‘Europese grenzen openen is de enige juiste oplossing’

Vandaag was de Canadese expert in internationaal recht en Speciaal VN-Rapporteur François Crépeau in Brussel om zijn jaarlijks rapport over de impact van het Europese grensbeheer op de mensenrechten van migranten te presenteren.  Voor Crépeau bewijst het groot aantal migranten dat Europa binnenkomt dat de grenzen sluiten onmogelijk is. Hij ziet mobiliteit als enige oplossing tegen smokkelbendes, dodelijke slachtoffers, informele economieën en uitbuiting.  

Veiligheid, waardigheid en integratie

Om  te beginnen een citaat van Theo Francken, staatsecretaris voor Asiel en Migratie: ‘Wij hebben de Vluchtelingenconventie getekend maar die gaat ervan uit dat oorlogsvluchtelingen in buurlanden opvang vinden. Die opvang is er, en wordt onder andere door UNHCR voorzien. En Europa pompt veel geld in die kampen, onder meer via UNHCR.’

Crépeau: De conventie zegt niet dat buurlanden opvang moeten bieden, de conventie zegt dat er opvang moet zijn. Dat kan door buurlanden, en meestal is dat zo, maar wanneer die landen het grote aantal vluchtelingen niet meer aankunnen moet de rest van de wereld hen helpen. Het internationale  vluchtelingenrecht beoogt drie duurzame aspecten:  veiligheid, waardigheid en integratie of hervestiging.

‘We moeten de Vluchtelingenconventie interpreteren in de geest waarin ze geschreven werd: mensen helpen die internationale bescherming nodig hebben.’

Miljoenen vluchtelingen zijn sinds de jaren vijftig hervestigd. Dat er een hervestigingsplan is voor Europa, zoals beschreven in de Europese migratieagenda, is dus niet meer dan normaal. Dat is wat ook Canada, de VS, Australië, Nieuw-Zeeland en vele andere landen doen: zich openstellen voor vluchtelingen en hen helpen. Dat is niet nieuw trouwens. Na de val van Saigon slaagde Europa er bijvoorbeeld ook in om met vluchtelingen uit Indochina om te gaan.

Hervestiging van Syrische  vluchtelingen is nu de enige mogelijkheid, aangezien er nog geen einde lijkt te komen aan het Syrische conflict, en Libanon, Turkije en Jordanië niet de voorzieningen hebben om alle vluchtelingen te helpen.

Hulp bieden is niet enkel goed voor de vluchtelingen, maar ook voor Europa zelf.  De landen in het Midden-Oosten hebben hun grenzen zo lang mogelijk open gehouden om levens te redden. Als Europa een stem wil in wat er in het Midden-Oosten gebeurt, moeten de Europese lidstaten ook hun deuren openen voor de vluchtelingen. Enkel door meer vluchtelingen op te vangen, kan Europa schuld aflossen bij die landen.

Maar is de vluchtelingenconventie uit 1951, die de geest draagt van na de Tweede Wereldoorlog, nog een goed werkinstrument, als veel mensen haar steeds restrictiever interpreteren?

Crépeau: De Conventie is het enige instrument dat we op dit moment hebben om met vluchtelingen om te gaan. Ze dateert dan wel uit een ander tijdperk maar is zeker niet verouderd. De Conventie biedt nog steeds bescherming aan miljoenen mensen op deze wereld. In die zin  hebben we haar dus meer dan nodig. Maar we moeten inderdaad teruggaan naar de oorsprong ervan, en haar interpreteren in de geest waarin ze geschreven werd: mensen helpen die internationale bescherming nodig hebben. Verkeerde interpretaties kunnen het doel van de Conventie beperken.

UNHCR kreeg maar een klein percentage van wat werd toegezegd om Syrische vluchtelingen op te vangen.  MO*journaliste Tine Danckaers zit momenteel aan de Turks-Syrische grens, waar een Syriër haar vertelde: ‘Als uw land niet wil dat we met zijn allen naar daar komen, is het antwoord simpel: investeer veel meer in degelijke opvang en assisteer buurlanden zoals Turkije beter.’

Crépeau: Ik denk dat we meerdere oplossingen nodig hebben. Niet enkel Europa, ook Noord-Amerika en sommige landen in het Zuiden die met migratie te maken krijgen en geld hebben, zoals Zuid-Afrika en Brazilië, moeten hun verantwoordelijkheid erkennen. Wij beschikken, in tegenstelling tot buurlanden die de meerderheid van de vluchtelingen opvangen, over het geld en de energie om dit probleem aan te kunnen.

‘Zolang we niet met oplossingen komen, maken we het probleem alleen maar gecompliceerder.’

En zolang we niet met oplossingen komen, maken we het probleem alleen maar gecompliceerder. We zullen opgezadeld worden met consequenties door niet adequaat te reageren. Zoals die Syrische vluchteling zegt, als we denken dat de vier miljoen Syrische vluchtelingen in het Midden-Oosten stilletjes zullen wachten tot wij iets doen, dan zitten we fout. Die mensen zullen zich verplaatsen naar waar ze een toekomst kunnen opbouwen, en wij zouden hetzelfde doen in hun plaats. Niemand blijft wachten op hulp als die hulp maar niet komt.

Terug in de tijd

U pleit ervoor om migratie te managen, om voor mobiliteit te kiezen in plaats van grenzen te sluiten. Wat bedoelt u daar precies mee?

Crépeau: Daarmee wil ik zeggen dat wanneer je de grenzen sluit, je een zwarte markt creëert voor smokkelaars. Als je die smokkelaars wil uitschakelen, moet je de markt opnieuw opeisen. En dat betekent dat je de vluchtelingen moet aanbieden wat ze nu bij smokkelaars zoeken.

Vluchtelingen zoeken mobiliteitsoplossingen om aan geweld, voedselonzekerheid of erbarmelijke situaties in vluchtelingenkampen te ontsnappen. Als we onze grenzen sluiten vinden die mensen via smokkelaars een weg naar hier en zijn we onze controle kwijt. We moeten hen met andere woorden net de mobiliteit bieden die ze nodig hebben, onze grenzen openstellen.

Op die manier hebben we er tenminste een beeld van wie binnenkomt en wie buitengaat, en zullen we in staat zijn om te controleren wat er gebeurt. In die zin moeten we dus teruggaan naar de situatie in de jaren vijftig en zestig waar miljoenen Turken en Noord-Afrikanen Europa binnenkwamen met een visum. Die mensen waren welkom en als ze werk vonden konden ze een vergunning aanvragen met hun visum. Er waren geen smokkelaars, er vielen geen doden…

Zo een situatie, waarbij we controleren wat er aan de grens gebeurt, moeten we ook nu proberen creëren. Dan kunnen we hervestigingen beter organiseren en kunnen vluchtelingen hier makkelijker werk vinden en bijdragen aan onze maatschappij. Maar dat kan alleen maar als we investeren in hervestigingsprogramma’s, integratiecursussen en werkinspecties. Enkel op die manier kunnen we volgens mij controle over onze grenzen en onze arbeidsmarkten herwinnen.