Agrobossen als woestijnschild in Burkina Faso

De Sahel, het gebied ten zuiden van de Sahara, is een overgangsstreek die vrij droog is en te kampen krijgt met verwoestijning als belangrijk milieuprobleem. De droogte en winderosie zorgen ervoor dat de grond zichzelf niet meer kan genereren en dus steenharde, kale vlaktes worden. In 2007 besloot Werner Sels, voorzitter van Ondernemers Zonder Grenzen, om daar iets aan te doen. Zijn zoektocht naar een nieuwe uitdaging kwam uit in Burkina Faso.

Halve maantjes

‘Een vriend en ik wouden iets doen in een bredere context dan het bedrijfsleven’, vertelt Sels. ‘We merkten er dat een aantal mensen verhuisde van het noorden naar het zuiden. Het bleek dat ze effectief vertrokken omwille van de droge landbouwgronden. Tot de jaren dertig van de vorige eeuw stond Burkina Faso vol bos, maar de Franse kolonisator heeft alles gekapt voor katoendoeleinden. Met als gevolg dat ze er nu niets meer hebben. Dat proberen we terug te geven via de bebossingsprojecten.’

Sels en zijn team gaan eerst na welke terreinen aan de criteria voldoen. Meestal zijn dat plaatsen die in een eerste fase van verwoestijning zitten: de grond is er nog vruchtbaar genoeg, maar de harde regenval drukt alles aan tot een soort beton. ‘Het water dringt niet meer door, waardoor het wegstroomt en kiemende zaden geen kans biedt’, legt de ondernemer uit. ‘Wat wij doen, is die grond openrijten met een Delfinoploeg. De halve maantjes die daardoor ontstaan vormen ons irrigatiesysteem; het waterreservoir van jonge boompjes. Net voor aanvang van het regenseizoen tussen mei en juni, beginnen we bomen, grassen en kruiden te zaaien.’

OZG zet daarvoor de plaatselijke bevolking in. Ze worden opgeleid over de manier van inzaaien en na de eerste regenperiode, wanneer er voldoende gras is voor het vee, begeleid om dat vee niet overdreven te laten grazen. ‘We sturen het geheel wel, maar om hen zo snel mogelijk eigenaar te laten worden van het proces’, verklaart Sels. Na drie maanden zijn de eerste kleine bomen te zien, die na zeven à acht jaar echte bossen vormen.

Cashcrops

De projecten werpen, naast het halthouden van de verwoestijning, enorm veel vruchten af voor de Burkinezen. Ten eerste ontstaat er een soort micro-economie. Volgens Sels is er momenteel een overschot aan voedsel, dat ze kunnen verkopen op de markt. Van de grassen worden matten of manden gemaakt die ook aan de man worden gebracht.

Verder zorgt de capillaire kracht van de twintig meter diepe boomwortels voor een stijging van de grondwatertafel, waardoor ngo’s veel minder diep moeten boren voor waterputten. OZG laat ook alle geplante bomen staan. De zogenaamde “cashcrops” zijn namelijk levend meer waard dan gekapt. De producten, zoals de Acacia Senegal gum die essentieel is voor Coca Cola, leveren op de internationale markt een gegarandeerde prijs op.

‘Een sociologisch onderzoek heeft aangetoond dat het jaarinkomen per capita verdubbelt’, gaat hij verder. ‘Alle inkomens zijn voor de mensen ter plaatse. De enige voorwaarde is dat de kinderen naar school moeten kunnen gaan.’ Per honderd hectare bos kunnen 350 kinderen naar school.

Geitenwollensok

Sels omschrijft die resultaten als zijn stokpaardje. ‘We proberen naar een win-winsituatie te streven, ook voor de investeerders’, zegt de Boechoutenaar. Omdat bossen en wortels grote hoeveelheden koolstofdioxide opnemen, bieden de projecten van OZG bedrijven de kans om hun CO2-voetafdruk te verkleinen. Door de reductie van CO2 op een andere locatie te realiseren dan de plaats van uitstoot, kunnen ze zichzelf klimaatneutraal maken.

‘Het begin was moeilijk ,maar sinds 2010 is de cirkel volledig rond en spreken we blijkbaar gemakkelijk bedrijven aan die geïnteresseerd zijn in het klimaatverhaal. Ze vragen informatie rond de C02-reducties en wij kloppelen onze projecten aan groencertificaten ene Voluntary Emission Reductions-certificaten.’

Die bedrijven wil Sels aanzetten om aan Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen te doen. ‘In de eerste plaats willen we mensen aanzetten om zo weinig mogelijk emissies uit te stoten. De overige emissies, die door technische tekortkomingen niet kunnen worden weggewerkt, kunnen ze bij ons compenseren. Ik begrijp dat niet iedereen daar in thuis is. Ze willen een groen imago, maar niet als een geitenwollensok. Ze willen het op een sexy, ondernemende manier doen.’

Symboliek

De investeerders van het zogenaamde Brick in the Wall-initiatief, die ook steeds meer uit het buitenland komen, krijgen garanties dat hun centen ook daadwerkelijk opbrengen. ‘We hanteren de standaard van Plan Vivo, een Schotse organisatie die door het Kyotoprotocol is uitgekozen en ons controleert. De CO2-cijfers zijn dus correct en gecertificeerd. Donateurs kunnen via Google Maps ook de opbouw volgen. Wij geven de coördinaten van de bossen door en iedereen kan het volgen vanuit z’n luie zetel.’

Ondernemers Zonder Grenzen spreekt ook steeds meer particulieren aan. ‘Er is een school die een bos heeft geplant voor een meisje dat op haar zestien jaar overleed aan kanker. Ze hadden geld ingezameld om “La Forêt de Stéphanie” aan te leggen in Burkina Faso. Er zit dus ook wel wat symboliek achter bij sommige mensen.’

Grote Groene Muur

Niet alleen individuen kijken belangstellend naar het innoverende initiatief van OZG. Momenteel zit de vzw enkel in Burkina Faso, maar er zijn gesprekken om ook in andere landen aan de slag te gaan. ‘Enkele Afrikaanse overheden tonen interesse in de Vallerani-techniek die we toepassen’, aldus Sels. ‘Er waren gesprekken met Mali, maar omwille van de onrusten met de Toearegs zijn die voorlopig opgeschort. Ook vanuit Niger en Tsjaad is er vraag, maar we zijn natuurlijk nog maar een kleine organisatie.’

De aanplanting van de bossen wordt mee gefinancierd door de Vlaamse gemeenten en provincie Antwerpen. ‘De subsidies van de gemeenten ligt tussen de 5000 en 8000 euro. Antwerpen geeft zelfs 9000 euro, vooral omdat ze onze manier van hoe we aan welvaartsoverdracht doen en niet aan ontwikkelingswerk baanbrekend vinden.’

De toekomst ziet er dus niet slecht uit voor de projecten van Ondernemers Zonder Grenzen. De bedoeling van de organisatie is om vanaf 2013 het aantal bomen jaarlijks met 500.000 stuks te doen groeien. Daarmee volgt OZG het initiatief van de Wereldbank “De Grote Groene Muur”. Daarmee wil ze een groen afweerschild creëren van 7775 kilometer lang en 15 kilometer breed van west naar oost, dwars door Afrika. Tegen 2016 zouden er zo’n 2,2 miljoen bomen moeten aangeplant zijn.