‘Voor je het weet heb je de democratie zware schade berokkend’

De nieuwe vreemdelingenwet van Theo Francken zorg voor commotie. De organisatie Een Andere Joodse Stem verwees in een persbericht naar de jaren dertig in Duitsland en de gevaren van het uithollen van de rechtsstaat in naam van de nationale veiligheid. We vroegen aan Christophe Busch, directeur van Kazerne Dossin in Mechelen, of die lijn werkelijk te trekken valt. 

Das Bundesarchiv (CC BY-SA 3.0 DE)

Oproep tot boycot van een Joodse winkel, Berlijn, april 1933

Naar aanleiding van de onlangs goedgekeurde vreemdelingenwet van Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) stuurde de organisatie Een Andere Joodse Stem (EAJS) een persbericht de wereld in om haar ongenoegen te uiten. Door die nieuwe wetgeving kunnen buitenlanders, ook als ze hier geboren zijn, hun verblijfsrecht in ons land verliezen als er een vermoeden is van terrorisme of zware criminele feiten.

EAJS is bezorgd: ‘Wij zijn absoluut gekant tegen het differentiëren in zogenaamde eersterangs- versus tweederangsburgers bij het beoordelen van criminele feiten bij mensen die in ons land geboren en getogen zijn. Vanuit onze eigen joodse voorgeschiedenis willen we op het gevaar wijzen dat schuilgaat achter het uithollen van de rechtsstaat in naam van de nationale veiligheid.’

We vroegen aan Christophe Busch, algemeen directeur van de Kazerne Dossin in Mechelen, of hij gelijkenissen ziet met het Duitsland van de jaren dertig.

Rijksdagbrand en Kristallnacht

Busch wil geen uitspraken doen over de nieuwe vreemdelingenwet, maar denkt uiteraard wel dat er lessen te trekken zijn uit de Rijksdagbrand en de Kristallnacht van de jaren dertig. Na de brand in het gebouw van de Rijksdag in 1933 startten de nazi’s een reeks maatregelen en willekeurige interventies tegen de communisten die verantwoordelijk werden geacht voor de brandstichting.

Naar aanleiding van de moord op de Duitse diplomaat Ernst vom Rath was er in de nacht van 9 op 10 november 1938 de Kristallnacht, een grote georganiseerde actie tegen de joodse bevolking. Honderden synagogen, huizen, winkels, bedrijven en scholen werden vernield. Tweeënnegentig Joden lieten die nacht het leven.

‘Waarmee ik niet de koppeling met vandaag wil gaan maken, maar waar natuurlijk wel werd gezegd: “De Staat wordt bedreigd, ons parlement is in brand gestoken. We moeten interveniëren en politieke tegenstanders aanpakken.”’

‘Angst bij de massa wordt gevoed om steun te vinden voor zaken die eigenlijk de rechtstaat uithollen.’

‘Toen zijn met een rotvaart een aantal fundamentele rechten als controlemechanismen opgezegd. Vanuit de idee, we zijn onder bedreiging, we worden aangevallen. Dan krijg je meer een soort oorlogsretoriek. In die periode in 1933 tussen januari en maart heeft zich dat bijzonder snel voltrokken. Iedereen zijn telefoon kon bijvoorbeeld plotseling getapt worden. Je ziet hoe angst bij de massa wordt gevoed om steun te vinden voor zaken die eigenlijk de rechtsstaat uithollen. Dat is de periode waarin Duitsland is omgeslagen van een democratie naar een dictatuur. Het is een belangrijke historische casus.’

Wikimedia Commons (CC0)

Brandende synagoge van Siegen, Duistland, tijdens Kristallnacht op 9 november 1938

‘Een Andere Joodse Stem geeft een terechte reflectie vanuit een historisch bewuste zorg. Wees voorzichtig, zodat je bepaalde checks en balances in een democratische rechtsstaat mits heel goede positieve bedoelingen zelf niet onderuit haalt. Het is natuurlijk altijd van belang vanuit een soort early warning dat je aan het begin waar het kan afglijden aan de noodrem trekt.’

De grootste bedreiging voor de democratie zijn wij zelf

Busch meent echter dat een directe verwijzing tussen de nieuwe vreemdelingenwet en de jaren ‘30 in Duitsland een averechts effect zou hebben. Een meer recente vergelijking met Amerika en Frankrijk en de spanning tussen veiligheid versus privacy, vindt hij meer op zijn plaats.

Mensen staan er niet genoeg bij stil dat je dingen aan het kwijtspelen bent die heel moeilijk tot stand zijn gekomen.

‘Na 9/11 heb je natuurlijk in Amerika de Patriot Act gehad. Het duurde wel tien, twaalf jaar vooraleer je correctiemaatregelen kreeg op inbreuken op fundamentele rechtsprincipes die de Patriot Act had gemaakt.’

In Frankrijk werd er na de aanslag in Parijs de état d’urgence uitgeroepen. Sindsdien is de noodtoestand reeds drie keer verlengd.

‘Een machtigingswet, crisissituatie waarin je eigenlijk fundamentele grondrechten opschort, is tijdelijk van aard. Maar dan merk je wel plotseling dat die “tijdelijk van aard” maar blijft duren. Dan komen er nieuwe aanslagen en… na verloop van tijd wordt een abnormale maatregel een structureel gegeven. Mensen staan er niet genoeg bij stil dat je dingen aan het kwijtspelen bent die er heel moeizaam zijn tot stand gekomen en die een heel ingrijpend effect hebben.’

Busch pleit daarom voor sereniteit, een gezonde reflectie en een bezonnen en evenwichtige kijk. Politici en academici moeten goed nadenken over hoe een probleem wordt aangepakt en wat er moet veranderen. Welke wijzigingen kan men maken ten opzichte van een rechtsprincipe en waarom is dat rechtsprincipe daar gekomen? Het kind mag niet met het badwater worden weggegooid. Door vrije meningsuiting in te perken en bij bepaalde groepen praktijken en gedachten aan banden te leggen wordt de rechtsstaat uitgehold.

‘Dat gebeurt heel gradueel, maar voor je het weet heb je zelf heel veel schade aan je eigen democratisch bestel aangericht. En dat beseffen we veel te weinig, de grootste bedreiging voor de democratie zijn wij zelf. Ik ben het dus eens met de bezorgdheid die daar nu over groeit.’

‘Kijk maar naar waar je de verantwoordelijkheid legt voor de beslissing of iemand een risico vormt en teruggestuurd moet worden. In een gezonde rechtsstaat heb je daar klare regels over met een duidelijke scheiding der machten met een rechtbank, magistraten, een beroepsprocedure en controlemogelijkheden. ’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.