Eduardo Paes, burgemeester van Rio: 'Favela's zijn de kern van de renovatie'
Op 1 januari 2013 begint Eduardo Paes aan zijn tweede ambtstermijn als burgemeester van Rio de Janeiro. Zijn populariteit heeft hij mede te danken aan de gedrevenheid waarmee hij de veelbelovende renovatieprojecten van zijn stad aanprijst. Maar de tegenstellingen die moeten overbrugd worden, zijn groot.
De marketing van Rio de Janeiro is uitermate geslaagd. Wat betekent het voor een stad als Rio om al die internationale events te kunnen aantrekken?
Eduardo Paes: Dit is een historisch moment voor Rio. Het belang van deze gebeurtenissen voor de internationale uitstraling van Rio is dat op deze manier de stad opnieuw in de kijker komt, dat er investeerders worden aangetrokken en de economie nieuw leven wordt ingeblazen. Maar wat voor mij vooral van belang is, is hoe deze gebeurtenissen een revolutie mogelijk maken in het leven van de bewoners, van de cariocas. Het komt erop aan een erfenis na te laten. Natuurlijk willen we de atleten in het Olympisch dorp kwaliteit bieden, maar we denken toch ook meteen aan wat de maand nadien komt, wanneer de Spelen weer vertrokken zijn.
Een groot voorbeeld van hoe die mega-events te gebruiken ten voordele van de stad als geheel is ook de revitalisering van de haven. In die zone zal het dorp komen van de scheidsrechters en de niet-officiële media, maar het project gaat veel verder. Deze historische zone, die erg verwaarloosd was, wordt vandaag omgebouwd tot een aantrekkingspool voor culturele evenementen, interessant om te wonen en om in te investeren, met musea, hotels en shoppingcentra.
De plannen voor de stadsvernieuwing ogen veelbelovend, maar gaan ze de ongelijkheid niet vergroten? Zijn er kanalen langs waar de burgers inspraak krijgen en hun visie kunnen geven?
Eduardo Paes: De stad maakt een unieke transformatie door. Vanaf het moment dat we de selectie voor de Olympische Spelen wonnen, heb ik altijd benadrukt dat we die gelegenheid zullen benutten om de levenskwaliteit van de bewoners op te tillen. Het gaat om moderne en toekomstgerichte projecten, maar vanuit een visie van een meer geïntegreerde stad.
Een voorbeeld is het engagement dat we zijn aangegaan met het Internationaal Olympisch Comité om tegen 2016 het BRT (Bus Rapid Transit) in te leggen. Dat is een systeem voor snel openbaar vervoer, bestaande uit vier stroken waarop nieuwe bussen zullen rijden met een capaciteit tot 140 passagiers elk. De eerste, de Trans-west, die de wijk Barra da Tijuca verbindt met Santa Cruz en Campo Grande, is in juni al geopend en vervoert dagelijks zo’n 120.000 personen. Als heel dat systeem zal afgewerkt zijn, zal het aantal mensen dat gebruik maakt van dit nieuwe transportsysteem, aangroeien van de huidige 16 procent naar 60 procent. Dat betekent ook een comfortabele, vlotte en veilige verplaatsing om naar het werk of de school te gaan. Het is een project van de Olympische Spelen maar dat direct de bevolking ten goede komt.
Het Rio-Operatie-centrum is een ander Olympisch Project dat alle inwoners ten goede zal komen. Dat centrum zal onder meer hevige regenval voorspellen en een alarmsysteem in werking zetten in favela’s waar er een risico bestaat op landverschuivingen en overstromingen. De bewoners worden dan verwittigd en kunnen aan het stadsbestuur een onderkomen vragen. Meer dan 19.000 arme families hebben hier al voordeel van kunnen genieten. Uiteraard is het de bedoeling om iedereen die in zo’n risicogebied woont, een nieuwe, waardige en veilige woonst te geven maar in tussentijd helpen het alarm en het operatiecentrum om levens te redden.
Of neem het Madureira Park, dat ingehuldigd is in de Noordelijke Zone tijdens de top van Rio+20. In een gebied met zeer weinig vegetatie en met geen ontspanningsmogelijkheden, hebben we nu het derde grootste recreatiegebied ingericht, een oppervlakte van meer dan negen hectare. Het park heeft onder meer een skate piste van bijna 4000 vierkante meter, een plein voor samba voor meer dan 3000 mensen, een centrum voor digitale integratie. Deze drie zijn maar een paar voorbeelden van hoe we bouwen aan een moderne, duurzame stad die het leven van de inwoners moet verbeteren.
Als Europeaan kan je niet anders dan getroffen worden door de realiteit van de favela’s. Worden die ook geïntegreerd in de stadsrenovatie?
Eduardo Paes: De voorbije twee decennia is Rio bekend geraakt als “de verdeelde stad”, sinds het boek van Zuenir Ventura, precies omwille van deze sociale verdeeldheid tussen de behoeftige wijken en de rest van de stad. Deze achtergestelde wijken behoren tot de kern van het renovatieproject.
Concreet zijn we twee heel omvattende programma’s aan het ontwikkelen om deze verdeelde stad te integreren. Het eerste programma, “Wonen in Rio”, wil tegen 2020 alle favela’s urbaniseren. Daar staat een investering tegenover van meer dan 3 miljard euro. Tot vandaag ontvingen 55 gemeenschappen activiteiten van dit programma. 280.000 personen kregen riolering, waterzuivering, asfaltering en verlichting van de straten, landschappelijke inrichting en infrastructuren voor onderwijs en gezondheidszorg, cultuur en ontspanning. In Complexo do Alemão (nagenoeg het grootste en tot voor kort erg gewelddadige favelacomplex van Rio, nvdr) , kwam er dank zij “Wonen in Rio” het Plein van de Kennis, met een 3D-cinema die toegankelijk is aan volkse prijzen en een centrum voor digitale integratie, dat gratis cursussen informatica en audiovisuele technieken aanbiedt.
Het tweede programma zijn de sociale politie-eenheden, die opereren in gemeenschappen die gepacificeerd werden. De opdracht van die sociale politie is lokale initiatieven te ontwikkelen om de erfenis van geweld om te buigen. Ze zorgen voor de kwalitatieve verbetering van de infrastructuur, het ophalen van afval, installeren van verlichting, het organiseren van een overlegplatform met de leiders van de gemeenschappen, ngo’s en lokale instellingen, om te luisteren naar de inwoners en activiteiten te plannen om hun levenskwaliteit te verbeteren.
Er is veel te doen om Rio duurzame stad. Maar hoe combineert u die duurzaamheid met de industrie van de haven? De vissers doen hun beklag dat er geen vis meer gevangen wordt, alleen plastic en afval. Wat doet het stadsbestuur hieraan?
Eduardo Paes: De vervuiling van de Baai van Guanabara is geen bevoegdheid van het stadsbestuur. Wat ik wel kan garanderen is dat het plan voor renovatie van de haven gebeurt volgens het concept van duurzame ontwikkeling. Het historisch gebied van vijf vierkante kilometer was volkomen gedegradeerd en verwaarloosd, met afvalbergen, rioolwater dat onbehandeld in de rivieren geloosd werd en met weinig of geen groene zone.
Met de renovatiewerken van de haven komt er een draineringsnetwerk van 66 kilometer, er komt 85 kilometer riolering en 120 kilometer waterleiding bij. Er zullen drie zuiveringsstations gebouwd worden, op de Rio Maracaña, de Rio Comprido em het Kanaal do Mangue, waar vandaag het rioolwater illegaal in geloosd wordt. In die zone zullen ook 17 kilometer fietspaden worden aangelegd en 15.000 bomen aangeplant. Al die ingrepen zijn alleen maar toegelaten als ze rekening houden met specifieke richtlijnen die zorgen voor duurzaamheid, zoals natuurlijke ventilatie en verlichting, hergebruik van water, gebruik van ecologisch verantwoord materiaal of groendaken.