Dossier: 
Volgens Ouedraogo Ben Aziz (27) verdient de eerste Malinese koning Sundiata Keita een standbeeld

‘Wie wijs wil zijn, moet ook de positieve kant van de geschiedenis kennen’

Morganb73 (CC BY-SA 3.0)

In het Handvest van Manden, ook bekend als de Kouroukan Fouga, werd voor het eerst gelijke rechten opgenomen.

'De Malinese koning Sundiata Keita was de allereerste die gelijke rechten in een wettelijk kader goot', volgens de jonge Gentenaar Ouedraogo Ben Aziz. In de 13de eeuw verenigde hij verschillende West-Afrikaanse volkeren in één rijk. Toch leert de geschiedenis ons weinig tot niets over de man en dat is volgens Ben Aziz geheel onterecht.

In de zoektocht naar verborgen historische helden die een standbeeld verdienen, kwamen we toevallig bij Gentenaar Ouedraogo Ben Aziz (27) terecht. Niet omdat hij zo'n onbekende held is, wel omdat hij een interessant verhaal wist te vertellen over Sundiata Keita, de allereerste Malinese koning.

Niet alleen in België, maar overal ter wereld worden standbeelden van historische figuren beklad of neergehaald. MO* gaat deze zomer, met bekend en onbekend Vlaanderen, op zoek naar onbekende historische figuren die wél een spreekwoordelijk standbeeld verdienen.

Al is Keita niet helemaal een onbekend figuur, want acteur en zanger Pieter Embrechts maakte er zo'n twaalf jaar geleden een theaterstuk over. Bovendien kreeg de koning vorig jaar zijn eigen monument in Dakar, de hoofdstad van Senegal.

'Wist je dat Sundiata Keita de allereerste wetten rond gelijke rechten invoerde?', schreef Ben Aziz in een brief aan Dominique Willaert, artistiek leider bij Victoria Deluxe in Gent. Die brief verscheen in het boek Laten we beginnen, waar Willaert in gesprek gaat met jongeren die hij bij Victoria Deluxe leerde kennen.

Het wekte onze interesse. Dus zocht MO* Ben Aziz op, zodat hij ons meer kon vertellen over Sundiata Keita, en waarom hij voor hem zo belangrijk was. En nog steeds is.

Ben Aziz is zelf geboren en getogen in Ouagadougou, de hoofdstad van Burkina Faso, buurland van Mali. Toch spreekt hij over Keita als “zijn koning”. ‘Keita is een voorbeeld voor ons allen. Een inspiratiebron. Hij is de grondlegger van gelijke mensenrechten, maar dat is in alle geschiedenisboeken gewist.’

© Hanne De Vleeschouwer

Ouedraogo Ben Aziz (27) is momenteel vrijwilliger bij kunstorganisatie Victoria Deluxe in Gent. Hij hoopt ooit terug te gaan naar zijn geboorteland Burkina Faso om daar een economisch project op te starten.

Wie was Sundiata Keita?

Om het verhaal van koning Sundiata Keita te begrijpen, moeten we terug naar het begin van de 13de eeuw. Sundiata werd geboren in een adellijke familie van de Malinke, een volk met een koninkrijk gevestigd in het toenmalige Koninkrijk Ghana in West-Afrika (Voor alle duidelijkheid: dat koninkrijk bevond zich niet in hedendaags Ghana, maar besloeg delen van Mauretanië en Mali). Volgens de legende was Sundiata een ‘kreupel’ kind dat niet kon spreken of lopen. Maar door zijn innerlijke wilskracht slaagde hij daar toch in.

Na ingevoerde handelsbeperkingen ging Sundiata de strijd aan met toenmalige wrede Ghanese koning Sumanguru. Hij kreeg alle volkeren van West-Afrika aan zijn kant, waardoor Sundiata de overwinning van de slag bij Kirina in 1235 op zijn naam kon zetten. Het was de geboorte van het Koninkrijk Mali. Dat omvatte het huidige Mali, Senegal, Gambia, Guinee en Mauritanië, en een deel van Burkina Faso. Sundiata Keita was van 1235 tot 1255 de koning van dat welvarende rijk.

Sundiata voerde een van de eerste grondwetten in.

Het koninkrijk stond bekend voor zijn rijkdom en vrijgevigheid. Sundiata zou daarbij een van de eerste grondwetten ingevoerd hebben: het Handvest van Manden, ook bekend als de Kouroukan Fouga. Daarin stonden thema’s als gelijke rechten, vrede binnen een diverse natie, afschaffing van slavernij, onderwijs en voedselzekerheid centraal. Dat handvest werd binnen Malinke clans mondeling verder doorgegeven van vader op zoon. Hoewel het dus alleen in orale traditie terug te vinden is, werd het handvest in 2009 opgenomen in de lijst van immaterieel cultuur erfgoed van de mensheid door UNESCO.

CC BY-SA 3.0

Het Malinese rijk omvatte het huidige Mali, Senegal, Gambia, Guinee en Mauritanië, alsook een deel van Burkina Faso.

Hoe Sundiata erin slaagde om in die tijd verschillende volkeren vredevol samen te laten leven met een handvest van gelijke mensenrechten, is volgens Ben Aziz bewonderenswaardig. ‘Het was hem als eerste gelukt om te gaan met de etnische conflicten in Afrika’, vertelt hij. ‘In Burkina Faso en andere Afrikaanse landen leefden toen verschillende volkeren. Hij kreeg iedereen samen. En hij zorgde er ook voor dat iedereen gelijk behandeld werd. Vanwaar je ook kwam, waar je ook in geloofde, je was gelijk aan al de rest.’

‘Het was hem als eerste gelukt om te gaan met de etnische conflicten in Afrika.’

Die gelijke rechten voor iedereen zijn voor Ben Aziz zeer belangrijk, en zijn volgens hem vandaag niet voldoende aanwezig in onze maatschappij. ‘Er zijn nog altijd mensen die worstelen met ongelijkheid. Wij laten uitschijnen dat iedereen gelijk is, maar in praktijk is dat nog steeds niet het geval. Daarom is het belangrijk om af en toe de geschiedenis te herbekijken.’

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws

Geschiedenisvervalsing

Maar die geschiedenis, en met name de Afrikaanse geschiedenis, wordt volgens Ben Aziz in de doofpot gestoken. ‘Daar wordt niet over gepraat’, gaat hij zijn verhaal verder. ‘Ik ging naar een Afrikaanse school in Burkina Faso, en zelfs daar leerden we alleen over de westerse geschiedenis. Alle Afrikaanse elementen werden weggestopt, terwijl het net heel belangrijk is om te leren wat Sundiata meer dan 700 jaar geleden al kon creëren.’ Ben Aziz noemt Sundiata nog steeds ‘de koning der koningen’, een titel die de koning in het Malinese rijk ook al kreeg onder de naam ‘Mansa’.

‘Mochten we leren over ons eigen land, onze eigen geschiedenis en onze eigen cultuur, zou er volgens mij zelfs minder migratie zijn.’

‘Het feit dat we alleen over de Europese geschiedenis leerden, zegt genoeg over de koloniale restanten die aanwezig zijn in Afrikaanse scholen’, vertelt Ben Aziz. ‘We leerden over Europa. Over het leven en het klimaat dat daar zoveel beter zou zijn. Ze lieten ons erover dromen, maar daardoor vergaten we ons eigen land. Mochten we leren over ons eigen land, onze eigen geschiedenis en onze eigen cultuur, zou er volgens mij zelfs minder migratie zijn.’

‘In veel boeken wordt beschreven dat Afrikanen als dieren leefden toen de Europeanen hen voor het eerst ontdekten. Maar hoe verklaar je dan het welvarende koninkrijk van Mali? Europeanen dachten altijd dat ze ons, Afrikanen, moesten beschaven. Waarom zou je een volk willen beschaven dat al een eigen beschaving had? Ze wilden hun definitie van beschaving opleggen, terwijl veel Afrikaanse landen perfect draaiden op hun manier. We moeten het verhaal van de geschiedenis ook kunnen omdraaien, en niet alleen vanuit westers perspectief bekijken.’

Angst uit onwetendheid

Zelfs Hollywood gaat mee in die “geschiedenisvervalsing”, vindt Ben Aziz. ‘Volgens de Senegalese historicus Cheikh Anta Diop waren de Egyptische Farao’s zwart. (Maar zijn theorie uit midden 20ste eeuw dat de Egyptische samenleving een zwarte samenleving was, vindt geen consensus onder historici en wordt betwist, red.) Toch zag ik nog geen enkele film met een zwarte Farao. Bijna altijd en overal worden ze wit voorgesteld. Bovendien leerden we op school dat de oude Grieken het eerste intelligente volk van de wereld was. Maar zij deden beroep op de piramiden om de beginselen van de wiskunde te begrijpen. Piramiden die door zwarte Egyptenaren werden gebouwd, dat leerden ze ons niet. Zulke dingen beïnvloeden de manier waarop mensen kijken naar en denken over zwarten.’

Ook het nog steeds aanwezig structureel racisme vloeit daar volgens Ben Aziz deels uit voort. ‘Mensen zijn bang, ze weten niet beter. Als het gaat over de Afrikaanse geschiedenis, gaat het vaak over historische figuren die problemen veroorzaakten of crimineel waren. Ook vandaag zijn we in de ogen van veel mensen gevaarlijk, criminelen, drugverkopers, … Noem maar op.’

‘Om een wijze man te zijn, moet je de geschiedenis met zijn positieve kant kennen.’

‘Daarom is het belangrijk dat ook het échte verhaal van Afrika wordt verteld. Om een wijze man te zijn, moet je de geschiedenis met zijn positieve kant kennen. Over de rijkdommen van Afrika, over hoe Afrikanen Frankrijk hielpen om Hitler te bestrijden, maar ook over verhalen zoals dat van Sundiata Keita.’

‘Ik ga niet zeggen dat Europese scholen de volledige geschiedenis van Afrika moeten aanleren. Daar zijn ze vrij in. Maar het is belangrijk dat jongeren het échte verhaal horen, zowel in Afrikaanse als Europese landen.’

‘Extreemrechtse partijen zoals Vlaams Belang in Vlaanderen of Rassemblement National in Frankrijk voeden het racisme door angst en onwetendheid te zaaien.' Structureel racisme moeten we collectief aanpakken, vindt Ben Aziz. Toch groeit het alleen maar.

‘Jammer genoeg krijgen die partijen dagelijks een stem. Waarom hoor ik hen continu in de media? Hun idealen zijn gebaseerd op racisme. Ze roepen niets anders dan “zwarten dit, Arabieren dat”, maar welke constructieve plannen hebben ze? Ze hebben geen enkel voorstel om dit land op een positieve manier te ontwikkelen. Ik daag ze uit om eens een maand niet over migratie te praten.’

‘Ook dat is weer een gevolg van gebrek aan kennis over geschiedenis. Zulke partijen maken mensen bang op basis van ongefundeerde stellingen. Vind je geen job? Het is de schuld van migranten. Gebeurt er een misdaad? Het is de schuld van migranten, want zij zijn crimineel. Ik begrijp niet vanwaar dat komt. Noem mij één Afrikaans land dat de zee heeft overgestoken om oorlog te verklaren aan Europeanen?’

Ook daarom vindt hij het verhaal van Sundiata Keita belangrijk: ‘Zelfs in de 13de eeuw kon Sundiata verschillende volkeren vredevol laten samenleven. Daar moeten we een voorbeeld aan nemen.’

De Westerse sneltrein

‘In de 13de eeuw draaide het Malinese rijk al rond gelijke mensenrechten, maar waar stond Europa toen?’

Als het aan Ben Aziz ligt, mag Europa wat meer aan zelfreflectie doen. Waar stond Europa toen het Malinese rijk in de 13de eeuw al rond gelijke mensenrechten was opgebouwd? ‘Ik heb het gevoel dat Europa op het punt staat om te vallen. Het leven draait hier om werken, eten en slapen. Elke dag opnieuw. Werken, eten, slapen. Maar waar ligt de toekomst? En vooral: waar is de menselijkheid? Ik ben ervan overtuigd dat de meeste mensen dit op lange termijn niet volhouden.’

Bovendien lijken Europese onderwijsstandaarden nog steeds te worden opgelegd aan Afrikaanse landen, vindt Ben Aziz. ‘Veel Afrikaanse scholen werken nog steeds met het koloniaal systeem. Afrika moet zijn eigen onderwijssysteem ontwikkelen. Er wordt te vaak gedaan alsof wij daar niet toe in staat zijn, maar het is belangrijk dat wij zelf oplossingen ontwikkelen, zonder te veel westerse invloed.’

‘Het is belangrijk dat kinderen op school leren hoe te leven. Dat klinkt vaag, maar het gaat vooral over menselijk zijn', vindt Ben Aziz. En dat geldt zowel voor onderwijs in Afrika als in Europa. 'Veel mensen vergeten te leven, omdat ze dagelijks worden meegevoerd op een sneltrein van stress en prestatie. Maar dat is niet alleen de taak van de school. Ook in je familie, omgeving en op straat moeten mensen leren menselijk te zijn. Want ook wat je leert door persoonlijke ervaringen op straat, is onderwijs.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.