Druk op Israël neemt toe

In november, op de verjaardag van de moord op Yitzhak Rabin, zei premier Ehud Olmert iets wat zelfs Rabin nooit over zijn lippen had gekregen: we moeten de bezetting van de Palestijnse gebieden beëindigen en terugkeren naar de grenzen van 1967. De oproep klonk revolutionair maar was eigenlijk hol: Olmert was wel verkozen dankzij de belofte om de grenzen van Israël definitief vast te leggen maar hij heeft nooit de moed gehad zijn woorden in daden om te zetten. Bovendien was zijn rijk in november al bijna uit.
Israël heeft sindsdien voor het harde rechts gekozen. De Israëlische regering plooit zich nog verder terug. Formateur Benjamin Netanyahu weigert zichzelf vast te pinnen op de tweestatenoplossing die de gesprekken tussen Israël en de Palestijnen de voorbije zestien jaar gedomineerd heeft.

Eenheidsregering

Maar hoe verder Israël zich terugtrekt, hoe meer de rest van het Midden-Oosten zich openstelt voor nieuwe mogelijkheden. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton trachtte er de voorbije dagen verscheidene te forceren.
Nauwelijks 48 uur nadat Clinton de Muqata’a, het hoofdkwartier van de Palestijnse Autoriteit (PA) in Ramallah, verlaten had, kondigde PA-premier Salam Fayyad aan dat hij aftrad om een eenheidsregering met de rivaliserende Hamas en Fatah mogelijk te maken. Als zo’n eenheidsregering er komt, dan vreest Israël dat dit voor Hamas het pad naar de internationale erkenning effent.
In het Midden-Oosten wordt verandering even vaak in beweging gezet door percepties en verwachtingen als door eigenlijke gebeurtenissen. En nu Bush’ confrontatiepolitiek heeft plaatsgemaakt voor Obama’s dialogerende aanpak zijn er percepties en verwachtingen in overvloed: het sturen van topgezanten naar Damascus, de aansporing van Israël en Syrië om de gesprekken met Turkse bemiddeling te hervatten, en – op een breder plan – de openingen naar Rusland en Iran. Ook de Britse intentie om met Hezbollah in Libanon te praten, wijst in dezelfde richting.

Hete lucht of nieuwe wind?

Washington is bereid de confrontatie met Israël aan te gaan. De Amerikanen hebben zich zeer misnoegd getoond over de Israëlische politiek van nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever en de afbraak van Palestijnse woningen in Oost-Jeruzalem. De burgemeester van Jeruzalem, Nir Barkat, wuifde die kritiek weg: “Niet meer dan hete lucht.” Maar andere functionarissen steken hun bezorgdheid niet onder stoelen of banken: “Het zal helemaal niet eenvoudig zijn om deze zaak met de VS uit te klaren.”
Leidt de hete lucht uit Washington tot een echt nieuwe wind? Dat kan over drie weken blijken uit de houding van de gematigde, traditioneel pro-Amerikaanse Arabische landen op de top van de Arabische Liga in Qatar.
Tegen dan zal Netanyahu wellicht definitief aan het roer staan. Hij beperkte zich tot dusver tot een vaag initiatief over “meer economische macht” voor de Palestijnen op de Westoever en “de noodzaak om Hamas uit te roeien”. Uit niets blijkt dat hij met een groot eigen initiatief op de proppen komt waarmee hij de nieuwe wind kan keren.
Het voorbije decennium hebben de Israëlische leiders niet alleen Hamas maar ook de Palestijnse Autoriteit als een “niet-partner” beschouwd in het vredesproces. Nu, zeggen Netanyahu’s critici, dreigt Israël ook zichzelf buiten spel te zetten. De eminente politicoloog prof. Yehezkel Dror van de Hebreeuwse Universiteit (Jeruzalem) windt er geen doekjes om: “Onder druk van het Arabische vredesinitiatief eisen de omstandigheden een allesomvattend Israëlisch vredesplan.”