42.500 vluchtelingen per dag. Elke dag

59,5 miljoen. Dat is het aantal mensen dat in 2014 op de vlucht was voor geweld, vervolging, armoede, milieurampen of schending van de mensenrechten.  Dat cijfer, uit het VN Vluchtelingenrapport, komt ruwweg overeen met het bevolkingsaantal van het Verenigd Koninkrijk. Als alle vluchtelingen ter wereld een staat zouden vormen, zou dat land het 24^ste grootste ter wereld zijn.  

Het aantal vluchtelingen komt overeen met het bevolkingsaantal van het Verenigd Koninkrijk

Het UNHCR tekende in 2014 een sterk versnelde groei van het aantal vluchtelingen op. In 2013 waren  voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog meer dan 50 miljoen mensen op de vlucht. Een jaar later is dat aantal gestegen tot 59,5 miljoen, met 19,5 miljoen die buiten hun thuisland op de vlucht zijn.  Dat is een record, en tegelijkertijd de grootste jaarlijkse stijging. Gemiddeld moesten elke dag 42.500 mensen gedwongen vertrekken.   

Het UNHCR moet op steeds meer plaatsen ingrijpen, doordat het aantal conflicten toeneemt. In de laatste vijf jaar zijn minstens 15 conflicten begonnen of opnieuw opgelaaid. Acht daarvan in Afrika, drie in het Midden-Oosten, drie in Azië en met de gevechten in Oekraïne ook één in Europa. ‘Meer en meer mensen lijden, en meer en meer van die mensen hebben geen enkele kans op bescherming of steun, omdat wij de middelen niet hebben,’ zegt Hoge Commissaris António Guterres.

Vrijwillige terugkeer is minder en minder een optie

Over het algemeen zijn er voor een vluchteling drie duurzame oplossingen: terugkeer, permanente vestiging in het land van aankomst, of opvang in een derde land. De meesten kunnen op den duur terugkeren, maar daarin slaagden er in 2014 maar 126.800. Dat was meer dan drie keer minder dan het jaar daarvoor, en het laagste aantal in 32 jaar.

Volgens Vanessa Saenen van UNHCR  staat het feit dat zo weinig mensen kunnen terugkeren rechtstreeks in verhouding met de explosie van het aantal vluchtelingen, en de vele oorlogen van afgelopen jaar. ‘Mensen vluchten naar de buurlanden, in de hoop contact te houden en op korte termijn de grens terug over te steken, maar als blijkt dat er geen verbetering komt moeten ze telkens opnieuw vluchten.’

Voor het UNHCR is terugkeer naar het thuisland mogelijk wanneer bescherming van de rechten van de vluchteling gegarandeerd is. Alleen dan, als het klimaat in het land veilig en rechtvaardig is, is het aangewezen dat de vluchteling terugkeert.

Het dalen van het terugkeercijfer is een trend op lange termijn. De laatste 10 jaar konden 5,2 miljoen mensen terugkeren, tegenover 13 miljoen het decennium daarvoor.

De zwakste schouders dragen de zwaarste last

De noodgedwongen oplossing wordt dus meer en meer permanente vestiging in een ander land. De verdeling  is daarbij zeer ongelijk verdeeld: maar liefst 86 procent van de vluchtelingen komen terecht in ontwikkelingslanden.

‘De houding van Europa is teleurstellend.’

Volgens Saenen is de houding van de Europese landen teleurstellend. ‘In Europa is men nu al nerveus over het aantal vluchtelingen: kijk bijvoorbeeld maar naar de Hongaren die een muur optrekken tegen migratie vanuit Servië. En dat terwijl een vierde van alle vluchtelingen in een land zit dat op de VN-lijst van Minst Ontwikkelde Landen staat.’

‘Dat komt niet zozeer door  grote generositeit van die ontwikkelingslanden, maar door het uitblijven van hulp van de geïndustrialiseerde landen.’