‘Extreemrechts zou nu minder gevaarlijk zijn dan in de jaren dertig? Wie gelooft dat nog?’
“‘Nie pleuje!’
© Konstantinos Tsanakas
© Konstantinos Tsanakas
MO*columnist Walter Zinzen vraagt zich in deze oorlogstijden bezorgd af waar vandaag de dag de mensen als de grote Franse socialistische leider Jean Jaurès zijn. Waar zijn de beleidsmakers die niet de leugen dienen maar de waarheid?
Ik zal niet plooien, ik zal niet weggaan in stilte. Ik zal me niet onderwerpen. Ik zal me niet omdraaien. Ik zal me niet conformeren. Ik zal niet slapen. Ik zal niet zwijgen. Moed is de waarheid zoeken en ze zeggen; het is niet de wet van de triomferende leugen ondergaan.
Jean Jaurès
Ongelooflijk hoe een uitspraak van meer dan een eeuw geleden nog zo brandend actueel is. Ze is afkomstig van de grote Franse socialistische leider Jean Jaurès, de man die er alles aan deed om de Eerste Wereldoorlog tegen te houden. Hij werd vermoord in april 1914 door een fanatieke nationalist, een rechtsextremist zouden we vandaag zeggen. Hij noemde Jaurès een ‘verrader’. Een maand na de moord brak de Eerste Wereldoorlog uit. De moordenaar werd vrijgesproken.
Waar zijn vandaag de dag de beleidsmakers die het voorbeeld van Jaurès volgen en niet de leugen dienen maar de waarheid? Net zoals in zijn tijd dreigt andermaal oorlog, of beter gezegd zijn er al twee oorlogen gaande waarbij we betrokken zijn: die in Oekraïne en die in Gaza. Wie ijvert voor een staakt-het-vuren in Gaza wordt door de oorlogsstokers in Israël weg gezet als een Hamasvriend en een antisemiet.
Voor Oekraïne geldt een soortgelijke, triomferende, leugen. Wie voor een einde van het moorden in dat land pleit moet wel een Poetinvriend zijn. Het is toch godgeklaagd dat de enige Europese leider, die voor onderhandelingen met Rusland pleit, inderdaad een Poetinvriend is: Viktor Orbán.
Jaurès pleitte indertijd ook voor vrede. Een Duitslandvriend was hij niet, maar in de ogen van zijn moordenaar wel. Die leugen kostte hem zijn leven.
De oorlogsretoriek wordt gerechtvaardigd door één van de grootste leugens uit onze geschiedenis: dat je klaar moet zijn voor de oorlog als je vrede wil.
Vermits in geen velden of wegen een nieuwe Jaurès te bespeuren valt, bepleiten alle Europese leiders een verhoging van de defensie-uitgaven. Onderhandelingen vinden ze onmogelijk omdat in het Kremlin ‘niemand de telefoon opneemt’, zoals een hoog geplaatste Belgische militair onlangs zei.
De NAVO moest worden uitgebreid. De haviken vinden dat ook Oekraïne moet toetreden tot deze oorlogsalliantie.
Niemand minder dan Zelenski, de Oekraïense president, was twee jaar geleden nog bereid van dat lidmaatschap af te zien. Nu niet meer. Is het zo moeilijk om als openingszet voor onderhandelingen met Rusland een neutraal statuut voor Oekraïne voor te stellen? Dat is nu al het geval met Oostenrijk. Lijdt dat land er onder dat het geen NAVO-lid is?
De oorlogsretoriek wordt gerechtvaardigd door één van de grootste leugens uit onze geschiedenis: dat je klaar moet zijn voor de oorlog als je vrede wil. En niemand die deze – alweer triomferende – leugen ontmaskert. Die erop wijst dat elk wapen geproduceerd wordt om mensen te doden. Waar zitten de erfgenamen van de socialisten, die tijdens de Eerste Wereldoorlog met een gebroken geweertje op hun revers rondliepen om de nagedachtenis van de vermoorde Jaurès te eren? Ze verenigden zich in een Internationale om de oorlog te beëindigen.
Wie in de PS en Vooruit van vandaag herinnert zich nog de rol die Camille Huysmans – Belgisch staatsman – in die Internationale speelde? Waar zitten de christendemocraten die niet vergeten zijn dat de stichter van hun godsdienst een pacifist was? Waarom scharen ze zich niet als één man/vrouw achter het katholieke Pax Christi dat zich wel inzet voor een bestand?
Waar zitten de Groenen die eertijds vooropliepen in de vredesdemonstraties tegen kernwapens en kruisraketten? Waar zitten de humanisten die geloven in de rede en niet in geweld?
Ons land is beschaafd, zo denken we toch, want de doodstraf is er afgeschaft. Dat hebben we gedaan omdat we ons niet wilden verlagen tot het niveau van hen voor wie een mensenleven van geen tel is. Waarom draait onze wapenindustrie dan toch op volle toeren en leveren we moordtuigen aan zowel Oekraïne als Israël, hoewel niet altijd openlijk en soms zelfs illegaal?
Ach maar natuurlijk, we moeten solidair zijn met Oekraïne, want dat land verdedigt toch onze normen en waarden? Nog een leugen die Jaurès ‘triomferend’ zou noemen. Oekraïne is tot op het bot corrupt. Neo-nazi’s zijn er wel degelijk actief. Zeker, Poetin is wel de laatste die dit Oekraïne mag verwijten, maar voor één keer liegt hij niet. Wat, dat moet je er altijd bij zeggen, geen excuus mag zijn voor de slachtpartijen die hij aanricht.
Jacques Brel heeft een meesterlijke tekst gewijd aan Jaurès. Zonder zijn daden op te sommen vraagt hij zich na iedere strofe af ‘waarom ze Jaurès hebben vermoord’. Hij verwijst naar de mensen voor wie Jaurès zich inspande, wat hun lot was voor het socialisme hun situatie verbeterde. En wat er gebeurde met de sukkelaars die de ellende van toen overleefden.
Dit is zijn laatste strofe:
Si par malheur ils survivaient
C'était pour partir à la guerre
C'était pour finir à la guerre
Aux ordres de quelques sabreurs
Qui exigeaient du bout des lèvres
Qu'ils aillent ouvrir au champ d'horreur
Leurs vingt ans qui n'avaient pu naître
Et ils mouraient à pleine peur
Tout miséreux oui notre bon Maître
Couverts de prêles oui notre Monsieur.
Vrij vertaald gaat het als volgt :
Als ze het toevallig overleefden
Was het om naar de oorlog te gaan
Was het om in de oorlog te eindigen
Op bevel van enkele sabelslepers
Die met hun getuite lippen eisten
Dat ze op het gruwelijk veld
Hun nooit geleefde twintig jaren
Zouden offeren
En ze stierven vervuld van angst
Heel ellendig, ja mijn goede meester
Bedekt met onkruid, ja mijn goede heer.
Heel precies beschrijft Brel wat Poetin, Zelenski, Netanyahu, Hamas en de krijgsheren in Oost-Congo, Soedan, Birma en zovele andere plekken op de wereld hun medemensen aandoen. Dit hoor je nooit uit de mond van Stoltenberg, Macron, Biden, Sunak of Jonathan Holslag en al helemaal niet uit die van onze “defensie-experts”, die eensgezind roepen dat we ‘ons moeten verdedigen’, en klagen over een gebrek aan moordtuigen, door hen performante installaties genoemd.
Alsof dit alles niet volstaat gaat de alom verspreide oorlogsretoriek gepaard met een oprukkend extreemrechts in vrijwel alle democratieën. De contacten van dat extreemrechts met zowel Poetin als Israël, twee oorlogvoerende partijen, zijn uitstekend. Extreemrechts en geweld: het is een huwelijk dat geleid heeft tot de dood van Jaurès, de Tweede Wereldoorlog, de Holocaust, genocides en aanslagen allerhande.
Eenzame gekken of extreemrechtse fanatici?
Toch weigeren heel wat politici, opiniemakers en journalisten nog altijd de vergelijking te maken met de jaren dertig. Eén van hun argumenten is dat extreemrechts anno 2024 niet gewelddadig is, dat van een nieuwe Kristallnacht bijvoorbeeld geen sprake is.
Akkoord, de laarzen stampen niet in onze straten. Maar wat met de Noor Anders Breivik die in 2011 77 mensen vermoordde? Of met de Australiër Brenton Tarrant die in Christchurch 51 moslims om het leven bracht in 2019? Of met onze eigen Hans Van Temsche die in 2006 een Malinese kinderoppas en de kleuter, die bij haar was, doodschoot?
Eenzame gekken of extreemrechtse fanatici? De grootvader van Van Temsche was een oud-oostfrontstrijder, zijn vader was lid van Vlaams Belang en actief bij Voorpost maar dat zou allemaal geen invloed hebben gehad op de jonge Hans?
Het grote woord is er uit: Voorpost. Sedert 30 juni weten we opnieuw waar die organisatie voor staat. Die dag voerde ze een raid uit tegen een asielzoekerscentrum in Zutendaal.
Ik weet niet wat het ergste is: dat Voorpost geweld gebruikt tegen “vreemde” kinderen, baby’s en hun moeder of dat zovele “gewone” mensen het met die actie eens zijn onder het motto: die “vremden” horen hier niet.
Vergeten we niet dat in 2019 een toekomstig asielcentrum in Bilzen in brand werd gestoken. Een ex-lid van Voorpost wordt verdacht letterlijk de aanstoker te zijn geweest. Geen verrassing.
Voorpost is racistisch en extreemrechts. Dat wisten we al. Ze verzorgt de ordedienst bij de activiteiten van Vlaams Belang, dat wisten we ook. Ze is dikke maatjes met de veroordeelde Dries Van Langenhove en zijn Schild en Vrienden. Geen nieuws. Dat ze niet terugschrikt voor geweld was ook al duidelijk.
Dat dit allemaal de zegen krijgt van de allerhoogste bij Vlaams Belang was voor sommigen wellicht wel verrassend. De Standaard citeerde voorzitter Tom Van Grieken op X. Hij wenst dat de “sfeerschepping” tegen Voorpost stopt. Commentaar van De Standaard: ‘Het was zijn enige reactie op het vuurwerk, de rookbommen en de racistische slogans die Voorpost losliet op gezinnen met kinderen in een asielcentrum in Zutendaal’.
Maar extreemrechts zou nu minder gevaarlijk zijn dan in de jaren dertig? Wie gelooft dat nog? Nie pleuje!
Lees ook
Meer zoals dit
