EU-dialoog over mensenrechten “betekenisloos ritueel”

De Europese Unie besloot in 2001 met een dertigtal landen regelmatig te discussiëren over kwesties als marteling, de doodstraf, vrouwenrechten en de vrijheid van meningsuiting. De bedoeling was dat de Europese Unie in haar internationale betrekkingen doeltreffender zou worden in het bepleiten van de mensenrechten.
In de praktijk komt daar niet veel van, blijkt uit een document van de Commissie dat IPS kon inzien. De regeringen waarmee de EU rond de tafel zit, zijn zich ervan bewust dat de Europese Unie in de dialoog met bijvoorbeeld Rusland of China minder sterk op de tafel klopt dan in gesprekken met minder belangrijke partners. Dat gebrek aan rechtlijnigheid gebruikt de tegenpartij om “minder zware voorwaarden” te onderhandelen.
Bovendien blijken niet alle dialogen systematisch te zijn geëvalueerd. De tekst van de Commissie waarschuwt ervoor dat de gesprekken zonder evaluatie zinloos dreigen te worden en beveelt aan om de twee jaar een grondige analyse van de situatie te laten uitvoeren door een diplomaat die het land goed kent.
Volgens de tekst is er ook een “duidelijke tendens” waarbij landen erop aansturen alle gesprekken over mensenrechten te beperken tot die dialoog met de EU. Toen Europese toppolitici in november 2007 de Chinese leiders gingen ontmoeten, was er geen officiële verklaring over mensenrechten.
Babbelbox
“De mensenrechtendialoog tussen de Europese Unie en China blijft beperkt tot die ene babbelbox die losstaat van de andere relaties”, zegt Vincent Metten, de woordvoerder in Brussel van de Internationale Campagne voor Tibet. “China gebruikt de dialoog als voorwendsel om het op andere fora niet over mensenrechten te hebben.”
Het Italiaanse europarlementslid Marco Cappato dringt in een rapport dat hij schreef voor het Parlement aan op een “radicale intensivering” van de mensenrechtendialoog met China. Volgens hem houdt China zich niet aan zijn belofte dat het in de aanloop naar de Olympische Spelen voor meer politieke vrijheid zou zorgen. China voert nog altijd de meeste doodstraffen uit in de wereld en houdt precieze informatie hierover geheim.
Volgens Cappato lopen ook de dialogen met Iran en Rusland mank. De gesprekken met Iran werden opgeschort in 2004 en intussen maakt Teheran meer dan ooit gebruik van executies om ‘immoreel gedrag’ te bestraffen. De gesprekken met Rusland leverden slechts een “bescheiden succes” op, onder meer door onderwerpen aan te kaarten als Tsjetsjenië, de persvrijheid, de rechten van minderheden en de discriminatie van homoseksuelen.
Susi Dennisson van Amnesty International in Brussel heeft er problemen mee dat de EU de ijkpunten die ze voor sommige dialogen heeft geformuleerd, geheim wil houden. Volgens de EU gebeurt dat om het “vertrouwelijke karakter” van de gesprekken niet te schaden. Dennison vindt het belangrijker dat er meer transparantie komt in het proces. “Als ze de afspraken geheim houden, is er geen manier waarop we de EU ter verantwoording kunnen roepen”, zegt Dennisson.