Ethiopische monniken willen oude ambachten bewaren

Misganew Andeurgay wisselt van bamboepen, dompelt hem in een klein potje met een stroperige inkt erin en begint op een stuk permanent, met zwarte letters beschreven, in het rood het Amhaarse woord voor God te schrijven. Heilige namen worden al eeuwen in het rood geschreven door de Ethiopische kopiisten, zoals de vijftigjarige Misganew, die daar leren perkament voor gebruiken.

“Het is moeilijk werk, maar ik vind het leuk”, zegt Misganew, die het al 21 jaar doet en pijn heeft in zijn knieën en benen van het lange zitten, twaalf uur per dag. Zijn familie, inclusief zijn vijf kinderen, wonen 700 kilometer verderop in Gondar, in het noorden van Ethiopië. Hier in Debre Libanos, op honderd kilometer van de hoofdstad Addis Ababa is het leer goedkoper en kan hij meer geld verdienen.

Bedreigd

De unieke traditie van Ethiopische manuscripten en de ambachten die daarbij horen, zoals kalligrafie, perkamentproductie, boekbinderij en tekenkunst, worden bedreigd. De economie groeit al jaren achtereen, gemiddeld 10 procent sinds 2004, maar niet iedereen deelt in die groeiende welvaart.

De leerindustrie bloeit, maar daardoor is de prijs hard gestegen en is het voor de kopiisten moeilijker om rond te komen. De productie neemt af, zegt John Mellors, een Ethopiëdeskundige. “Het is voor de kopiisten bovendien steeds moeilijker om beschermheren te vinden die boeken willen kopen voor kerken, of voor henzelf”, zegt Mellors. Stedelingen denken er niet eens meer aan dat er nog perkamenten boeken worden gemaakt.

Misganew schetst de Amhaarse karakters langzaam langs de groeven die in het perkament zijn geëtst. Aan het eind van de maand heeft hij meestal een boek van 32 pagina’s af, dat hij voor 3000 birr (114 euro) kan verkopen – mits hij een klant heeft. Dat gaat steeds moeilijker. Daardoor is er bij de nieuwe generatie weinig animo om het ambacht te leren. En dat brengt uiteindelijk de traditie nog verder in het gevaar, zegt Mellors.

Vierde eeuw

Het ambacht is ontwikkeld door de christelijke monniken die rond de vierde eeuw de Rode Zee trotseerden en de bijbel met zich mee brachten. “De teksten werden gekopieerd op perkament met technieken die tot op heden maar heel weinig zijn veranderd”, zegt Mellors.

In de rest van Europa worden deze technieken al duizend jaar niet meer gebruikt, zegt Richard Pankhurst, een gerenommeerde autoriteit op het gebied van Ethiopische manuscripten. “Ethiopië is uniek in het conserveren van deze traditie in de moderne tijd.” De Britse leerfabrikant Pittards, die al honderd jaar leer uit Ethiopië haalt, heeft aangekondigd de traditie te willen ondersteunen. De zorgen blijven desondanks bestaan.

“We moeten de ambachten op een moderne manier promoten en nuttig maken voor het hedendaagse leven”, zegt Hasen Said, hoofdcurator van het Ethnologisch Museum in Addis Ababa. Volgens hem kunnen oude en nieuwe technieken prima naast elkaar bestaan. “We willen niet eindigen met alleen maar iPads.”

Een bron van hoop voor hem is het middeleeuwse klooster in Debre Libanos, waar de enige school voor kopiisten zich nog bevindt. De monnik die een rondleiding geeft, wil niet praten over de studentenaantallen. Dat soort dingen moet je in Gods hand laten, suggereert hij. Wat hij wel wil zeggen is dat honderden manuscripten, die in 1868 door Britse soldaten werden gestolen, nog steeds in het Verenigd Koninkrijk liggen.

Maar als we op de cijfers moeten afgaan, is er meer nodig dan een sterk geloof om ervoor te zorgen dat de manuscripten en de oude ambachten in Ethiopië overleven.