Topman van vrije wereldhandel is ‘zeer blij dat TTIP en TPP niet door zullen gaan’

De reden waarom Supachai Panitchpakdi zich verzet tegen de vrijhandelsverdragen die op dit moment onderhandeld worden, is niet omdat hij zich vooralsnog afzet tegen internationale handel, maar omdat de besprekingen zich buiten de Wereldhandelsorganisatie (WTO) afspelen.

‘Ik vind namelijk niet dat de wereldhandelsregels gedomineerd mogen worden door een van de grote economieën. Dat is immers wat er zal gebeuren als er een TTIP afgesloten wordt tussen de EU en de VS. De regels die daarin vastgelegd worden, zullen opgelegd worden aan alle andere landen, maar die hebben geen kans gehad om tijdens het onderhandelingsproces hun visie te geven of hun belangen te verdedigen. Idem voor TPP. Daar zijn twaalf landen bij betrokken, maar wat met de meer dan 150 andere landen die daar de gevolgen van zullen dragen?’

***

Tijdens een middagontmoeting die georganiseerd werd door Friends of Europe, stelde Panitchpakdi dat hij al voor zijn aanstelling als directeur-generaal van de WTO waarschuwde dat er enorme problemen zouden ontstaan als niet iedereen voordeel zou halen uit de globalisering.

‘Door de manier waarop de financiële crisis aangepakt wordt, stijgt de ongelijkheid verder voorbij de aanvaardbare grenzen van een samenleving.’

Hij citeert toenmalig VN secretaris-generaal Kofi Annan (‘De globalisering is geen opkomend getij dat alle boten, groot en klein, omhoog stuwt, maar een storm die alleen de yachts heel laat en de kleine bootjes doet zinken’), Larry Summers (‘De renaissance van het nationalisme is een pijnlijke vorm van verzet tegen een globalisering die alleen de globale elites versterkt. Als de globalisering niet gaat werken voor de massa’s gewone mensen, zal ze verdwijnen’) en Nial Fergusson (‘Bij het ontstaan van wereldoorlogen zie je steeds drie factoren terugkomen: etnische [of nationalistische] conflicten, turbulente regimewissels en frequente financiële crisies’).

Panitchpakdi wijst er op dat de manier waarop de financiële crisis aangepakt wordt, zorgt voor veel liquide middelen op de financiële markten, maar omdat die middelen geen echte economische investeringen worden, dienen ze alleen maar om de rijkdom van aandeelhouders nog te vergroten. En dus, zegt hij, stijgt de ongelijkheid verder voorbij de aanvaardbare grenzen van een samenleving.

Naast de stijgende ongelijkheid en het heroplevende nationalisme ziet Panitchpakdi een derde tendens die hem erg verontrust: de blijvende uitsluiting van China en India op het mondiale bestuursniveau. ‘Tijdens de G7 bijeenkomst in Japan werd de mondiale economische malaise simpelweg aanvaard als het nieuwe normaal, en bij de bespreking ervan was China zelfs niet uitgenodigd.’

‘Mijn goede vriending Christine Lagarde zei ooit dat ze bereid was om in het midden van de vergadering te gaan buikdansen als het Westen zijn beslissingsmacht in het IMF echt zou delen met Azië’

De ex-topman van de WTO en de Unctad maakt zich vooral kwaad over de blijvende weigering van het Westen om ruimte te maken voor de opkomende landen en met name voor landen als China, India en Indonesië – of bij uitbreiding Asean (Association of South East Asian Nations) in instellingen als het IMF en de Wereldbank.

‘Mijn goede vriending Christine Lagarde zei ooit dat ze bereid was om in het midden van de vergadering te gaan buikdansen als het Westen zijn beslissingsmacht in het IMF echt zou delen met Azië’, zei Panitchpakdi, om te onderljinen dat ook Europese leiders die actief zijn op internationaal niveau die noodzaak inzien.

Na het lunchdebat maakte Supachai Panitchpakdi nog tijd voor een gesperk met MO*.

***

De redenering achter verdragen als TTIP en TPP is dat beperkte verdragen de lat hoger kunnen leggen dan mondiale verdragen waarbij de verschillen groter zijn.

Supachai Panitchpakdi: ‘Dat is net waarom multilaterale verdragen nodig zijn: om een gezamenlijke minimumstandaard af te spreken. Als die stap overgeslagen wordt, zorg je er uiteindelijk voor dat de zwakkere landen nog meer in het nadeel komen te staan. Zeker nu je in al die nieuwe verdragen ISDS-afspraken ziet opduiken [juridische procedures waarbij investeerders of bedrijven landen kunnen aanklagen wanneer ze zich benadeeld voelen].’

‘Na 20 jaar NAFTA bleek dat het armoedepei in Mexico in 2012 nog hetzelfde was als in 1992, terwijl het in de rest van Latijns-Amerika gehalveerd was.’

‘We hebben met Unctad in 2012 een evaluatie gedaan van 20 jaar NAFTA [het vrijhandelsverdrag tussen Canada, de VS en Mexico]. Daaruit bleek dat het armoedepeil in Mexico na twintig jaar nog hetzelfde was als in 1992, terwijl het in de rest van Latijns-Amerika gehalveerd was. Boeren waren hun landbouw kwijtgeraakt en alle banken waren intussen in buitenlandse handen. Dat is niet de manier om vooruitgang voor het Zuiden te organiseren, dat is wel duidelijk.’

Het probleem met die minimale minimumafspraken is dat die al jaren in de lucht hangen. De Doha-onderhandelingsronde binnen de WTO loopt nu al 15 jaar en gaat nergens heen.

Supachai Panitchpakdi: ‘Daarom pleit ik ervoor de Doha-ronde af te ronden op basis van de overeenkomsten die er nu al wel zijn –al vrees ik dat de grote landen daar niet mee akkoord zullen gaan. Er is volgens mij geen enkele reden meer om een grote onderhandelingsronde te houden, waarbij alles aan elkaar gekoppeld wordt en het daardoor ook zo moeilijk wordt om een globaal akkoord te vinden.’

Is de blokkering te wijten aan het feit dat elk land één stem heeft in de WTO en dat er met consensus beslist moet worden, waardoor de grote landen hun economische gewicht minder kunnen inzetten dan ze gewoon zijn?

Supachai Panitchpakdi: ‘Dat is in elk geval een bijkomende reden om de WTO te versterken in plaats van aan de kant te schuiven. De gelijke en rechtvaardige behandeling van gevestigde en opkomende landen is de basis van wereldwijde afspraken, inclusief de speciale behandeling voor de meest kwetsbare en arme landen. Dat soort afspraken wordt ook gemaakt binnen regioale handelsblokken, zoals het Zuidoost-Aziatische Asean. Zelfs binnen Asean, dat op Singapore na toch een redelijk graad van vergelijkbaarheid kant, krijgen de armere landen zoals Cambodja, Laos, Myanmar en Vietnam een speciale behandeling.’

Voor China is het duidelijk dat het “vrijhandelsverdrag” bedoeld is om een buffer te leggen rond zijn toenemende economische invloed.

‘Maar het TPP dwingt alle deelnemende landen om van een lage standaard van vrijhandel meteen te springen naar de meest vergevorderde afspraken. Dat betekent volgens mij ook dat landen niet toetreden tot TPP om de internationale handel vooruit te helpen, maar om geopolitieke bescherming te krijgen. Voor China, dat niet uitgenodigd werd om deel te nemen aan TPP, is het dan ook meteen duidelijk dat het “vrijhandelsverdrag” bedoeld is om een buffer te leggen rond zijn toenemende economische invloed.’

‘Nochtans is het duidelijk dat China op dit moment geen ambitie of behoefte heeft om handelsregels of andere economische regels op te leggen, het land is integendeel vragende partij om zo veel mogelijk in internationaal verband te werken.’

Ziet u de spanningen tussen de VS en China verder oplopen in de komende jaren?

Supachai Panitchpakdi: ‘Heel moeilijk om daar op dit moment voorspellingen over te doen. Maar ik geloof niet dat het rumoer van vandaag een correct zicht geeft op het beleid van morgen. President Trump zal volgens mij wel verplicht zijn om zich aan de internationale afspraken te houden. Ook voor hem zal een vreedzame co-existentie met Azië tot de topprioriteiten behoren.’

Ook voor Trump zal een vreedzame co-existentie met Azië tot de topprioriteiten behoren.

‘Als de macht in de internationale instellingen zoals het IMF en de Wereldbank gedeeld wordt met de Aziatische opkomende machten, dan zullen ze zich ook als verantwoordelijke speleres gedragen. Maar als het Westen blijft weigeren om zelfs minimale verschuivingen in de beslissingsmacht van deze instellingen te accepteren, dan heeft het ook geen autoriteit meer om Aziatische economieën op bepaalde plichten te wijzen of om het oprichten van parallelle, Aziatische instellingen te veroordelen.’

Zijn we niet al voorbij het punt waarop een simpele terugkeer naar de multilaterale platformen nog mogelijk was? China zette zijn eigen AIIB op en lag mee aan de basis van de BRICS-bank.

Supachai Panitchpakdi: Ik denk niet dat het te laat is. De AIIB zal toch ook moeten samenwerken met de ADB, de Wereldbank en andere grote infrastructuurfinanciers.

Wat is voor u het meest hoopvolle op het einde van dit rampzealige jaar 2016?

Supachai Panitchpakdi: Ik investeer mijn hoop in de Global Agenda 2030, de duurzame ontwikkelingsdoelen (sdg’s). Die agenda reikt ons een nieuw moreel kompas aan waarin economische en sociale ontwikkeling in evenwicht gebracht worden met ecologische behoeften en goed bestuur. De cruciale vraag is of alle landen die de Global Goals ondertekend hebben ook echt geëngageerd bezig zjin met het realiseren van deze doelstellingen. Als dat het geval is, zie ik de toekomst hoopvol tegemoet. Anders vrees ik het ergste.

Binnenkort verschijnt een artikel over “de economie van het genoeg”, een filosofie die uitgewerkt werd door de dit jaar overleden koning Bhumibol van Thailand en waarvan Supachai Panitchpakdi een gedreven pleitbezorger is.