‘Wanneer komt Europa met een oplossing voor vluchtelingen die wérkt?’

In de ontwerpnota van de Europese Commissie, die de Britse krant The Guardian inkeek, staat te lezen dat zowel het ontwerp als de uitvoering van het Europese asiel- en migratiebeleid markante en structurele tekortkomingen bevat. Daarom komt de Commissie nu met twee voorstellen waarmee vluchtelingen op een andere manier gespreid kunnen worden tussen de lidstaten. Vicevoorzitter van de Commissie Frans Timmermans stelt dat het huidige systeem niet meer werkt door het grote aantal vluchtelingen dat de Europese kusten bereikt.

Eerst waren vooral Oost-Europese lidstaten geneigd de huidige regelgeving te slopen. Later leken West-Europese lidstaten zich ook meer in die richting te bewegen. In het eerste voorstel vertrekt de EU van een heel nieuw spreidingssysteem. De rijkdom en de capaciteit van een land om nieuwkomers op te nemen, zullen daarbij doorslaggevend zijn.

Frans Timmermans: ‘Het aantal vluchtelingen is te groot geworden.’

Een tweede mogelijkheid zorgt ervoor dat de Dublinverordening blijft bestaan, maar corrigeert die regelgeving. Een corrigerend rechtvaardigheidssysteem begrenst vluchtelingenaantallen tijdens een crisis: wanneer een land aan een Europese buitengrens de toestroom niet meer aankan, is het niet verplicht nog meer vluchtelingen op te nemen. Vooral de Britten blijven voorstander van het Dublinmodel.

Het corrigerend rechtvaardigheidsmechanisme is gebaseerd op een bestaand schema waarin de lidstaten zich akkoord verklaarden 160.000 Syrische vluchtelingen te verspreiden over de EU. In de eerste zes maanden van de operatie kwamen er slechts 1000 Syriërs in een andere lidstaat terecht.

De nieuwe wet zal van kracht gaan zodra het Europees Parlement en de lidstaten een van beide voorstellen goedkeuren. Met de maatregel wil de EU de druk op staten als Italië en Griekenland verminderen. De beleidsnota geeft de lidstaten ook het recht asielzoekers te sanctioneren als zij het land verlaten tijdens de asielprocedure.

Europese loterij

Europees parlementslid Philippe De Backer (Open VLD) is van mening dat de Dublinregels aan verandering toe zijn: ‘Vandaag draaien alleen de Grieken en de Italianen op voor de crisis. Het huidige plan werkt niet. In theorie moeten migranten asiel aanvragen in de eerste lidstaat waar zijn toekomen. Dat gebeurt natuurlijk niet altijd waardoor er ongecontroleerde vluchtelingenstromen in de EU ontstaan en we elk apart ons landje sluiten.’

‘Volgens het eerste voorstel moeten migranten asiel aanvragen in de staat waar ze eerst voet aan land zetten. Vervolgens verdeelt de EU hen dan later onder de lidstaten door een spreidingsplan’, vervolgt De Backer. Als de procedure weinig tijd in beslag neemt, dan kan De Backer zich vinden in die werkwijze. De Backer klaagt echter aan dat de huidige procedures langzaam zijn.

De tweede mogelijkheid doopt De Backer om tot een Europese loterij: ‘We zouden vluchtelingen ook meteen kunnen spreiden zodra ze de EU betreden. Dan kom je als vluchteling in Europa aan tussen mensen die naar België gaan, enkelen die naar Duitsland zullen verder reizen en nog anderen die in Polen terechtkomen. Al vluchteling heb je uiteraard niet te kiezen waar je terechtkomt.’ Vandaag verschilt de sociale opvang in Europese lidstaten land per land. Nieuwkomers lijken vooral op Duitsland te mikken.

Europees debat

Kathleen Van Brempt, Europarlementslid voor sp-a, is het eens met de stelling dat er drastische veranderingen nodig zijn: ‘Een Europees debat is absoluut aan de orde. Een herziening van het asiel- en migratiebeleid was trouwens al veel langer gewenst. De Dublinregels zouden nochtans kunnen werken, en niet alleen voor oorlogsvluchtelingen. In het verleden kwamen er ook mensen naar Europa, maar toen gebeurde dat in kleine getale en van overal in de wereld. Een aantal jaar geleden had bijna niemand daar problemen mee. Nu er vandaag massaal veel mensen in Griekenland aanmeren, hoor je andere geluiden in enkele staten en partijen.’

Sander Loones: ‘De voorstellen zijn bijlange niet voldoende.’

N-VA-Europarlementslid Sander Loones laat in een persbericht weten dat zijn partij al langer voor structurele hervorming pleit. Hij vindt dat de EU nood heeft aan een volledig nieuw spreidingsplan in plaats van gewijzigde Dublinregels. Toch noemt Loones de voorstellen van de Commissie “halfslachtig”. Volgens hem legt de EU in het nieuwe beleid geen sancties op aan lidstaten die hun verplichtingen niet willen nakomen. Hij hoopt verder ook op sterkere buitengrenzen en een jaarlijkse limiet voor het aantal vluchtelingen dat Europa binnen mag.

Van Brempt verdedigt een spreidingsbeleid dat afdwingbaar is: ‘Lidstaten die niet meewerken, moeten we financiële sancties opleggen, al hoop ik dat iedereen zijn steentje zal bijdragen. Ik zal blijven vechten voor het beschermde statuut van vluchtelingen. De Commissie moet daar transparant in zijn. In de toekomst zullen er ook klimaatvluchtelingen Europa bereiken. Kunnen we hen wel terugsturen naar het land van herkomst?’

Bart Staes, parlementslid voor de Europese Groene Partij, hoopt dat de Dublinverordening binnenkort tot het verleden behoort. Volgens Staes komen de voorstellen een decennium te laat: ‘De Dublinregels zijn niet langer houdbaar. Eigenlijk is dat politieke fictie.’

Vluchtelingenkampen

Staes vindt ook dat de EU en de VN meer middelen moeten krijgen om vluchtelingenkampen in de regio te kunnen uitbouwen. Tijdens de Tsjetsjeense oorlogen bezocht hij samen met Pax Christi vluchtelingenkampen in Polen. Ook toen stuurde de EU mensen terug. Staes: ‘Vluchtelingen bevonden zich in mensonwaardige omstandigheden. Ook vandaag vragen Syriërs geen rijkdom, maar basiscomfort zoals onderwijs en ontwikkeling. Als ik een Syriër was en zag dat er geen toekomst is in de tentenkampen, dan zou ik misschien ook mensensmokkelaars betalen en mijn kinderen een beter leven in Europa geven.’

‘Vorig jaar verkreeg het vluchtelingenagentschap van de VN (UNHCR) slechts 53 procent van de middelen die het nodig had om vluchtelingen op te vangen’, vervolgt Staes. ‘Jordanië en Libanon tellen een kleine bevolking. Syriërs die massaal naar de buurlanden trekken, dat is voor niemand houdbaar. Ik zal de Conventie van Genève altijd verdedigen. Als we de mensensmokkel willen ontraden en vluchtelingen een perspectief bieden, zouden we als EU 5 tot 10 procent van de vluchtelingen die zich momenteel in de buurlanden van Syrië bevinden kunnen opnemen.’

Bart Staes: ‘Dublinregels zijn politieke fictie.’

Ook Ivo Belet, lid van de Europese Volkspartij, vindt dat de Dublinverordening niet meer in het Europa van vandaag past: ‘De voorstellen van de Commissie gaan ver, we zullen zien welk van beide het haalt. In een ideale situatie houdt de Dublinverordening op te bestaan. Lukt dat niet, dan moet er op zijn minst een “Dublin plus” komen.’

Belet vindt dat Europa het momentum moet gebruiken om tot een beslissing te komen: ‘Het onderwerp mag niet van de agenda verdwijnen als er minder vluchtelingen de EU binnenkomen. Vandaag is dat het geval. Misschien wijzigt dat over enkele maanden weer. Een structurele oplossing is dus meer dan nodig.’

Onaantrekkelijk Europa

Heel wat parlementsleden blijven ondertussen pleiten voor een gemeenschappelijk Europees systeem. Guy Verhofstadt, fractieleider van de liberalen, vroeg de lidstaten met aandrang een nieuw EU-asielsysteem goed te keuren.

Verhofstadt: ‘Als we een Europees antwoord willen blijven bieden op de vluchtelingencrisis, is een herziening van de Dublinverordening een noodzakelijke stap. Tot vandaag bekampen lidstaten elkaar door zo onaantrekkelijk mogelijk te zijn voor vluchtelingen. Dat heeft Europa verlamd.’

Guy Verhofstadt: ‘De houding van de lidstaten heeft Europa verlamd.’

Enkele Oost-Europese lidstaten zijn echter sceptisch over de voorstellen. Polen, Slowakije, Roemenië en Hongarije kanten zich tegen de maatregelen die Brussel hen wil opleggen. Tomas Prouza, Tsjechisch staatssecretaris voor Europese Zaken, tweette een dag later: ‘Weeral opgelegde quota? Wanneer komt Europa met een oplossing die werkt?’

Fout in het weefgetouw

De Europese vluchtelingenkoepel (ECRE) benadrukt dat geen van de beide oplossingen rekening houdt met de voorkeur van de vluchtelingen zelf. Ze verwijt de Commissie ook vaag te blijven over criteria waaraan vluchtelingen moeten voldoen. De vluchtelingenkoepel waarschuwt de lidstaten de mensenrechten te waarborgen en de buitengrenzen veilig te stellen voor nieuwkomers.

Onlangs gaf het Europees agentschap Frontex te kennen dat het onmogelijk geworden is de buitengrenzen te controleren. In hun jaarlijkse risicoanalyse stelden ze ook dat terroristen de migratiestroom gemakkelijk kunnen gebruiken om de Europese Unie binnen te dringen.

In het rapport staat dat twee terroristen die bij de aanslagen in Parijs vorig jaar omkwamen, de EU bereikten toen ze in een bootje op het Griekse eiland Leros belandden, niet ver van Turkije. Volgens Frontex registreerden de Griekse autoriteiten beide mannen die over een vals Syrisch paspoort beschikten.

Socioloog Nando Sigona: ‘Europa telt geen 1,8 miljoen vluchtelingen, maar 1,8 miljoen grensoversteken.’

Het grootste deel van de migranten dat zich in Griekenland bevindt, heeft geen officiële documenten bij. Dat maakt het moeilijk om mogelijk gevaarlijke personen te identificeren. Volgens cijfers van Frontex kwamen er afgelopen jaar 1,8 miljoen illegale migranten de EU binnen. Dat zijn er zes keer zoveel dan in 2014. Nando Sigona, socioloog aan de universiteit van Birmingham, betwist die cijfers: ‘Ze telden geen 1, 8 miljoen mensen, maar het aantal grensoversteken. Sommige mensen doorkruisten wel vijf landen. Dat zijn meteen vijf meldingen.’

Vorig jaar gaf Frontex het probleem van de dubbeltellingen toe: ‘Mensen die in Griekenland aankomen, worden in Hongarije nog eens geteld.’