Belgische banken worden duurzamer, maar blijven investeren in wapens, mijnbouw en fossiele brandstoffen

Hoe serieus zijn Belgische banken als het om duurzaamheid gaat? In een nieuw rapport legt FairFin 18 financiële instellingen op de rooster. ‘Er worden nog steeds miljarden geïnvesteerd in wapens, controversiële mijnbouw en fossiele brandstoffen.’

Nattanan Kanchanaprat (CC 0)

Ondanks hun duurzaam investeringsbeleid, investeren Belgische banken nog steeds miljarden in controversiële mijnbouw, wapens en fossiele brandstoffen.

De voorbije jaren investeerden banken die in België actief zijn 33 miljard euro in fossiele brandstoffen, bijna 30 miljard euro in controversiële mijnbedrijven en 13 miljard euro in kernwapens. Schokkende cijfers, zeker omdat verschillende banken aangeven een duurzaam investeringsbeleid te voeren. De resultaten komen uit het rapport De staat van de banken, dat vandaag gepresenteerd wordt door FairFin.

Onderzoeker Sébastien Mortier: ‘We willen zeker zijn dat het niet bij mooie woorden blijft.’

FairFin pakte in 2015 al uit met de BankWijzer. Met die webtool kan je zien wat het duurzaamheidsbeleid is van negen Belgische banken. ‘Met dit rapport gaan we nog een stap verder’, legt onderzoeker Sébastien Mortier uit. ‘We evalueren het beleid van de banken, maar we doen ook praktijkonderzoek om te toetsen of banken hun beleid ook toepassen. We willen zeker zijn dat het niet bij mooie woorden blijft.’

Stap voor stap naar een duurzaam beleid

Om te meten hoe sterk banken inzetten op duurzaam en ethisch investeren, toetsten de onderzoekers hun beleid aan negen maatschappelijke thema’s: wapens, mensenrechten, arbeidsrechten, klimaat, natuur, belasting, corruptie, transparantie en bonussen.

Eerst het goede nieuws: alle banken die in 2015 in de BankWijzer opgenomen werden, zijn erop vooruitgegaan. Twee jaar geleden scoorden enkel Triodos (84%, nu 93%) en Van Lanschot (66%, nu 73%) een voldoende. Vandaag krijgen ook VDK (62%), Argenta (53%) en ING (52%) een aanvaardbaar cijfer voor hun duurzaamheidsbeleid. KBC (44%) en Belfius (35%) blijven ondermaats scoren, maar gingen er wel 10 procent op vooruit in vergelijking met 2015.

Wanneer we het rapport doornemen, komen we echter tot een schrijnende vaststelling: de helft van de geanalyseerde banken heeft nog geen duurzaam investeringsbeleid. Zij houden dus nog geen rekening met ecologische en sociale aspecten in de keuze van hun investeringen. ‘In de huidige context is dat zorgwekkend te noemen’, vindt Mortier. ‘We willen banken aansporen om hun beleid transparant te maken. Sommigen hebben misschien wel een duurzaamheidsbeleid, maar maken het niet publiek. Dat moet anders.’

Weinig duurzame praktijk

FairFin

FairFin roept banken op niet langer te investeren in fossiele brandstoffen

Een duurzaamheidsbeleid hebben is één, het ook in de praktijk uitvoeren is iets anders. FairFin kaart drie problematische investeringsdomeinen aan: controversiële mijnbouw, fossiele brandstoffen en wapens.

Fossiele brandstoffen

Investeringen in fossiele brandstoffen dreigen razendsnel hun waarde te verliezen

De afgelopen drie jaar investeerden BNP Paribas, ING en KBC meer dan 33 miljard euro in bedrijven die fossiele brandstoffen, zoals steenkool, olie en gas, produceren. Nochtans hebben banken een grote verantwoordelijkheid in de transitie naar een koolstofarme economie.

Naast de ecologische en sociale impact, houden investeringen in fossiele brandstoffen immers ook financiële risico’s in. ‘We spreken van de carbon bubble’, zegt Mortier. ‘Investeren in de fossiele sector lijkt op dit moment een veilige keuze. Dat komt omdat de werkelijke kosten van klimaatopwarming nog niet verrekend worden in de beurswaarde van deze bedrijven. Hun waarde is gebaseerd op de veronderstelling dat al hun fossiele reserves effectief verbrand kunnen en zullen worden. Maar als we het klimaatverdrag van Parijs willen naleven, moeten we een groot deel van die reserves onaangeroerd laten.’ Daardoor dreigen investeringen in fossiele brandstoffen razendsnel hun waarde te verliezen.

Investeringen in controversiële mijnbouw

Ondanks de bedenkelijke reputatie van metaalmijnbouw, blijven Belgische banken investeren in de sector. Van 2011 tot 2016 investeerden de onderzochte instellingen bijna 30 miljard euro in controversiële mijnbedrijven. Zo krijgt de Belgische burger een dubbele link met de sociale en ecologische conflicten die door mijnbouw veroorzaakt worden: enerzijds als consument van elektronica, anderzijds ook als spaarder.

Wapens

Ook in de wapensector worden nog steeds miljarden geïnvesteerd door onze banken. In 2016 investeerden ING, BNP Paribas, Deutsche Bank en KBC samen 13 miljard euro in kernwapens. ‘Dat zijn nog steeds enorme bedragen’, vindt Mortier. ‘Sommige banken pakken ermee uit dat ze controversiële wapens uitsluiten. Maar daaronder vallen enkel chemische wapens, clustermunitie en antipersoonsmijnen. Die wapens zijn wettelijk verboden. Het zou toch niet ambitieus mogen zijn om gewoon de wet te volgen?’

Banken blijven weinig stabiel

In het rapport wordt ook gekeken naar hoe stabiel de Belgische banken zijn. Daarvoor kijkt FairFin naar het eigen vermogen van banken. Dat is het geld dat de aandeelhouders zelf in de bank hebben zitten. Het is de ultieme buffer die een bank heeft om verliezen op te kunnen vangen. Een eigen vermogen van 10% wordt als goede norm gezien, maar slechts vier banken (Triodos, Banque CPH, ABK en Bank J. Van Breda & Co.) halen die grens. Wat ook opvalt is dat de banken nog steeds weinig investeren in de reële economie. Van Lanschot, Keytrade, Deutsche Bank en Bpost Bank zijn hier de slechtste leerlingen van de klas.

Transparantie ontbreekt

Met het onderzoek hoopt FairFin burgers beter te informeren over het echte gezicht van hun bank. Vandaag ontbreekt transparantie nog te vaak. ‘We vinden het heel belangrijk dat banken en burgers een dialoog aangaan’, geeft Mortier aan. Het wordt voor consumenten ook steeds makkelijker om van bank de veranderen. Dankzij de bankoverstapdienst van de federale overheid kan dit vandaag al vrij efficiënt en kosteloos. Vanaf 1 februari 2018 wordt het nog eenvoudiger. Dan hoef je als consument zelf niets meer te doen, maar regelen de banken je overstap onderling. Zo kunnen burgers zelf kiezen voor een meer duurzame aanpak voor hun geld.

De kerk als ecologisch voorbeeld

‘Als je overstapt omdat je bank niet duurzaam genoeg is, geef je als klant een duidelijk signaal’

Maar heb je als burger echt impact op het investeringsbeleid van een bank? Mortier nuanceert: ‘Veel Belgen hebben behoorlijk wat geld op hun spaarboekje staan. Je mag ook niet onderschatten dat banken heel gevoelig zijn voor hun imago. Als klanten overstappen omdat ze hun bank niet duurzaam genoeg vinden, is dat een duidelijk signaal.’

Daarnaast wordt het voor FairFin ook steeds belangrijker om in te zetten op institutionele beleggers. Ook zij springen steeds vaker mee op de kar. Zo kondigde de Belgische katholieke kerk twee dagen geleden een grootse divestering uit fossiele brandstof aan. De Belgische bisschoppen vragen daarmee aan de financiële instellingen waarmee ze samenwerken investeringen in fossiele brandstoffen in de komende jaren te vervangen door investeringen in bedrijven en projecten die naar een duurzame energietoekomst streven. Ze zijn niet alleen: ook de Vlaamse universiteiten zoeken naar duurzame investeringsmogelijkheden.

Evenwicht zoeken

Banken zoeken een evenwicht tussen ethische aspecten en de economische realiteit. ‘Vaak beweren ze dat engagement met bedrijven beter werkt dan divestment’, zegt Mortier. ‘Als ze uit een bedrijf stappen, verliezen ze ook hun hefboom om druk uit te oefenen op het bedrijf om ethischer te worden. Maar het is nog maar de vraag of die dialoog impact heeft of zelfs überhaupt wordt aangegaan.’ Banken als Triodos bewijzen nochtans dat het kan. Zij publiceren jaarlijks een rapport van wat ze aan engagement gedaan hebben. Daarin staan hun eisen, maar ook de deadlines die ze gesteld hebben en of ze eventueel uit het bedrijf gestapt zijn.

Het is de enige manier waarop engagement werkt, vindt Mortier. ‘Als je echt aan engagement wil doen moet je je ambities publiek maken. En ook daadwerkelijk desinvesteren en het bedrijf op een blacklist zetten als het de afspraken niet nakomt.’

Pijnpunt: pensioensparen

Een ander pijnpunt uit het rapport is pensioensparen. Vandaag bestaat er nog geen echt duurzaam pensioenproduct. Dat is jammer, want pensioensparen is vaak de eerste of enige belegging die veel mensen doen. Dat er nood is aan duurzaam pensioensparen, toont het verhaal van Anneleen De Bonte. Als huisarts merkte ze een jaar geleden dat ze in een spreidstand terecht kwam.

Terwijl ze dagelijks werkt om mensen gezond te maken, vloeit het geld dat ze met dat werk verdient via haar pensioenfonds naar bedrijven die allesbehalve gezond bezig zijn. Anneleen kwam bij FairFin terecht en begon aan een zoektocht naar een duurzaam pensioenfonds. ‘Op dit moment zetten een aantal banken stappen in de juiste richting’, geeft Mortier aan. ‘We hopen tegen volgend jaar een echt duurzaam pensioenspaarproduct te kunnen terugvinden.’

Voortrekkersrol in maatschappelijke transitie

‘Wij roepen banken op om van duurzaamheid de nieuwe standaard te maken’

Banken kunnen een voortrekkersrol spelen in de transitie naar een duurzame en ethische maatschappij. Vandaag blijven hun voornemens echter te vaak mooie woorden op papier. Mortier wijst op het belang om de hele sector mee te krijgen in het duurzaamheidsdenken.

‘Duurzaamheid zit vandaag bij veel banken nog binnen de dienst communicatie en CSR. Maar om echt een verschil te maken, moet ook het management van een bank achter het duurzaamheidsverhaal staan. Eigenlijk moet duurzaam en ethisch investeren vandaag centraal staan in elke afdeling van een bank: zeker in de risicodepartementen en commerciële departementen.’

Hoewel de Belgische banken stappen zetten in de juiste richting, moeten de ambities groter en de voornemens transparanter. Met de publicatie van het rapport wil FairFin druk zetten op de financiële instellingen om hun investeringen in fossiele brandstoffen, wapens en controversiële mijnbouw terug te trekken. ‘We willen banken wakker schudden en hen op hun verantwoordelijkheden wijzen: we roepen hen op om van duurzaamheid de nieuwe standaard te maken.’

Meer informatie over het onderzoek van Fairfin is te vinden op www.bankwijzer.be.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.