Bolivarplaats, maar geen Lumumbaplein

Het was vreemd, het gevoel toen ik voor het eerst merkte dat er in Antwerpen een Bolivarplaats is. Ik woonde al enkele jaren in ’t Stad van iedereen, maar met de verhuis van het gerechtsgebouw werd het plein ook een eindhalte, waardoor een tram de naam van de illustere Venezolaan zou etaleren.

  • © Brecht Goris © Brecht Goris
  • De Bólivarplaats in Antwerpen

Het was voor een deel trots, wat ik voelde. Ik nam eens een foto van tram 12 en vertaalde “Palacio del Deporte – Plaza Bolívar”, voor familie en vrienden van over het water. Elke stad en elk dorp in mijn geboorteland heeft een Plaza Bolívar, dus één in Antwerpen was ook een verzoening van mijn twee thuizen. Niet dat ik me daardoor meer Venezolaan of Belg ging voelen. Het was gewoon dat, een verzoening.

Terwijl sommigen het nieuwe, moderne en volgens een vriendin draakachtige Justitiepaleis gingen aanschouwen, fietste ik naar het einde van de Leien om het plein te bezoeken. Een betonnen leegte met zicht op een paar belangrijke verkeersassen, niks meer. Maar meer had ik niet nodig: ik zou ook meteen een selfie trekken op een eventueel Rubensplein in Maracay, al was het maar een stuk gazon met een mangoboom.

De Bólivarplaats in Antwerpen

Mijn ontdekking was ook meteen een gelegenheid om met anderen iets te delen over een belangrijk deel van mijn identiteit. Het eerste boek dat ik ooit cadeu kreeg was Se llamaba Simón Bolívar (“Hij heette Simón Bolívar”) en mijn eerste stickerboek ging over het leven van Bolívar, pas daarna ging het voor mij over voetbal.

In het derde middelbaar was er, lang voor de Chávez-era, een cursus gewijd aan het anti-imperialistische gedachtegoed van El Libertador. Zijn ruiterstandbeeld domineert de Venezolaanse publieke ruimte en zijn gezicht het munt- en papiergeld. Zijn bevrijdingscampagne maakte hem een held op continentale schaal. Daar kon ik veel over vertellen aan wie meer wilde weten over het land waar ik geboren ben.

Er is iets paradoxaals aan het feit dat het - hoewel ik een zekere voldoening krijg als ik over mijn geboorteland kan spreken - ook vervelend is om enkel daarover te worden aangesproken. Terwijl de erkenning van mijn identiteit als geheel me sterker doet voelen, ervaar ik het reduceren van diezelfde identiteit tot een deel ervan vaak als beledigend. Het probleem is alleszins het reduceren tot, zeker niet de erkenning van.

Mysterie

De benoeming van een plein is dus vaak een zinvol gebaar, bedoeld om personen of momenten uit de geschiedenis te herdenken, te eren. Het is een manier om dankbaarheid uit te drukken of de waarde van iemand of iets te erkennen. En dat wordt gezien en geapprecieerd door de betrokkenen. Voor de rest van ons is dat gebaar ook een manier om niet te vergeten of om nieuwe dingen te leren. Maar nieuwsgierigheid is een vanzelfsprekende voorwaarde, want we wandelen dagelijks door dezelfde straten en staan zelden stil bij de betekenis en de geschiedenis ervan.

Bolívar wordt gehuldigd voor zijn rol in de bevrijding van meerdere Latijns-Amerikaanse staten

Waarom werd een plein genoemd naar de allergrootste van mijn landgenoten? Volgens de inventaris van bouwkundig erfgoed van de Provincie Antwerpen draagt het plein sinds 1931 zijn naam en wordt Bolívar gehuldigd voor zijn rol in de bevrijding van meerdere Latijns-Amerikaanse staten.

Een bijzonder verband met Antwerpen is niet duidelijk. Bolívar behoorde ooit tot het gezelschap van Napoleon, maar als ik het goed begrijp, is er in Vlaanderen weinig enthousiasme voor het Napoleontische tijdperk. Bolívar vocht wel voor de onafhankelijkheid van zijn volk. Hij vocht ook tegen de Spaanse bezetting. Maar met beide argumenten zou ook de Marokkaanse Abdelkrim Al Khattabi een plein verdienen, bijvoorbeeld. En dat zou een erkenning zijn voor iedereen die Al Khattabi ziet als een deel van zijn identiteit.

Lumumba

Het bestaan van een Bolivarplaats maakt het ontbreken van andere strijders in de publieke ruimte opvallend. In het geval van Al Khattabi, bijvoorbeeld, niet alleen is het ongenoegen over een mogelijk plein in Borgerhout zichtbaar geweest, er heerst ook een gevoel dat er geen reden is om een Maghrebijnse held te eren. Dat past – jammer genoeg – binnen het bredere kader van onze huidige visie over integratie en assimilatie.

Een ander verhaal is dat van Nelson Mandela, die ondanks weerstand in theorie toch een plein krijgt op het groeiende stadsplan van Kortrijk, wat hopelijk een leemte zal vullen. Want ook in Hasselt was er een petitie voor een Mandelastraat, en in Herentals werd er ook een voorstel gelanceerd, voorlopig zonder concrete resultaten.

De langdurige weerstand tegen een Lumumbaplein is onbegrijpelijk.

Maar misschien is de meest ongelukkige afwezigheid die van een Lumumbaplein. Omwille van zijn relevantie voor de Belgische geschiedenis en zijn panafrikaanse karakter zou een dergelijke erkenning van Patrice Émery Lumumba veel betekenen. De langdurige weerstand tegen een Lumumbaplein is onbegrijpelijk. En toch moeten actievoerders telkens opnieuw aandacht eisen voor die jammere blinde vlek.

Net zoals het niet onbelangrijk is voor (onder andere) Venezuela en de Venezolanen in België dat een plein naar Bolívar wordt genoemd, zou het ook voor (onder andere) Congo en de vele Congolese Belgen een betekenisvol gebaar zijn om een Lumumbaplein te zien in de Brusselse Matongéwijk. Zolang men niet gereduceerd wordt tot dat deel van zijn identiteit, natuurlijk.

Maar zo’n erkenning is ook voor de rest van ons belangrijk. Om te beginnen, om te beseffen dat er een lange weg te gaan blijft naar de dekolonisatie van België. Maar ook om niet te vergeten, om iets te leren. Mits de nodige nieuwsgierigheid, uiteraard, want we wandelen veel te vaak door dezelfde straten en staan zelden stil bij de betekenis en de geschiedenis ervan.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Stafmedewerker KifKif

    Orlando Verde is stafmedewerker bij KifKif. Zijn teksten werden gepubliceerd in onder andere Kif Kif, Rekto:Verso en MO* en onlangs gebundeld in het e-book

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.