Ari Shavit: De bezetting en de nederzettingen zijn onhoudbaar

In zijn politieke columns neemt Ari Shavit geen blad voor de mond. Als hoofdpersonage van zijn historisch boek stelt hij zich op als onderzoeker van het verleden, heden en toekomst.

Mijn Beloofde Land vertelt over de geschiedenis van Israël. Er is al historisch werk veel gepubliceerd over uw land, wat wilde u daaraan toevoegen?

Ari Shavit: Ik wilde de geschiedenis van Israël een gezicht geven om de menselijke dimensie te belichten. Wanneer mensen over Israël praten, gaat hun discours vaak gepaard met radicale gevoelens: ofwel is het land de ultieme boosdoener, ofwel wordt het geïdealiseerd.

We zijn mensen en Israël is een menselijk avontuur met menselijke gebreken, voor mij is dat diepmenselijke een aspect dat te vaak ontbreekt. Als mijn opzet geslaagd is beleeft de lezer de geschiedenis, een beetje als in een roman.

In het licht van de wereldpolitiek heeft een boek over Israël onmiskenbaar een politieke kleur, wat is uw positie hierover?

Ari Shavit: Bij het schrijven van mijn boek had ik geen politieke agenda, wel hoopte ik twee zaken te bereiken. Ten eerste zou ik willen dat de lezer begrijpt hoe complex de situatie is en raad ik iedereen aan simplistische oplossingen te verwerpen. Wat de gelaagdheid van het conflict betreft, kan Mijn Beloofde Land soelaas bieden om er op een oprechte manier mee om te springen.

Europa heeft een morele plicht ten opzichte van Israël en de joden

Het boek stemt soms hoopvol, dan verdrinkt het in wanhoop, soms worden de protagonisten van de geschiedenis bewonderd, dan weer overladen met diepe kritiek.

Daarnaast wilde ik de link met Europa in de verf zetten, enerzijds om het oude continent eraan te herinneren dat het een morele plicht heeft ten opzichte van Israël en de joden. We zijn namelijk naar ons thuisland teruggekeerd omdat we beseften dat Europa op het punt stond ons uit te roeien.

Heeft u de indruk dat Europa’s geheugen moet worden opgefrist ?

Ari Shavit: Absoluut! Ik denk dat Europeanen een kort geheugen hebben. Daarom stel ik in het eerste hoofdstuk ook de vraag waarom mijn overgrootvader, een welgestelde Brit, zijn geboorteland verlaat om naar een plek te gaan waar hij helemaal opnieuw moet beginnen.

Het antwoord luidt: omdat de eerste zionisten het tragische inzicht hadden dat Europa levensgevaarlijk begon te worden voor de joodse gemeenschap. Europa moet die disfunctionele relatie herstellen, het kan zich geen andere joodse ramp veroorloven.

De Palestijnen krijgen een belangrijke plaats in uw boek, u beschrijft ook het Israëlische geweld tegen hen, maar u neemt geen stelling in.

Ari Shavit: Ik neem bewust geen stelling in, dat zou het boek verzwakken. Mijn opdracht was net verheldering te brengen in een complex verhaal waar elke stelling tot polemieken leidt en dat is precies wat ik wilde vermijden. Wel schrijf ik het verhaal vanuit mijn eigen beleving als jood en Israëli, ik ben trots op mijn land en tegelijk sta ik heel kritisch tegenover sommige beleidspunten.

Zelf zou ik willen dat het boek vertaald wordt in het Arabisch. Want al staat de Israëlische geschiedenis centraal, er is op haast elke pagina een bewustzijn over de Palestijnen. Het is wellicht een van de eerste boeken waarin een Israëlische schrijver met zoveel inlevingsvermogen over de Palestijnen schrijft zonder zelf gekant te zijn tegen het vaderland.

Sommige landgenoten nemen mij deze empathie overigens kwalijk.

Ik hoop van harte dat een Palestijn een soortgelijk boek schrijft, over zijn beleving van de geschiedenis en evenveel medeleven heeft voor de Israëli’s.

Welke plaats in de geschiedenis heeft het conflict tussen Israël en Palestina volgens u?

Ari Shavit: Om te beginnen was er een dwingende noodzaak een land op te richten voor een volk zonder thuishaven. Ook de keuze van het oude koninkrijk was zeker gegrond. Mensen die beweren dat het zionisme een vorm van kolonialisme is, vergissen zich. De opzet van het zionisme was aanvankelijk juist en gerechtvaardigd.

Mensen die beweren dat het zionisme een vorm van kolonialisme is vergissen zich

Onze grote fout was het vergeten van onze ultieme “ander” in het land van aankomst. Toen we voet aan wal zetten, hebben we ze mentaal weggecijferd. En ook dit moet in het historische perspectief geplaatst worden, er was geen Palestijnse staat.

Nochtans verwijst u herhaaldelijk naar Israël als een wonder. Hoe verenigt u wat u zelf het wonderlijke en het monsterlijke noemt?

Ari Shavit: In mijn ogen is Israël een menselijk mirakel. Tegen alle verwachtingen in zijn we erin geslaagd onszelf te redden in plaats van in zelfmedelijden te zwelgen. We hebben bewezen dat de grote slachtoffers van de twintigste eeuw, ondanks alle tegenslagen, een bron van inspiratie kunnen zijn.

Wat ik onze voorouders echter kwalijk neem, is hun blindheid, die is volgens mij de oorzaak van alle leed. Met mijn boek hoop ik dan ook ogen te kunnen openen opdat we de “ander” kunnen zien.

Over welk leed heeft u het specifiek?

Ari Shavit: De tragedie van 1948 was het hoogtepunt van een verschrikkelijke ramp die mee in het verhaal verweven is. Dat geldt eveneens voor de enorme politieke fout en zonde van Israël na de oorlog van 1967 toen we in de bezette gebieden getrokken zijn, wat nooit had mogen gebeuren, om nederzettingen te vestigen.

Dit was een ernstige afwijking van het originele project. De oorzaak was het extreem religieuze nationalisme dat de kop opstak en niet overtuigd was van de liberaal-democratische waarden van de eerste zionisten.

Angst is een rode draad in Mijn Beloofde Land, Israël lijkt bezeten te zijn door de latente dreiging van Arabische vijanden. Is deze angst volgens u gegrond? Het is immers duidelijk dat het Israëlische leger het sterkste is van de regio.

Ari Shavit: Toch is de dreiging reëel. Ook dat verwijt ik onze regering: ze stellen zich onoverwinnelijk op, waardoor het Westen niet ziet hoe kwetsbaar we zijn.

We worden omringd door staten die de legitimiteit van Israël niet erkennen

Denk ik dat een leger Israël zal binnenvallen om het te bezetten? Natuurlijk niet. Maar we worden omringd door staten die de legitimiteit van het land niet erkennen. Bovendien heerst er sinds enkele jaren een groeiende chaos in die staten waar moslimextremisten oprukken.

In dat opzicht denk ik dat ons bestaan, alweer, bedreigd wordt.

Het valt me op dat verschillende getuigen in uw boek ervan overtuigd zijn dat er geen oplossing mogelijk is voor het conflict. Welke inzichten kan u uit uw onderzoek delen?

Ari Shavit: Het is Israëls plicht de oude tragedies te erkennen, ik zou het een gigantische stap vooruit vinden als een eerste minister naar Ramallah zou trekken om een welgemeende toespraak te houden om die gebeurtenissen een plaats te geven.

Ik denk dat het nog vroeg is voor verontschuldigingen, zolang er geen vrede is, maar het is hoog tijd dat we de hand uitsteken naar de Palestijnen, niet alleen op politiek vlak, maar vooral emotioneel.

Israël moet werk maken van het grote project om de bezetting te beëindigen en de nederzettingen te ontruimen

Daarnaast moet Israël werk maken van het grote project om de bezetting te beëindigen en de nederzettingen te ontruimen. Ik neem het mijn regering kwalijk dat zij dit ooit toegestaan hebben, het is simpelweg onaanvaardbaar.

Vreest u, in tegenstelling tot een aanzienlijk deel van uw landgenoten, de wraak van de Palestijnen niet?

Ari Shavit: De kans zit erin dat de Palestijnen zich tegen ons keren van zodra we ons terugtrekken uit de bezette gebieden. Maar ik denk dat we dat risico moeten nemen, de status quo behouden is uitgesloten.

Wel vind ik dat Europa een cruciale rol moet spelen in het welslagen van dit proces. Het is belangrijk dat Israël onvoorwaardelijk kan rekenen op Europese steun, mochten vijandige machten ons aanvallen. In het verleden was dit niet altijd het geval.

Welke boodschap heeft u aan de Palestijnen?

Ari Shavit: Ik wil begrip tonen voor hun leed en hun verlies, tegelijk vraag ik hen niet in het verleden te blijven steken. Laten we samen pragmatisch en bescheiden een toekomst bouwen voor onze kinderen.