Een meisje op het strand

De zomer voldeed niet aan de verwachting van zonnige zorgeloosheid die we zo gretig op haar projecteren. Rampspoed laat zich niet hinderen door seizoenen of verlof, door de geur van zonnemelk of sappige watermeloen.

“Welverdiende” rust werd verstoord door ellende in de gedaante van aanslagen, oorlog en natuurrampen; door onrustwekkende taal en veel te weinig deemoed.

Rouw kent een noodzakelijk en geijkt patroon: van ongeloof over boosheid over louterende aanvaarding. Pas in dat laatste stadium van aanvaarding is er opnieuw ruimte voor hoop. Die hoop is een noodzaak. Waar hoop is, is wilskracht. De kracht om vurig te willen wat verder weg lijkt dan ooit.

De hele zomer lang hoopte ik dat iemand zou vragen wat we willen, zodat we zouden kunnen vaststellen dat we eigenlijk allemaal hetzelfde willen. Maar de vraag werd niet gesteld en dus evenmin beantwoord.

Onze bestuurders en hun uitvoerders evalueren niet, maar laten hun onderbuik en hun eigen agenda het woord voeren.

Laten we aannemen dat het antwoord zou zijn dat we allen vreedzaam en veilig willen samenleven, een gewaagde aanname wellicht, maar daarom niet minder waarschijnlijk. Dan zou daaruit als vanzelfsprekend de vraag volgen hoe we dat best doen, welke vorm van samenleven de meeste kans op slagen biedt. Dan zouden we ons vervolgens moeten afvragen welke praktijken we absoluut moeten mijden, wat het samenleven onder druk zet, verstoort en verhindert?

In verstandig gerunde organisaties en bedrijven bestaat er een praktijk van evalueren. Evalueren wat werkt en wat niet, wat beter kan of wat bijsturing nodig heeft, wat de kortste en duurzaamste weg naar de doelstelling is en hoe de route best wordt uitgestippeld. Trial and error.

Wij zijn geen goed gerunde organisatie. Onze bestuurders en hun uitvoerders evalueren niet, maar laten hun onderbuik en hun eigen agenda het woord voeren. Ze laten goede praktijken en bewijsvoering liggen omdat het lastiger is een angstige massa tijdelijk gerust te stellen dan de angst te voeden met voer dat voor het rapen ligt, ook al ligt het zwaar op de maag en verstoort het de vertering. Tot de collectieve indigestie de zure oprispingen niet meer weggeslikt krijgt en het zuur de binnenkant aantast.

Zomer van sluipende angst

Hoe zijn wij hier beland, in deze beladen zomer, die oncomfortabel aan ons vel kleeft als een gebruikte vliegenvanger. Een zomer van sluipende angst die vrijheid doet claimen door die van sommigen te beperken; sommigen die zichzelf buiten de samenleving zouden plaatsen door hun kledij, hun taal, hun gewoonten, door wat er op hun bord ligt. Alsof een harmonieuze samenleving enkel kan bestaan wanneer iedereen zich op dezelfde manier gedraagt, kleedt, uitdrukt.

Hoe zijn wij hier beland, in deze beladen zomer, die oncomfortabel aan ons vel kleeft als een gebruikte vliegenvanger.

Gelooft er iemand dat we mensen betrekken bij de samenleving en ontvoogden van dwingende en ongelijke patriarchale systemen door hen af te wijzen, te vernederen, door hen te verplichten zich te ontkleden voor de ogen van een veelkoppig publiek? De vrouw op het strand werd symbool van alles waar we geen blijf mee weten.

Het valt niet te aanvaarden dat vrouwen enkel te kiezen hebben tussen religieuze of seculiere druk, tussen de verstikkende normen van hun wortels of die van de nieuwe samenleving, eentje vol blinde vlekken en anderssoortige, maar even dwingende normen, waarin ze een plaats proberen te vinden, een plaats waar ze zichzelf kunnen zijn en hun eigen keuzes mogen maken. Het maakt vrouwen niets uit wie hen vertelt wat ze mogen en moeten. Het dwingen van de één minder is niet minder stuitend dan dat van de ander.

Misschien is er een vierde stadium in het rouwproces, voorbij de aanvaarding: het stadium van onherroepelijk gemis. Een schurend gemis dat ons verlangen naar harmonieus samenleven in gelijkheid utopisch en ver weg doet lijken.