Kort na het verschijnen van Hans Achterhuis’ magnum opus Met alle geweld wordt nu ook het essay van sterfilosoof Slavoj Zizek over geweld in het Nederlands vertaald. Zizek doet geen poging om alle aspecten van het fenomeen te doorgronden, maar benadert het probleem –naar eigen zeggen– zijdelings om op die manier de verpletterende impact van geweld op het denken erover te vermijden.
Die zijdelingse benadering levert, zoals beloofd, heel wat verrassend dissidente overwegingen op, onder andere over de aard van het geweld in de Franse voorsteden, over geweld in het Palestijns-Israëlische conflict, over Abu Ghraib, over de chaos in New Orleans na Katrina, terrorisme…
De filosoof doet met andere woorden aan fundamentele reflectie over actuele en concrete vragen. Dat maakt het boek bijwijlen behoorlijk toegankelijk, al blijft het op andere momenten toch stevig kauwen op jargon dat in de vrije natuur niet voorkomt.
Het boek levert, volgens de auteur, drie belangrijke conclusies op. Eén: de onverkorte afwijzing van geweld is niet gebaseerd op objectieve morele gronden, maar op een ideologische inspanning om het verzet tegen de status-quo te ontkrachten.
Twee: écht geweld –gedefinieerd als een actie die de fundamentele ijkpunten van een samenleving brutaal verstoort– is geen eenvoudige keuze.
Drie: geweld is geen kenmerk van bepaalde daden, maar is verdeeld tussen daden en hun context. Dat laatste is wellicht de belangrijkste focus van Zizeks benadering: de context bepaalt of een bepaalde actie of een bepaalde passiviteit gewelddadig is, niet de handeling op zich. Als hij zich afvraagt ‘waarom zo veel problemen als problemen van intolerantie gezien worden en niet als problemen van ongelijkheid, uitbuiting of onrecht’, dan weet Zizek: ‘Het directe antwoord ligt in de ideologische basisoperatie van het liberale multiculturalisme: de culturalisering van de politiek.’ Food for thought.
Geweld door Slavoj Zizek is uitgegeven door Boom. 224 blzn. ISBN 978 90 8506 749 8