De dood van het woord, mijn Nobelprijs voor de Vrede

Het is een jaarlijks ritueel: in de weken voor de bekendmaking doen tal van lijstjes de ronde en op de bewuste dag haalt Skandinavië even het wereldnieuws.

Zo net voor de middag.

Met teleurstelling of tevredenheid tot gevolg.

De naam die al enige tijd bovenaan de reeks van kanshebbers prijkt, is die van de Duitse Bondskanselier Angela Merkel. Is ze immers niet dapper opgestaan, toen haar Europese collega’s grossierden in besluiteloosheid, huichelarij en beschamend populisme. Ik wil er niets aan afdoen, bij de beelden van vluchtelingen die op een spandoek “Mama Merkel” lieten drukken, verschijnt er onwillekeurig een glimlach op mijn gezicht. “Kohls Mädchen” als symbool voor grenzeloze solidariteit. En toch heb ik de voorbije dagen vurig gebeden dat ze naast de prijs grijpt.

Toegegeven, het zou geen schandelijke keuze zijn, we hebben erger gehad. Herinnert iemand zich nog dat de Europese Unie in 2012 werd gelauwerd? De verantwoording luidde toen dat de EU ‘al zestig jaar hard had gewerkt aan vrede en verzoening, democratie en mensenrechten in Europa’. Drie jaar na datum lijkt dat weinig meer dan een wrange grap.

En kijk naar president Obama, de mijns inziens onverdiende winnaar van 2009. Dat de man veel verdiensten heeft en zonder meer de beste Amerikaanse president in tijden is, hoort u mij niet ontkennen. Maar Guantanamo kreeg hij niet dicht en zijn luchtmacht bombardeerde afgelopen weekend nog het Artsen zonder Grenzen ziekenhuis in Kunduz. Om maar een paar dingen te noemen.

Obama is ongetwijfeld een nobeler laureaat dan Henry Kissinger (1973), maar mij gaat het fundamenteel om het profiel van de winnaar. Of anders gezegd: ik vind niet dat ‘s werelds meest prestigieuze vredesonderscheiding aan een politicus of politieke formatie moet worden toegekend. Immers, het betrachten van duurzame vrede en ontwikkeling alsook respect voor de mensenrechten behoort doodsimpel tot de jobomschrijving van democratisch verkozen politici, zoals het kunnen vervullen van administratieve taken verwacht wordt van een directiesecretaresse (m/v). En ze worden daar ook royaal voor vergoed.

Reik wat mij betreft jaarlijks een “prijs” uit aan de slechtst presterende nationale leider, maak een schandelijst der schoften en stuur die de wereld rond. 

Idem dito overigens voor de paus. Moraliteit prediken is zijn core business. Stel dat hij plots geen lans meer brak voor de armen en het dichten van de welvaartskloof en dat hij het zich het lot van vluchtelingen niet langer aantrok. Dat zou pas nieuws zijn.

Je kan de redenering ook verder doortrekken. Reik wat mij betreft jaarlijks (of nog beter: per kwartaal, dan houden we de vinger wat beter aan de pols) een “prijs” uit aan de slechtst presterende nationale leider, maak een schandelijst der schoften en stuur die de wereld rond. Naming and shaming, ik geloof er wel in.

De laureaat 2004 bijvoorbeeld zou dan de Soedanense president al Bashir zijn, omwille van de Darfur-tragedie. En die voor 2014 de Syrische president al Assad, wegens de vatenbommen op burgerwijken en andere misdaden tegen de mensheid.

Maar terug naar de Nobelprijs voor de Vrede en mijn persoonlijke laureaat. Het is niet eenvoudig, ik geef het toe. Er zijn tal van onbaatzuchtige en moedige mannen en vrouwen die een dergelijke erkenning verdienen. Denk maar aan de Congolese gynaecoloog Denis Mukwege, die in het Oost-Congolese Bukavu het Panzi-ziekenhuis oprichtte en die zich specialiseerde in de behandeling van slachtoffers van (groeps)verkrachtingen. Mukwege zet zijn strijd tegen seksueel geweld voort, ondanks de doodsbedreigingen, de aanslag op zijn leven en de folteringen waaraan zijn medewerkers werden onderworpen.

Een ander waardevol kandidaat is Dmitry Muratov, de hoofdredacteur van Novaya Gazeta, de enige kritische Russische krant met nationaal bereik. 22 jaar al houdt de man het vol. Hij zag hoe verschillende van zijn redacteurs ten grave werden gedragen. Vermoord, zoals Anna Politkovskaya bijvoorbeeld.

Badawi lauweren zou betekenen dat we ook hulde brengen aan de vier Bangladeshi bloggers die in 2015 in het openbaar werden doodgehakt.

Als het aan mij ligt, dan gaat de prijs vandaag naar Raif Badawi (31), de Saoedische blogger die in 2006 de website “Vrije Saoedische Liberalen” oprichtte. Hij werd in juni 2012 gearresteerd en in december van dat jaar beschuldigd van “afvalligheid”, een vergrijp waar in Saoedi-Arabië de doodstraf staat. Later werd de aanklacht anders geformuleerd en eind juni 2013 werd Badawi wegens “belediging van de islam” veroordeeld tot 600 zweepslagen en zeven jaar gevangenisstraf. Daar zouden later nog drie jaar en 400 zweepslagen bijkomen, alsook omgerekend 226.000 euro boete.

Badawi kreeg op vrijdag 9 januari 2015 de eerste vijftig zweepslagen, in het openbaar. Voor een van de huizen van God in Jeddah. De rest van de lijfstraf zou over 50 weken worden gespreid, maar voorlopig is de gevangen blogger te zwak om die beproeving te doorstaan

Er zijn verschillende redenen waarom Badawi dit jaar mijn favoriet is. Vooreerst is het al een erg slecht jaar geweest voor de vrijheid van meningsuiting. Badawi lauweren zou betekenen dat we ook hulde brengen aan de vier Bangladeshi bloggers die in 2015 in het openbaar werden doodgehakt. Avijit Roy op 26 februari, Washiqur Rahman Babu op 30 maart, Anata Bijoy Das op 12 mei en Niloy Chatterjee op 6 augustus. Hun misdaad? Het schrijven van columns waarin ze pleitten voor dingen die u en ik doodnormaal vinden: secularisme, vrouwenemancipatie, mensenrechten, onderwijs en wetenschappen.

De vier mannen stonden op een lijst van 84 individuen die islamistische terreurgroepen in Bangladesh willen vermoorden. Eén schrijver, Rajib Haider, werd in februari 2013 al omgebracht. Nog 79 namen te gaan dus. Badawi bekronen zou ook hen een hart onder de riem steken.

Bovendien zou het voor het een krachtig signaal zijn aan ‘onze bondgenoot’ Saoedi-Arabië, die dezer dagen Jemen naar de verdommenis helpt. Als Badawi wordt bekroond, wordt hij de allereerste Saoedi ooit die een Nobelprijs in de wacht sleept.

En ik wed dat het morele effect ervan niet tot de geboorteplek van de islam beperkt zou blijven. Na de Egyptische president Anwar Al-Sadat (1978), de Palestijnse leider Yasser Arafat (1994), de Egyptische gewezen IAEA-voorzitter Mohamed El-Baradei (2005) en de Jemenitische Tawakkol Karman (2011) zou hij slechts het vijfde individu uit de hele Arabische wereld zijn dat met de Nobelprijs voor de Vrede wordt bedacht.

Of dat deze blogger en de strijd tegen het vermoorde woord daadwerkelijk zou helpen, valt natuurlijk te bezien. Ik heb me al dikwijls afgevraagd of Tawakkol Karman veel beter is geworden van haar prijs, om van haar landgenoten nog maar te zwijgen. Maar dat is een ander verhaal.