Na meer dan een jaar wachten heeft het ILVO nu ook het resultaat van het sociologisch onderzoek naar de protesten tegen de ggo-aardappelproef in Wetteren bekend gemaakt. De veldproef ging, zoals eerder gesteld, niet enkel om het uittesten van een nieuwe gentechnologie maar had diverse lagen. Om de controverse rond de proef en de aardappelactivisten te begrijpen, is het belangrijk te weten dat hier verschillende denkkaders tegenover elkaar staan, besluiten de onderzoekers.
Verschillende denkkaders
De onderzoekers van het Instituut voor Landbouw en Visserij (ILVO) werkten twee jaar op de vraag: “Hoe kunnen we het ontstaan en verloop van de maatschappelijke controverse rond de ggo-veldproef verklaren?”. Het antwoord: de posities van de verschillende betrokkenen in het debat zijn terug te voeren tot verschillende denkkaders.
De interpretatie van de veldproef verschilt dus naargelang het denkkader. De controverse moet dan ook vanuit die verschillende denkkaders begrepen worden, stellen onderzoekers Michiel de Krom, Joost Dessein en Nathalie Erbout (ILVO, afdeling Landbouw en Maatschappij).
Ze publiceerden hierover in het januarinummer 2014 van het vaktijdschrift Sociologia Ruralis, Understanding Relations between Science, Politics and the Public: The Case of a GM Field Trial Controversy in Belgium. De Nederlandse versie verscheen bij het ILVO onder de titel: Op zoek naar de wortels van een gepolariseerd publiek debat: de case van een gecontesteerde ggo-veldproef. De resultaten worden nu woensdag in het Vlaams Parlement voorgesteld.
Verschillende contexten
In de aanloop naar en tijdens de uitvoering van de aardappelproef was de verhouding van elk van de betrokkenen tot die proef, verschillend. Politici, wetenschappers, actievoerders, experten, ngo’s, landbouwers en anderen, elk positioneerde zich vanuit een verschillende context.
De onderzoekers onderscheiden vijf versies als basis van de ontstane maatschappelijke controverse:
de veldproef als “objectieve wetenschappelijke onderzoeksactiviteit” (een uitbreiding van een laboratoriumtest)
de veldproef als “actie-communicatie” (over de maatschappelijke voor- en nadelen van ggo-gewassen)
als toepassing van “cisgenese” (een specifieke vorm van ggo’s)
als “testcase voor beleid en wetgeving” (uitdagen van het beleidskader)
de veldproef als “risico voor volksgezondheid en leefmilieu” (introductie van ggo’s in het leefmilieu).
De controverse in deze case betreft niet enkel een verschil in meningen over een eenduidig begrepen experiment. Er is sprake van meerdere werkelijkheden, waardoor de proef vanuit verschillende denkkaders wordt benaderd.
Daarbij komen mechanismen van “insluiting” en “uitsluiting” in werking, die het onmogelijk maken om de verschillende versies te herkennen en te erkennen. Er zijn op dit ogenblik ook geen adequate formele procedures voorhanden die dergelijke herkenning en erkenning mogelijk maken. Zo kan de Bioveiligheidsraad zich enkel uitspreken over risico’s voor volksgezondheid en leefmilieu.
De wetenschappelijke analyse die nu op tafel ligt, geeft een kans aan wetenschappers, beleidsmakers en actoren in de bredere samenleving, om het beslissingsproces rond landbouwkundig wetenschappelijk onderzoek kritisch te herdenken en eventueel bij te sturen, aldus de onderzoekers, die hierover publiceerden in het januarinummer 2014 van het vaktijdschrift Sociologia Ruralis, Understanding Relations between Science, Politics and the Public: The Case of a GM Field Trial Controversy in Belgium.