Etienne Tshisekedi: Sterft met de man ook de hoop?

Gisteren overleed de legendarische Congolese oppositieleider Etienne Tshisekedi in een Brussels ziekenhuis. MO* sprak met Congokenner Kris Berwouts over het politieke traject en de politieke betekenis van de 84-jarige oppositieleider. ‘Hij was een legendarische strijder, maar kon nooit echt zegevieren.’

  • VoteTshisekedi (CC BY 2.0) Etienne Tshisekedi (2011) VoteTshisekedi (CC BY 2.0)
  • VoteTshisekedi (CC BY 2.0) Etienne Tshisekedi VoteTshisekedi (CC BY 2.0)
  • VoteTshisekedi (CC BY 2.0) Opkomst voor Etienne Tshisekedi tijdens verkiezingen van 2011 VoteTshisekedi (CC BY 2.0)
  • © Kris Berwouts Kris Berwouts in gesprek met Etienne Tshisekedi © Kris Berwouts

De dood van Etienne Tshisekedi (°1932, Kasai) komt ook politiek zeer ongelegen, nu er volop gewerkt wordt aan een overgang van het Kabila-tijdperk naar een vrije verkiezingen, die volgens afspraak dit jaar zouden moeten plaatsvinden. Of de onthoofde oppositie sterk genoeg zal zijn om de afspraken die eind 2016 gemaakt werden te doen naleven, is een van de belangrijke vragen na het verdwijnen van “de oude man”, zoals Tshisekedi in de Democratische Republiek Congo genoemd werd.

Kris Berwouts, onafhankelijk expert voor Centraal-Afrika en lid van de MO*academy, geeft net voor hij in het vliegtuig richting Kinshasa stapt wat toelichting. ‘In eerste instantie ben ik bedroefd én ongerust’, zegt Berwouts. ‘Etienne Tshisekedi heeft gedurende veertig jaar de hoop van de Congolese bevolking op echte democratie belichaamd. Hij was voor velen de hoop op de toekomst. Die man, dat monument, is nu niet meer, en dat stemt mij en heel veel Congolezen triest. Bovendien had hij een heel belangrijke rol te spelen in de transitie naar nieuwe verkiezingen en politieke verandering. Hij was benoemd tot voorzitter van de Conseil National de Suivi de l’Accord (CNSA), die toezicht moet houden op de afspraken in het Silvesterakkoord van vorig jaar. Dat hij net nu wegvalt, maakt me ongerust over de toekomst van dat proces, want het verandert de machtsverhoudingen, zowel binnen zijn eigen parti en binnen de oppositie als tussen oppositie en de meerderheid.’

© Kris Berwouts

Kris Berwouts in gesprek met Etienne Tshisekedi

Etienne Tshisekedi heeft een lange politieke carrière achter de rug. Hij belichaamde hoop, zeg je, maar hij slaagde er nooit in die te realiseren.

Kris Berwouts: Tshisekedi begon zijn carrière als een van de steunpilaren van maarschalk Mobutu Sese Seko. Maar in 1980 publiceerde hij samen met 13 andere volksvertegenwoordigers een open brief die erg kritisch was voor Mobutu. De president reageerde door hem zijn politiek mandaat af te nemen en hem voor vijf jaar uit zijn politieke en burgerlijke rechten te ontzetten. Dat hield hem echter niet tegen, want op 15 februari 1982 richtte hij de UDPS op, die uitgroeide tot de belangrijkste oppositiepartij. Dat was het begin van een lange periode van arrestaties, opsluiting, huisarrest en andere vormen van vervolging.

Pas in 1990, toen Mobutu de eenpartijstaat ophief, kon Tshisekedi opnieuw openlijk aan de slag. In 1991 werd de UDPS formeel geregistreerd en in 1992 werd Tshisekedi door de Conférence Nationale Souveraine –een orgaan met 2000 vertegenwoordigers uit alle regio’s, sociale sectoren en politieke strekkingen- tot eerste minister benoemd. Dat werd door Mobutu echter niet aanvaard.

In de periode 1994-1997 woedde de grote oorlog in Congo, die uitliep op de val van Mobutu. Tshisekedi maakte echter nooit contact met de rebellen, onder leiding van Laurent Desiré Kabila en gesteund door Rwanda en Oeganda, en speelde dus ook geen rol in de opbouw van een nieuwe regering. Toch dook hij opnieuw op in 2002, toen in Zuid-Afrika onderhandeld werd over een einde aan de opstanden en gewapende conflicten. Toen hij niet de gevraagde post van vice-president kreeg, weigerde hij het akkoord te tekenen. Zijn pogingen daarna om te onderhandelen met de rebellengroep RCD kon op weinig enthousiasme rekenen in het oosten van Congo.

De UDPS nam vervolgens niet deel aan de verkiezingen van 2006, maar maakte wel een rentree op de politieke scène in 2011. Maar onder andere omdat Tshisekedi geen overeenkomst gesloten had met andere oppositiepartijen of –figuren, slaagde hij er niet in Kabila te verslaan. Zelf was hij er echter van overtuigd dat de nederlaag alleen te wijten was aan massale fraude. Daarom beschouwde hij zichzelf als de wettelijk verkozen president en probeerde hij –tevergeefs- de parlementsleden van de UDPS over te halen tot een boycot van het parlement.

En toch was het Etienne Tshisekedi die in 2016 de Congolese oppositie samenbracht, in Genval nog wel, om weerwerk te bieden tegen de sluipende verlenging van Kabila’s presidentschap.

Kris Berwouts: Hij keerde, na lange afwezigheden, ook terug naar Kinshasa. Daardoor werd hij opnieuw incontournable. Tegelijk speelde er steeds meer concurrentie binnen de UDPS, en binnen de bredere oppositie, wat het niet makkelijk maakte om een duidelijke boodschap aan de bevolking te geven. Bovendien gaf de regering blijk van bijzonder veel vaardigheid om al die interne verdeeldheden aan te scherpen en te exploiteren.

VoteTshisekedi (CC BY 2.0)

Opkomst voor Etienne Tshisekedi tijdens verkiezingen van 2011

De strijd voor zjin nalatenschap kan straks echt losbarsten. Maar hoe zal Etienne Tshisekedi vooral herinnerd worden?

Kris Berwouts: Als iemand die zich moedig en vasthoudend verzette tegen misbruik van de macht. Hij was een legendarische strijder, maar kon nooit echt zegevieren. Ik denk dat Tshisekedi vooral herinnerd zal worden als de jonge politicus die zich durfde te verzetten tegen Mobutu. Als de man die ondanks arrestaties, martelingen, psychiatrische behandeling en maatschappelijke demonisering, er toch in slaagde een nationale massapartij op te richten –en dat in een land zonder functionerend wegennet en zonder dat hij toegang kreeg tot de massamedia. Maar hij zal toch ook altijd de man blijven die er zowel in de jaren negentig als in de jaren 2000 niet in slaagde om zijn hoge aanzien bij de bevolking te vertalen in echte macht. 

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.