Fuck de gulden middenweg

‘Op 1 november viert een voorlopig nog heel klein deel van de wereldbevolking een speciale gelegenheid. Het is dan wereld veganisme dag. Een gepast moment dus voor een woordje over veganisme, en over waarom “extreem” gedrag niet noodzakelijk verkeerd is’, zegt overtuigd vegetariër Tobias Leenaert

  • © Brecht Goris © Brecht Goris

De meeste mensen kunnen nog wel snappen waarom sommige anderen vegetariër zijn. Ook al zijn ze het zelf niet, ze kunnen respect opbrengen voor het idee dat vegetariërs niet willen bijdragen aan het doden van levende wezens voor hun voeding. Veganisme gaat een stapje verder: daar wordt vermeden, zo goed als het kan, om gebruik te maken van dierlijke producten tout court.

Het gaat dus niet alleen om vlees of vis, maar ook om eieren of zuivelproducten (of producten die deze bevatten). Ook kleren van dierlijke oorsprong (leer, bont, zijde) worden vermeden. Onder de mogelijke motivaties voor dit alles vallen het idee dat mensen dieren niet als gebruiksvoorwerpen mogen behandelen, of dat ongeveer alle dierlijke producten (soms erg veel) leed veroorzaken. 

In de praktijk komt zo’n eet- of levenswijze er vandaag op neer dat je heel goed let op wat je naar binnen speelt. In veel restaurants vind je weinig of niets, je leest de ingrediënten op de voedingsproducten die je koopt in de winkel, en wanneer je voor het eerst bij iemand gaat eten, moet je even uitleggen wat er wel en niet in je gerecht mag zitten. Het gaat hierbij niet alleen om omeletten of kaas, maar ook om eieren die gebruikt worden in gebak en koekjes, mayonaise die overal in zit, van melk afgeleide producten zoals melkwei, enzovoort.

Wanneer kunnen we iets met recht en rede te vergaand (radicaal of extreem) noemen?

Ook al word je dit alles als veganist doorgaans redelijk snel gewoon, de perceptie van de omnivoor is dat dit een extreme voedingswijze is. Veganisme is extreem. Veganisten zijn extremisten, zo klinkt het vaak. En extremisme is nooit goed, toch?

De meesten mensen gebruiken de woorden als “extreem” en “radicaal” om iets negatiefs aan te duiden. Wat ze bedoelen is: té. Té ingrijpend, té vergaand. Mensen houden meer van die waarheid die ‘ergens in het midden ligt’, op die spreekwoordelijke “gulden middenweg”. “Té” is voorbij dat punt, en dus niet goed.

Maar wanneer kunnen we iets met recht en rede te vergaand (radicaal of extreem) noemen? Wat in eender welke richting te sterk afwijkt van wat de meeste mensen doen - de norm, zeg maar - wordt automatisch en bijna per definitie als negatief en ongewenst afgedaan, gewoon omdat het er zo ver van afwijkt. Maar – en ik kom tot mijn punt – er is niets dat zegt dat die norm zelf niet formidabel scheef zit. De norm is met andere woorden niet noodzakelijk een referentie.

De efficiëntie van de eierindustrie is van een bijna duivels niveau.

Terug naar melk, eieren en veganisme. De gangbare landbouwpraktijken lijken moeilijk te verzoenen met de waarden die we belangrijk vinden. Jaarlijks worden miljoenen mannelijke kuikens onmiddellijk gedood omdat ze geen eieren kunnen leggen. De snavel van leghennen wordt onverdoofd weggesneden met een gloeiend mes.

De efficiëntie van de eierindustrie is van een bijna duivels niveau. Dieren worden zo dicht mogelijk op elkaar gepakt om plaats te sparen. Ze krijgen in bijna geen gevallen daglicht te zien, en er wordt met elektrisch licht gespeeld om hun legtijden en productie te manipuleren.

Wat melk betreft: net zoals bij mensen geeft een koe geen melk wanneer ze niet zwanger is of een jong heeft. Het kunstmatig bezwangeren en jaarlijks baren van een kalf is dus een noodzaak voor voldoende melkproductie. Dat kalf wordt biefstuk als het een mannetje is. Dat is ook zo in het geval van biologische (geiten)kaas.

Het hele gedoe komt erop neer dat dieren behandeld worden als dingen waarmee wij zo ongeveer mogen doen wat we willen - omdat ze geen mensen zijn

Het hele gedoe komt erop neer dat dieren behandeld worden als dingen waarmee wij zo ongeveer mogen doen wat we willen - omdat ze geen mensen zijn, niet om een moreel relevante reden. Het komt erop neer dat we alles zo organiseren dat dieren zo snel mogelijk zo groot mogelijk worden, en ons zoveel mogelijk product geven - of het nu om vlees, eieren of melk gaat.

Is het redelijk om te zeggen dat wie hier niet wil aan meedoen, wie dieren een andere plaats en positie wil toekennen, en deze producten wil boycotten in de hoop de vraag ernaar te verkleinen, extreem is? Enkel in de zin dat zijn of haar koop- en eetgedrag ver afwijkt van de norm. Maar moet het daarom negatief beoordeeld worden? De centrale vraag luidt misschien: kan een cultuur, een maatschappij, een land of misschien zelfs een wereld iets helemaal fout hebben? Kan het zijn dat de norm zo ongelooflijk verkeerd is dat er heel ver van afwijken misschien wel de enige juiste positie is?

Natuurlijk kan iedereen denken dat een bepaalde norm verkeerd is, en dat hele landen totaal verkeerde dingen doen. Zo’n gedachten kunnen aan de basis liggen van zelfmoordaanslagen en ander terrorisme. In het geval van protest tegen de dierlijke landbouw, is dat protest echter gebaseerd op twee fundamentele zaken. Ten eerste is er empathie, of compassie met levende wezens, vanuit het besef dat ze voelen en belangen hebben. Ten tweede kunnen we een rationele argumentatie opbouwen die aantoont waarom de norm op zijn zachtst gezegd problematisch is, en dat het fundamenteel anders moet.

Niemand die een klein beetje de tijd neemt om rationeel de implicaties van eier- en zuivelconsumptie te onderzoeken, kan de beweegredenen van veganisten snel van de hand doen als onnozel, extreem of onbelangrijk. Natuurlijk kunnen de tactieken en strategieën die individuen of groepen gebruiken om hun doelstellingen te bereiken radicaal en extreem zijn, onafgezien van hun doel. Maar dat is een andere discussie.

Ik geloof dat een houding of een overtuiging waarbij men ver afwijkt van de gangbare norm, perfect ok kan zijn (of misschien wel de enige juiste positie kan zijn) als men daarvoor goede rationele argumenten heeft én men een beroep doet op empathie. 

Is dit een pleidooi voor extreme standpunten? Niet noodzakelijk. Het is wel een pleidooi om kritisch om te gaan met de begrippen als radicaal en extreem. En een pleidooi om platitudes te vermijden, de gulden middenweg niet zomaar te bewandelen en écht te onderzoeken hoe ver we precies moeten gaan om tot schoonheid, goedheid en waarheid te komen.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.