijn tussen de ‘redding’ van de partij en de ‘redding’ van de economie.

Er hoeft geen tegenstelling te zijn tussen de ‘redding’ van de partij en de ‘redding’ van de economie. De leiding heeft tot nog toe het juiste evenwicht weten te bewaren. De meerderheid van de bevolking en de middenklasse daarvan lijkt nog steeds overtuigd van het nut en het belang van de twee campagnes. Xi Jinping, Li Keqiang, Wang Qishan, Liu Yunshan en hun aanhang moeten wel beroep kunnen blijven doen op de meerderheid van bevolking.

Ze hebben verder de steun nodig van de functionarissen. De morele en politieke eisen die ze aan die laatste groep stellen zijn niet mis. Personen die geen lid zijn van de partij mogen zich wel mateloos verrijken, zolang ze bijdragen aan de opbouw van het land, maar voor partijleden gelden hogere normen.

Xi Jinping deed onlangs een interessante uitspraak in dat verband. De vraag ‘of het leiderschap van de partij zwaarder doorweegt dan de rechtsstaat’, noemde hij een strikvraag. ‘De Partij heeft de beslissingsmacht over bepaalde zaken uit hoofde van zijn politieke verantwoordelijkheid en die macht hoort niet te worden gezien als het vermogen om persoonlijke belangen te laten meespelen.’

Ook Wang Qishan, de hoogste Chinese verantwoordelijke voor de strijd tegen corruptie, liet van zich horen. Hij werd via WeChat op 21ccom.net, een website voor academici en commentatoren, geciteerd: ‘we mogen 1,3 miljard mensen niet langs de rand van de afgrond laten lopen. […] China moet zeer omzichtig handelen. De regerende partij moet zich zelf onder toezicht houden en zuiveren. Wij zijn zoals een dokter die zichzelf opereert.’

Met andere woorden: het is niet een of ander onafhankelijk orgaan, dat de corruptie zal stoppen, de partij zal het zelf doen. Er is voor de Chinese leiders inderdaad geen tegenstelling tussen de wettelijkheid van de rechtsstaat en het machtsmonopolie van de partij. Hun logische motivatie is dat de legitimiteit van de partij moet worden hersteld omdat alleen zij weet hoe China om te vormen tot een ‘redelijk welvarend land tegen 2021 en een in alle opzichten moderne socialistische natie tegen 2049’.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.