Gesprek met bruggenbouwer Ljuljjetta Goranci Brkic van het Nansen Dialoog Centrum

De kloof dichten tussen de verschillende bevolkingsgroepen in Bosnië? Deze vrouw maakt er werk van

Pedro Ribeiro Simões (CC BY 2.0)

‘Heel erg bedankt, zonder jullie zouden we nooit de kans gehad hebben om allemaal samen iets te gaan drinken’, vertellen Bosnische jongeren aan medewerkers van het Nansen Dialoog Centrum (NDC). Sinds 2000 brengt dat centrum Bosniërs, Serviërs en Kroaten samen in Bosnië en Herzegovina.  ‘Er zijn veel obstakels, maar als we niet handelen tegen die obstakels gaat er nooit verandering komen’, zegt directrice Ljuljjetta Goranci Brkic in een gesprek met MO*. 

Ik zie Ljuljjetta voor het eerst in een online sessie van Pax Christi waar ze gepassioneerd vertelt over wat het Nansen Dialoog Centrum doet in Bosnië. Later spreek ik haar nog even apart om dieper in te gaan op de materie.

Ljuljjetta Goranci Brkic was oorspronkelijk dokter. Na de oorlog in Bosnië en Herzegovina besloot ze zich in te zetten om de verschillende etnische groepen in het land dichter bij elkaar te brengen. ‘Ik vond dat er al genoeg dokters waren en dat ik misschien iets anders moest doen. Zo heb ik besloten een bijdrage te leveren aan een betere samenleving.’

Van 1992 tot 1995 woedde er in Bosnië en Herzegovina een oorlog tussen de islamitische Bosniërs, orthodoxe Serviërs en katholieke Kroaten. Gedreven door een vergevorderd nationalisme probeerden die bevolkingsgroepen elkaar uit te moorden. Een etnische zuivering die diepe wonden nalaat bij de bevolking van Bosnië en Herzegovina.

Tot vandaag heerst een vijandelijk klimaat tussen de religieuze en etnische bevolkingsgroepen in Bosnië en Herzegovina. Politieke partijen zijn er nog steeds nationalistisch en schrikken er niet voor terug om de kloof tussen de bevolkingsgroepen te gebruiken om hun politieke macht aan te sterken.

Een voorbeeld van de verdeeldheid in het land vind je terug in het schoolsysteem. Daar past de overheid in veel kantons het principe van ‘twee scholen onder een dak’ toe. Bosnisch-Kroatische kinderen volgen het leerplan van Kroatië waar ze leren dat niet Sarajevo maar Zagreb de hoofdstad is. De Bosniakken volgen het leerplan van Bosnië.

Een holistische aanpak

Ook al bestaan sommige steden en dorpen uit een multi-etnische bevolking, toch houden etnische groepen vaak afstand van elkaar. Door elkaar niet te benaderen, houden ze vooroordelen en stereotypen over ‘de ander’ in stand.

Daarom is het belangrijk om te investeren in interetnische relaties door ruimtes te creëren waar mensen van verschillende etnische groepen met elkaar kunnen praten. ‘Zo helpen we mensen om elkaar te leren kennen, vragen te stellen en een transetnisch klimaat te voorzien waarin ze samen kunnen zijn.’

‘We willen interetnische relaties tot stand brengen en verbeteren’

Ljuljjetta benadrukt hierbij dat haar centrum geen mening wil opdringen bij de deelnemers. ‘Niemand vindt het leuk om geforceerd te worden om iets te doen.’ Ze ziet de rol van het centrum eerder als die van een katalysator die mensen samenbrengt.

Sinds de oprichting van het centrum op 1 september 2000, ligt de focus op interetnische relaties. ‘We willen interetnische relaties tot stand brengen en verbeteren’, vertelt Ljuljjetta. Centraal daarbij staat een holistische aanpak.

‘We zetten in op drie velden: onderwijs, lokale autoriteiten en onderzoek.’ Zo werkt het centrum samen met leraren, academici, lokale ngo’s, studenten, ouders en politici. Dat doen ze in vier gemeenschappen: Srebrenica, Bratunac, Jajce en Zvornik.

Veel activiteiten worden georganiseerd door mensen uit de gemeenschap zelf die deel uitmaken van de raad van coördinatoren. Daarin zetelen leerkrachten, ouders en soms lokale autoriteiten. ‘Zij zijn verantwoordelijk voor het stimuleren van de dialoog.’ In scholen verzorgen zij, samen met de leerlingen, programma’s waardoor etnische groepen samen komen. Voorbeelden zijn koken, culturele avonden en wetenschappelijke activiteiten.

Ljuljjeta

Budget beperkt samenwerking

Als ik vraag naar de rol van de media in de aanhoudende kloof tussen etnische groepen, vertelt Ljuljjetta dat zij vaak inhoud publiceren die overeenkomt met wat nationalistische politici zeggen. ‘Media publiceren wat negatief is en zijn bijna nooit onafhankelijk.’ Als ik daarna vraag of Nansen Dialoog Centrum ook samenwerkt met de media, antwoordt ze van niet.

‘Media publiceren wat negatief is en zijn bijna nooit onafhankelijk’ 

De reden? Een beperkt budget. ‘Doordat we in 2015 de financiële steun van Noorwegen verloren, kunnen we zelfs niet meer samenwerken met de lokale autoriteiten.’ Dat belemmert de holistische aanpak waar het NDC graag gebruik van maakt.

De focus van het Nansen Dialoog centrum ligt nu vooral op scholen. Op die manier bereikt het Nansen Dialoog Centrum nog leerlingen, leerkrachten en ouders. Toch blijft Ljuljjetta benadrukken dat een holistische aanpak cruciaal is. ‘Het is onmogelijk dat alleen een deel van de burgers instaat voor verandering. Veranderingen moeten door de hele bevolking veroorzaakt worden.’

‘Als we alleen een mentaliteitsverandering teweeg brengen bij jongeren en niet bij ouders, politici en leerkrachten, dan zullen die laatste jongeren ook niet steunen.’ Gelukkig kan het centrum nog verder teren op de resultaten die ze boekten in de vijftien jaar dat ze wel met politici samenwerkten. ‘We krijgen nog steeds steun van burgemeesters en bestuursleden van steden en gemeenten.’

Jeugd brengt hoop

Welke reacties krijgt u van de kinderen en de ouders op jullie werk?

Ljuljjetta: De reacties die we krijgen zijn heel positief. Studenten van gescheiden lagere scholen zeiden na hun eerste dag training: “Heel erg bedankt, zonder jullie zouden we nooit de kans gehad hebben om allemaal samen iets te gaan drinken.” Zonder onze bemiddeling zouden ze alleen maar een leven leiden binnen hun eigen etnische groepen.

In de online sessie van Pax Christi zei u dat jongeren een meer open geest hebben. Hoe merkt u dat?

Ljuljjetta: Jongeren hunkeren naar verandering, naar een klimaat waarin verschillende etnische groepen met elkaar overeenkomen. Ze hebben er genoeg van gehad en willen een normaal leven zoals elke Europese student. Ze zijn zich bewust van het feit dat zij initiatief moeten nemen. Maar ze zeggen dat ze zich vaak tegengehouden voelen door ouders en leerkrachten.

‘Jongeren hunkeren naar verandering, naar een klimaat waarin verschillende etnische groepen met elkaar overeenkomen’

Hoe komt het dat jongeren een meer open geest hebben?

Ljuljjetta: Ik denk dat dat komt door de ngo’s die werkzaam zijn in Bosnië. Er zijn activiteiten die hen de mogelijkheid geven om allemaal samen te komen. Binnen hun eigen, vaak homogene gemeenschappen voelen jongeren zich soms opgesloten. In die gemeenschappen is vaak geen interactie met andere etnische groepen.

Veel ouders hebben de oorlog meegemaakt. Maakt dat uw taak om hen te verbinden met andere etnische groepen moeilijker?

Ljuljjetta: De oorlog heeft veel littekens en nare herinneringen nagelaten bij ouders en leerkrachten. Het is niet onze bedoeling om te werken met mensen die een al een open geest hebben of openstaan voor een interetnische dialoog. Onze prioriteit is om te werken met mensen die geen open geest hebben. We willen hen helpen om ‘de ander’ te begrijpen en om de interetnische kloof te overbruggen. En dat lukt. Ouders en leerkrachten beleven de activiteiten die we organiseren vaak als een unieke kans om samen te komen en te werken aan het maatschappelijk welzijn.

In 2017 kwamen enkele leerlingen zelfs in opstand tegen de gescheiden scholen. In vele kantons zijn de scholen nog steeds gescheiden. Vinden de studenten het dan goed zo?

Ljuljjetta: Neen, de meerderheid niet. We hebben onderzoek gedaan in sommige delen van Bosnië en Herzegovina. Daaruit bleek dat studenten voorstanders waren van gemengde scholen. Velen van hen keken ook op naar de studenten die protesteerden tegen de scheiding in het onderwijs. “Gelukzakken, wij willen dat ook doen”, zeiden ze dan.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
Maar of er effectief gemengde scholen komen, is een politieke beslissing. Wij kunnen dat niet veranderen en dat is ook niet onze intentie. Wij willen mensen samenbrengen om zo de kloof tussen de etnische groepen te dichten.

De muur van de nationalistische politiek

U vertelde in de sessie van Pax Christi dat de politiek een soort muur is waar men vaak tegen botst als men een mentaliteitsverandering wil bekomen. Is het belangrijk om daar verandering in te brengen?

Ljuljjetta: Absoluut, we moeten er ons bewust van zijn dat politici de bevolking manipuleren door een oorlogsretoriek te gebruiken en het verleden uit te spelen in hun machtsstrijd. Ze prenten de bevolking een beeld in van ‘de vijand’ om zo etnische groepen tegen elkaar op te zetten.

Is er dan geen mogelijkheid om te stemmen op politici die mensen wél willen verbinden?

Ljuljjetta: De meeste politieke partijen zijn nationalistisch en maken de kloof tussen etnische groepen alleen maar dieper om hun machtspositie te behouden. Maar burgers hebben wel de mogelijkheid om te stemmen voor politici die bekommerd zijn om hun welzijn. Maar burgers blijven vaak op nationalistische politici stemmen uit angst. Een student vertelde mij dat hij niet wilde stemmen voor zijn nonkel, op wie hij van zijn ouders moest stemmen. Maar dat kon hij niet maken, want als hij niet op zijn nonkel zou stemmen, zouden zijn ouders hun job verliezen.

‘Er zijn veel obstakels, maar als we niet handelen tegen die obstakels gaat er nooit verandering komen’

Verandering brengen is dus niet gemakkelijk. Op een bepaald niveau bent u geblokkeerd. Hoe gaat u daarmee om?

Ljuljjetta: Er zijn veel obstakels, maar als we niet handelen tegen die obstakels gaat er nooit verandering komen. Daarom is het cruciaal om met mensen te werken en hen te helpen een meer open geest te krijgen. Alleen de burgers zelf kunnen voor verandering zorgen.

Wat is er eerst nodig om verandering te bekomen? Een verandering in de mentaliteit van burgers of een verandering op politiek niveau?

Ljuljjetta: Een verandering in de mentaliteit van de burgers. Burgers hebben namelijk de mogelijkheid om te stemmen. Uiteindelijk kunnen zij kiezen wie de beslissingen maakt. Maar, zoals ik eerder al zei, kan je geen verandering bekomen zonder dat je daarbij de steun hebt van de verschillende segmenten in de samenleving.

Sowieso praten wij enkel met lokale politici, niet met de hoogste politici. Want zij denken dat ze te slim en machtig zijn om onze hulp te aanvaarden. Op lokaal niveau met politici werken, levert heel wat op. Sommige van de lokale autoriteiten waarmee we hebben samengewerkt, zijn nu doorgegroeid tot het hoogste politieke niveau.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2789   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2789  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.