“‘Gaza, Palestina, Hamas: Quo Vadis? (deel II)’

Staakt-het-vuren als terugkeer naar de status-quo?

De afgelopen weken was er sprake van verschillende pogingen tot een staakt-het-vuren, en een welles-nietes spelletje wie dit als eerste verbrak. Israël wijst er op dat men minstens vijf keer een staakt-het-vuren heeft voorgesteld of aanvaard. Dat Israël zelf op 22 juli een humanitair staakt-het-vuren afwees wordt er meestal niet bij verteld.

Hamas bood Israël bovendien op 16 juli een tienjarig bestand aan in ruil voor tien eisen. Israël antwoordde niet. Op 17 juli begon men met de grondinvasie van Gaza. De lijst van voorwaarden oogt nochtans allesbehalve onredelijk: de onmiddellijke opening van een aantal grensovergangen voor mensen en goederen; het bemannen van het afscheidingshek aan de Gazaans-Israëlische grens met internationale troepen; het onder controle van internationale troepen plaatsen van de Rafah-grensovergang; de creatie van een luchthaven en zeehaven onder supervisie van internationale troepen; de uitbreiding van de bufferzones (zowel ter land als ter zee); vrijlating van alle opnieuw opgepakte Hamasleden die vrijgelaten werden in het kader van een eerdere gevangenenruil; vergunningen voor inwoners van Gaza om Jeruzalem en de al-Aqsa Moskee te bezoeken; de opening van een industriële zone in Gaza; en een einde aan elke Israëlische bemoeienis in het interne Palestijns verzoeningsproces.

Het voorstel van 16 juli moet als basis voor een onderhandelde oplossing dienen. Hamas heeft in het verleden bewezen afgesloten bestanden te respecteren, en speelde tot voor kort zelfs politieman aan het afscheidingshek met Gaza om raketvuur van extremistischere organisaties te voorkomen. De optie van bruut en disproportioneel legergeweld speelt op termijn enkel in Hamas’ voordeel.

Elke overeenkomst die niet voorziet in een opheffing van de blokkade van Gaza is een recept voor toekomstig bloedvergieten. “We kunnen niet teruggaan naar het beleid van een trage dood tegen elke prijs”, aldus vele Gazanen. Israël stelt dat het “kalmte voor kalmte” aanbiedt. Dat klopt niet. Wanneer Hamas en andere groeperingen hun militaire operaties staken is er “kalmte” in Israël, maar Gaza gaat terug naar de “kalmte” van het leven in een openluchtgevangenis. Robert Turner van UNRWA stelt het als volgt: “Voor Gaza betekent een terugkeer naar ‘kalmte’ ook een terugkeer naar de blokkade die nu al haar achtste jaar ingaat. Voor meer dan 50 procent van de bevolking is het een terugkeer naar werkloosheid of onbetaald werk. Een terugkeer naar een opsluiting in Gaza met geen toegang tot externe markten, werkgelegenheid, opleiding – kortom, geen toegang tot de buitenwereld”.

Wat is het einddoel van Israël?

Rest bovendien de vraag wat de echte intenties van Israël zijn. Om de zoveel weken duikt een nieuwe reden op voor de militaire operatie. Daar waar de operatie aanvankelijk gericht was op het beëindigen van raketvuur, was er bij het begin van de grondinvasie opeens sprake van het “vernietigen van tunnels” als hoofddoelstelling. Dit terwijl het Egyptische leger afgelopen jaar er schijnbaar wél in slaagde meer dan 1000 tunnels langs de Gazaans-Egyptische grens te vernietigen zonder de inzet van grondtroepen. Men kan zich tevens afvragen waarom Israël tanks ontplooit in het hart van Gaza-stad als “vernietiging van tunnels” de doelstelling van de militaire operatie is.

Nu de meeste tunnels vernietigd zijn, schuift Netanyahu een nieuwe eis naar voren: de volledige ontwapening van Hamas en andere gewapende groeperingen. Een eis die gesteund wordt door de EU. “Indien de Palestijnen morgen de wapens neerleggen zal er geen oorlog meer zijn. Indien Israël morgen haar wapens neerlegt zal er geen Israël zijn”, is een populaire boutade in Israël. Ze gaat echter voorbij aan het feit dat Palestijnen in de Westoever hun wapens reeds in 2005 neerlegden, en enkel brutaal geweld in de plaats kregen. De PA gebruikt haar wapens juist om Palestijnse protesten hardhandig de kop in te drukken en Israël te beschermen.

“Ontwapening” van een “terroristische organisatie” klinkt goed, maar Hamas is tot nader order wel de heerser in Gaza, die verondersteld wordt law and order te garanderen. Onmiddellijke ontwapening is dan ook de snelste weg naar een “Gazastan” waar wetteloosheid heerst. Men kan zich bovendien afvragen waarom Hamas en anderen zouden ontwapenen zonder enige garantie dat de blokkade niet onverminderd doorgaat, en Israël of Egypte in de nabije toekomst niet opnieuw militair zullen toeslaan in Gaza.

Het keer op keer naar voren schuiven van nieuwe eisen doet vermoeden dat Israël de operatie nog wel even wil rekken. Het einddoel van Operatie Protective Edge, naast een collectieve bestraffing van de Gazaanse bevolking, zou dan wel eens de afbakening van een nieuwe de facto grens tussen Israël en Gaza zijn. Een kaart die recent door OCHA gepubliceerd werd doet vermoeden dat de Israëlische militaire inspanningen gericht zijn op de permanente uitbreiding van de bestaande bufferzone van 300 meter tot drie kilometer.

Op die manier wordt een nieuwe “no-go zone” gecreëerd die 44 percent van het totale grondgebied van Gaza omvat. Het in puin en as leggen van hele buurten is in dit opzicht helemaal niet zo “disproportioneel” of irrationeel vanuit Israëlisch perspectief. Integendeel, het is een doelbewuste tactiek om nieuwe “feiten op de grond” te stellen. Toeval of niet, het Israëlische leger waarschuwde alle Palestijnse burgers die in de bufferzone van drie kilometer wonen hun huizen te evacueren. Dergelijke “waarschuwing” is meestal de voorbode van het platbombarderen van hele buurten.

De “unilaterale” terugtrekking van het Israëlische leger gecombineerd met het uitroepen van een nieuw afgebakende “no-go zone” en voortzetting van de blokkade is dan het te verwachten scenario. Dat zou niet eens een terugkeer naar de status-quo zijn, maar een dramatische achteruitgang.

Anderen wijzen bovendien op de aanwezigheid van grote gasvoorraden voor de kust van Gaza als één van de motieven voor de Israëlische militaire operatie.

It’s the occupation, stupid

Een staakt-het-vuren in Gaza is niet voldoende. Integendeel. Elke overeenkomst die niet voorziet in een einde van de blokkade van Gaza is een snelweg naar een nieuwe militaire confrontatie over één of twee jaar. De situatie in Gaza kan bovendien niet los worden gezien van de Israëlische bezetting van de Westoever en Oost-Jeruzalem. Gaza, Oost-Jeruzalem en de Westoever zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De escalerende situatie in Jeruzalem en de Westoever is daar een tragisch bewijs van.

Het is dan ook tijd dat de internationale gemeenschap, de EU op kop, Israël tot een écht vredesproces dwingt. De EU is de grootste handelspartner van Israël en heeft een associatieakkoord met het land. Verschillende EU-lidstaten hebben een verregaande militaire samenwerking of wapenhandel met Israël. Een opschorting van het associatieakkoord en totaal wapenembargo tegen Israël is op zijn plaats zolang Israël haar verplichtingen onder het internationale recht niet respecteert en werk maakt van een echt vredesproces. De participatie van Israël in Horizon 2020, het wetenschappelijk- en onderzoeksprogramma van de EU, moet eveneens in vraag gesteld worden. De EU heeft bovendien geen enkele reden om nog langer de toetreding van Palestina tot het Internationaal Strafhof te verhinderen.

Israëlische claims dat er “geen partner voor vrede” is klinken ongeloofwaardig. Het “vredesproces” van de afgelopen maanden toonde aan dat Israël zelf absoluut niet bereid was toegevingen te doen. Het verzette zich tegen de vorming van een Palestijnse eenheidsregering die aan alle drie de voorwaarden van het Kwartet voldeed. Premier Netanyahu maakte op 11 juli niet langer een geheim van de Israëlische aversie tegen een onafhankelijke Palestijnse staat: “Ik denk dat het Israëlische volk nu begrijpt wat ik altijd heb gezegd: dat er geen situatie kan zijn, onder welke overeenkomst dan ook, waarin we de veiligheidscontrole over het gebied ten westen van de Jordaanrivier (heel Israël en Palestina samen, nvdr) kunnen loslaten”

Israëlische claims dat men omringd is door een vijandige “ring” van Arabische staten vallen eveneens met een korreltje zout te nemen. Het land heeft vredesakkoorden met Egypte en Jordanië. Sinds de militaire coup in Egypte de Moslimbroeders van de macht verdreef hebben Israël en het nieuwe regime van Generaal al-Sisi elkaar gevonden in hun oorlog tegen Hamas. Jordanië is bovendien een trouwe vazal van het Westen, en is sinds decennia achter de schermen de beste buur die Israël zich kan wensen. Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten vormen daarnaast de kern van een regionale anti-Moslimbroederschap alliantie. Israël heeft nog nooit op zoveel (stiekeme) sympathie in de regio kunnen rekenen.

De Arabische wereld bood Israël in 2002 bovendien een normalisering van betrekkingen aan in ruil voor een Israëlisch-Palestijns vredesakkoord.

Dat aanbod is vandaag nog steeds van kracht. Waar wacht Israël op?

Dit is het tweede deel van een tweeledig artikel over de oorlog in Gaza. Voor deel I, zie hier.