De verkiezingen in Iran komen te vroeg

Vandaag (26 februari) kiest Iran een nieuw parlement en een nieuwe Raad van Experts. Terwijl reformisten bekvechten met conservatieven, sprak MO* met universiteitsstudenten, architecten, televisieproducenten en obers. We vroegen hen wat ze denken over de Iraanse politiek, en of deze verkiezingen een belangrijke stap zijn op weg naar een nieuw Iran.

  • De campagne kwam laat en traag op gang in Iran
  • Grafitti in Teheran
  • Metro in Teheran
  • De oppositie valt uiteen in mensen die gaan kiezen en anderen die er gewoon niet meer in geloven
  • De verkiezingen komen te vroeg om de effecten van het opheffen van de westerse sancties te voelen
  • De macht van de religieuze kring rond de Opperste Leider is nog steeds groot

Iran mag dan al wat meer toenadering zoeken met de Verenigde Staten, als het over verkiezingscampagnes gaat, liggen beide landen nog steeds op een andere planeet.

De parlementaire verkiezingscampagne kwam pas helemaal op het einde en dan nog traag op gang. Beetje bij beetje verschenen affiches in het straatbeeld van de Iraanse hoofdstad Teheran.

Uit angst voor reacties van het conservatieve regime voerden reformisten en gematigden vooral campagne via de sociale media. Via Youtube werd opgeroepen om tegen het conservatieve blok te stemmen. En op Twitter en de populaire app Telegram –een Whatsapp-variant waarmee je een groot publiek kan bereiken– circuleerde de ene reformistische slogan na de andere.

Sinds Hassan Rouhani in 2013 president werd, waait er een voorzichtige bries van verandering door het land waar een kring van religieuze machthebbers nog steeds de politieke eindbeslissingen neemt. De nucleaire deal die Iran recent beklonk met de zes wereldmachten gevolgd door de opheffing van een aantal sancties, doet vele Iraniërs dromen van meer openheid en vrijheid.

De oppositie valt uiteen in mensen die gaan kiezen en anderen die er gewoon niet meer in geloven

De verkiezingen vandaag zijn om twee redenen cruciaal. De uitslag bepaalt indirect wie in 2017 de volgende president wordt. Zo hoopt Rouhani alvast een machtsbasis te verwerven door meer medestanders in het parlement te krijgen. Nog belangrijker is dat de uitslag invloed heeft op wie de opvolger van opperste leider Ayatollah Ali Khamenei wordt. De Raad van Experts, een soort senaat waarin 88 islamitische theologen zetelen, heeft immers als taak de opperste leider aan te stellen. Omdat de 76-jarige Khamenei met gezondheidsproblemen kampt, is de kans groot dat de nieuwe Raad van Experts, die 8 jaar aanblijft, zijn opvolger kiest.

‘Stemmen verandert niets’

Maar bijlange niet alle Iraniërs denken dat deze verkiezingen de toekomst van hun land zullen bepalen. Veel tegenstanders van het regime trekken vandaag niet naar de stembus. ‘Ik geloof niet dat deze verkiezingen eerlijk zullen verlopen’, zegt Saied, een 25-jarige IT-er, die noodgedwongen twee shiften in een koffie-bar draait om zijn huur te betalen. Na de controversiële verkiezingsoverwinning van Ahmadinejad in 2009 geloven vele Iraniërs niet meer dat hun stem eerlijk wordt geteld. Omdat er geen internationale controle op de verkiezingen is toegelaten, is dat moeilijk na te gaan.

Saied is er van overtuigd dat de kandidaten twee gezichten hebben. Men kan zich als reformist voordoen om nadien toch conservatief te blijken. In het verleden switchten politici regelmatig van kamp. Dat komt omdat Iran geen echte politieke partijen heeft, slechts een verzameling individuen die op twee lijsten staan: de lijst van de reformisten, in Teheran getrokken door de gematigde Mohammad Reza Aref; en de lijst van conservatieven, getrokken door Gholam Ali Haddad Adel, een vertrouwenling van Khamenei.

Zelfs de kleinzoon van ayatollah Khomeini mocht zich niet verkiesbaar stellen omdat hij té reformistisch is

Ook Ali, een drukbezette dertiger die zijn eigen designbedrijf runt, gaat niet stemmen. ‘Ik heb het gevoel nergens bij te horen. We weten wat we niet willen –terug naar Ahmadinejad– maar wat willen we wel? Bovendien wil ik niet kiezen uit een keuze die al voor ons gemaakt is’.

De Raad der Hoeders -bestaande uit zes geestenlijken en zes shariarechters- beslist wiens politieke kandidatuur al dan niet wordt goedgekeurd. Slechts 6229 van de 12.000 kandidaten mochten zich verkiesbaar stellen voor het parlement.

Voor de Raad van Experts werden 166 van de 801 kandidaten geselecteerd. Zelfs de kleinzoon van Khomeini, de vader van de Islamitsche Revolutie, werd aan de kant geschoven omdat hij er té reformistische standpunten op nahoudt.

De verkiezingen komen te vroeg om de effecten van het opheffen van de westerse sancties te voelen

In de buurt rond de Azad universiteit in centrum-Tehran is er ook al niet veel politieke bevlogenheid te bespeuren. In het studentenrestaurant haalt Elahia –één en al al passie voor kunst- haar schouders op als het over de verkiezingen beginnen gaat. ‘Mijn vader gaat wel stemmen hoor’, zegt ze, ‘maar mij interesseert het niet zo’. Het blijkt een algemeen gevoel te zijn onder de studenten hier. De onverschilligheid wordt gevoed door het politieke systeem. Zonder politieke partijen, zonder grote publieke campagnes, hebben de jongeren niet het gevoel ergens ‘bij te horen’.

‘Democratie is beste optie’

Dat de oppositie uiteenvalt in mensen die wel en niet gaan stemmen is een groot probleem, vindt Bahar, een gerenomeerde architect. Hij en zijn collega’s -hoogopgeleide dertigers- geloven dat verandering mogelijk is langs democratische weg.

Heel wat Iraniërs die de revolutie van dichtbij meemaakten, brachten na ’79 nooit meer een stem uit

‘Niet gaan stemmen en het regime gewoon laten doen, is het mooiste geschenk dat je ze kan geven. Wij willen dertig procent van de parlementszetels vullen met reformisten en hopen de meest radicale conservatieven er uit te stemmen. Dat is onze enige hoop. Het is kiezen tussen slecht en slechter, maar het is de beste optie die we hebben’.

Van de islamitsiche revolutie van 1979 leerde het Iraanse volk dat een revolutie niet werkt. Wat volgde was erger dan voordien –handelsblokkades, geen contact met de buitenwereld, terreur en executies van linkse groeperingen.

Heel wat Iraniërs die de revolutie van dichtbij meemaakten, zoals de ouders van Bahar en hun generatiegenoten brachten na ’79 nooit meer een stem uit. Met de gematigde president Khatami (1997-2005) kreeg de nieuwe generatie hoop, maar hij kon de hoge verwachtingen van het volk niet inlossen.

Omdat velen tijdens de presidentsverkiezingen van 2005 gedesillusioneerd thuisbleven, slaagde de conservatieve Ahmadinejad er in aan de macht te komen. Ondanks toenemende onvrede werd hij in 2009 toch herverkozen, volgens vele Iraniërs het gevolg van een gemanipuleerde uitslag. Een grote groep keerde zich nadien tegen het regime, wat resulteerde in een enorme protestbeweging.

Metro in Teheran

Groene hoop

De ‘groene beweging’ werd in 2009 de kop ingedrukt, maar leeft onderhuids nog steeds, zo veel is zeker. ‘Ze heeft iets in gang gezet dat niet meer te stoppen is, en maakte het volk politiek bewuster’, zegt de politiek geëngageerde Anahita. Vroeger was ze filmmaakster, nu werkt ze voor een commerciële televisiemaatschappij. ‘Door strategisch te stemmen kunnen we de conservatieven verslagen. Dat hebben we ook met Rouhani gedaan – en kijk, we hebben gewonnen. Het zijn muizenstapjes. Op één nacht veranderen we het politieke systeem niet.’

Binnen het regime tekenen zich stilaan scheurtjes af

Binnen het regime tekenen zich stilaan scheurtjes af. De tijd dat de overheid met één stem sprak zoals na de revolutie is voorbij. Verschillende politieke fracties beconcurreren elkaar: het kamp van Khamenei tegen het kamp van Rouhani. Degenen die voor een vrije markt zijn versus degenen die voor een staatsgeleide economie zijn. Het zijn deze interne spanningen die het machtsevenwicht meer en meer wankel maken.

Vanwege gebrek aan betrouwbaar onderzoek is het moeilijk te schatten hoeveel procent van de bevolking achter het regime staat. Algemeen wordt aangenomen dat de steun buiten de steden groter is – maar ook daar is de kritiek op het regime groot. ‘De stem van de armere bevolking is vooral gebaseerd op hun noden – voor hen is er weinig verschil tussen reformistisch en conservatief’, legt Bahar me uit, die op het platteland opgroeide.

Grafitti in Teheran

Rollende Rials

Juist daarom was het zo belangrijk voor Rouhani om de nucleaire deal en de opheffing van de sancties voor deze verkiezingen waar te maken. In het nieuwe Iraanse jaar dat op 21 maart van start gaat, belooft hij alvast 1 miljoen nieuwe jobs en een economische groei van 5 tot 8 procent - ambitieuze plannen die door experten als onrealistisch worden afgedaan.

De verkiezingen komen echter te vroeg om de economische effecten al te voelen. Inflatie blijft pieken. De prijs van brood is nog steeds drie keer zo hoog als voor de sancties die de VS en de EU respectievelijk in 2010 en 2012 tegen Iran afkondigden. Een iraniër verdient in Teheran gemiddeld 500 euro netto per maand, terwijl de huur van een 1-slaapkamer appartement in de stad gemiddeld 570 euro maandelijks bedraagt.

Ook Iraanse staatsbedrijven profiteerden van de sancties

Bijna niemand gelooft dat de prijzen snel zullen dalen. De sancties troffen vooral de middenklasse en vergrootten de kloof tussen en arm en rijk. Heel wat rijke Iraniërs, en dan vooral de handelaars die hun inkomsten verdienen door goederen te importeren, hebben baat bij de hoge prijzen. Ook Iraanse staatsbedrijven gelieerd aan de generaals van de Revolutionaire Garde (IRG), het militaire elitekorps van Iran, profiteerden van de sancties.

Hoewel de drie machtsgroepen in Iran – de president, opperste leider Khamenei, en de IRG – de nucleaire deal steunden, mag de toenadering tot het Westen voor die laatste twee nu stilaan ophouden. Ze vrezen dat betere relaties met het Westen hun eigen machtspositie kan aantasten. In de media deden ze er afgelopen week dan ook alles aan om Rouhani en buitenlandminister Javed Zarif zwart te maken en het nucleaire akkoord te bekritiseren. ‘We laten ons vernederen door het Westen’, en ‘een economische opening van Iran zal geen invloed hebben op onze eigen economie’, zijn vaak gebruikte argumenten.

De macht van de religieuze kring rond de Opperste Leider is nog steeds groot

Democratie als vuist

‘Weet je,’ besluit Bahar, ‘Iraniërs hebben op veel zaken geen grip. Niet op de economie, niet op de politiek. Het enige wat we kunnen controleren is het volk zelf. Van onder uit het middenveld uitbouwen en het volk democratiseren. We moeten jongeren doen geloven in verandering zodat ze deelnemen aan politiek.’

‘Iran heeft nood aan politieke partijen en hiervoor moeten we de Iraanse politieke denkwijze wijzigen. Wanneer de oppositie er in slaagt één vuist te maken, dan pas zullen we in staat zijn dit regime te veranderen.’

Met bijdragen vanuit Teheran

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.