Eerlijk voedsel kent steeds meer succes in België

Eerlijke handel leeft bij Belgische gezinnen. Meer dan de helft van hen haalt vandaag fairtradeproducten in huis. Met een omzetgroei van 10,9 procent in 2015 doet Fairtrade het beter dan de verkoop van alle consumptiegoederen samen, die met slechts één procent steeg.

Een deel van dat succes komt door investeringen in naambekendheid. Zo voert Fairtrade campagne voor haar bananen door te benadrukken dat de bananenboer gegarandeerd een eerlijk loon krijgt. Die campagne kwam voor het eerst op televisie.

Ruime groei is geen uitzondering bij duurzame producten: de omzet van de kleinere concurrent UTZ steeg in 2015 wereldwijd met 26,3 procent. Fairtrade certificeert 97 procent van het eerlijk voedsel in de wereld. In de algemene voedselmarkt heeft Fairtrade minder dan vijf procent marktaandeel. Het gros van de markt is dus nog niet duurzaam.

Lege schappen

De verkochte hoeveelheid fairtradegoederen kent een stijging van 6,6 procent. Vooral bananen, koffie en chocolade zijn de sterkhouders: zij zorgen samen voor vijfenvijftig procent van de verkochte waarde. De bananen zijn in: soms overtreft de vraag het aanbod. ‘Dat is ook een probleem, omdat een supermarkt dan een week geen fairtradebananen op zijn schappen heeft’, zegt Lilly Delforce, aftredend directeur van Fairtrade Belgium. De bananen zijn sinds kort ook bij Lidl en Aldi te koop, die zo kopers proberen aan te trekken die meer willen betalen voor kwaliteit. Fairtrade profiteert van de beslissing van supermarkten om over te stappen van een sterke focus op de prijs naar meer aandacht voor producten die een onderscheid maken.

Zodra een boerenorganisatie 30% van haar oogst onder Fairtrade verkoopt, is het resultaat positief.

Wereldwijd overkoepelt Fairtrade 1,6 miljoen kleinschalige boeren in Afrika, Latijns-Amerika en het Midden-Oosten. In totaal verdienen de boeren bijna één miljard euro met hun deelname aan het fairtrade-programma. Fairtrade verwacht dat dit jaar voor 7,2 miljard euro fairtradeproducten verkocht zullen worden. Ongeveer een tiende van de uiteindelijke prijs gaat naar de boeren(organisaties).

Ondanks de positieve cijfers worstelen veel boeren in het Zuiden en bij ons met financiële problemen. De markt is namelijk nog steeds grotendeels prijsgedreven. Vooral theeplantages hebben het moeilijk, omdat de theemarkt maar zeer traag groeit.

Zodra een organisatie gemiddeld minstens dertig procent van haar oogst onder Fairtrade verkoopt, is het resultaat voor de organisatie en de boeren positief. Ongeveer een derde van de organisaties aangesloten bij Fairtrade haalt echter niet meer dan tien procent, omdat de vraag te klein is.

Een deel van hen werkt pas sinds kort met Fairtrade, en wacht af of ze in de toekomst meer kunnen verkopen. De eerste drie jaar is de controle en certificatie door Fairtrade namelijk vijfenzeventig procent goedkoper. ‘Daarna moeten ze op eigen benen staan. We zijn geen charity, maar een business. We moeten ergens het geld vandaan halen om dat te doen.’

Sommigen blijven ook na drie jaar met lage verkoopcijfers bij Fairtrade, omwille van andere voordelen. Ze krijgen marktinformatie, maken deel uit van een groter geheel, en kunnen er terecht voor vragen bij contractsluitingen. ‘Dat heeft ook zijn waarde. Er zijn vrij veel organisaties die de drempel van dertig procent niet halen, en toch al tien jaar in ons systeem zitten’, verklaart Delforce.

Wereldcacaofonds

Fairtrade ziet schaalvergroting als een oplossing voor boerenarmoede. ‘Schaal brengt kostefficiëntie’, vertelt directeur Delforce aan Retaildetail. ‘Het heeft gewerkt voor bananen, nu moeten we chocolade aanpakken.’ De Cacao Barometer is een initiatief van belangrijke Europese maatschappelijke organisaties die betrokken zijn bij duurzame cacaoproductie (Fairtrade is geen lid).

De Barometer heeft vorig jaar een alternatieve oplossing gelanceerd in haar rapport: een wereldwijd cacaofonds, dat gespijsd zou worden met een heffing op de grondstof. De opbrengsten moeten terechtkomen bij gemeenschappen van kleine boeren – al zou dat maar een deel van het antwoord zijn. ‘Het is onrealistisch om te verwachten dat één enkele partij de problemen van de cacao-waardeketen kan oplossen. Elke partij moet haar deel van de last op zich nemen. De problemen kunnen alleen gemeenschappelijk worden aangepakt’, besluit het rapport.