Mexicaans president voert strenger migratiebeleid onder druk van de VS
Migranten in Mexico makkelijk doelwit van criminelen, met dank aan de VS
Lieke Verlé
26 juni 2019
Mexicaans president López Obrador moet een strenger migratiebeleid voeren onder druk van de Verenigde Staten. Maar daardoor worden steeds meer migranten uitgebuit en zelfs ontvoerd door criminele bendes en krijgen ze ook niet meer de medische hulp die ze nodig hebben, waarschuwt Artsen Zonder Grenzen.
Links ligt San Diego, Californië; rechts ligt Tijuana, Mexico. ‘Een groot deel van de grens in het Noorden van Mexico wordt gecontroleerd door criminele bendes’: María Hernández van AZG.
© SFC Gordon Hyde
De foto van een vader en zijn dochter die verdronken op de grens tussen Mexico en de Verenigde Staten, gaat de wereld rond. Zal het beeld van deze migranten uit El Salvador, en de internationale verontwaardiging erover, een effect hebben op het verstrengde migratiebeleid in Mexico?
Mexico voerde onlangs een nieuw veiligheidsplan in onder druk van de Verenigde Staten. Daarop volgen nu massale arrestaties, waardoor migranten op weg naar VS steeds in handen raken van criminele organisaties in Mexico.
Vrijdag 7 juni kwamen de VS en Mexico tot een akkoord over de aanpak van migratie. VS-president Trump had gedreigd om importtaksen te heffen op alle producten uit Mexico, maar die importheffingen zijn nu voorlopig van de baan geveegd. In ruil daarvoor zet Mexico 6.000 extra manschappen van de Nationale Garde in aan de grens met Guatemala en gaat het meer gerichte acties tegen mensensmokkelaars uitvoeren.
Toch een strenger beleid
Volgens de VN-vluchtelingenorganisatie vluchtten in 2016 zo’n 388.000 mensen uit de Noordelijke Driehoek in Centraal-Amerika (Honduras, Guatemala en El Salvador). Er wordt geschat dat dat cijfer tegen het einde van 2019 zal oplopen tot 539.000 mensen die Centraal-Amerika ontvluchten. Volgens Alberto Pradilla, journalist voor het Mexicaanse digitale nieuwsmedium Animal Político, willen de mensen vooral ontsnappen aan de armoede en het geweld in hun thuisland.
‘Vorige week arresteerden ze mensen aan onze mobiele kliniek terwijl we medische hulp verleenden.’
Joachim Pietsch / Wikipedia (CC BY-SA 2.0)
Enkele weken voor de deal met de VS, op 20 mei, kondigde de recent verkozen Mexicaanse president Andrés Manuel López Obrador (vaak kortweg AMLO genoemd) nog aan: ‘We willen de veiligheidsmaatregelen niet meer verstrengen. We willen een ontwikkelingssamenwerking die leidt naar vrede, rechtvaardigheid en welzijn.’ López Obrador hield die twintigste mei een toespraak voor de lancering van het integraal ontwikkelingsplan voor Centraal-Amerika (Mexico, Honduras, El Salvador en Guatemala).
AMLO is nog maar sinds 1 december 2018 aan de macht en leek blijk te geven van goede intenties. Maar onder druk van de Amerikaanse president Trump en de dreiging met importtaksen verstrengde López Obrador dan toch zijn migratiebeleid.
Onderduiken door het geweld
‘Sinds de onderhandelingen tussen de VS en Mexico hebben we het aantal arrestaties zien toenemen’, vertelt María Hernández, coördinatrice migratieproject bij Artsen Zonder Grenzen, vanuit Mexico. ‘Door het geweld aan de grens worden mensen verplicht onder te duiken in de illegaliteit.’
‘Migranten zijn bang voor de arrestaties en voor het geweld. Daardoor gaan ze plaatsen zoals onze mobiele kliniek vermijden’
Artsen Zonder Grenzen waarschuwt dat mensen niet meer de medische hulp krijgen die ze nodig hebben. ‘Vorige week arresteerden ze mensen aan onze mobiele kliniek terwijl we medische hulp verleenden. Dat is nog nooit eerder gebeurd. Migranten zijn bang voor de arrestaties en het geweld. Daardoor gaan ze deze plaatsen nu vermijden.’
‘We moeten ons dus herorganiseren, de mobiele klinieken verplaatsen en opnieuw uitzoeken waar de migranten zich verschuilen. Want medische bijstand en gezondheid zijn een mensenrecht’, benadrukt Hernández.
‘Migranten krijgen voornamelijk te kampen met uitdroging. Maar ook met darminfecties, spierpijn en mentale problemen zoals angst, depressie en post-traumatisch stresssyndroom, PTSS. Die mentale problemen worden vaak over het hoofd gezien. Mensen vluchten voor het geweld in Honduras en El Salvador, maar worden er in Mexico opnieuw mee geconfronteerd.’
Remain in Mexico-beleid
De uitbreiding van het Migration Protection Protocol (MPP) maakt deel uit van de nieuwe overeenkomst tussen de VS en Mexico. Het MPP wordt ook wel het ‘Remain in Mexico’-beleid genoemd en ging in januari van kracht.
De Verenigde Staten voerden deze nieuwe aanpak in om de humanitaire crisis aan de grens in het zuiden van de VS onder controle te krijgen. Met het protocol willen ze de grens beveiligen, de immigratie en douanewetgeving versterken, legale handel en reizen makkelijker maken en illegale handel, smokkelaars en transnationale criminele organisaties tegengaan.
Door het Migration Protection Protocol kunnen mensen die vanuit Mexico toegang tot de VS willen, teruggestuurd worden naar Mexico als ze illegaal in het land zijn of als ze niet de juiste documenten bezitten. Daar moeten ze dan tijdens de behandeling van hun asielaanvraag wachten, en dat duurt gemiddeld een jaar of langer.
Het Migration Protection Protocol, van kracht sinds januari, schendt mogelijk de immigratiewetgeving van de VS. Dat constateerde een rechter in Californië in april, volgens de New York Times. M
aar in mei stond het Amerikaanse Hof van Beroep in het 9dee circuit toch toe dat het protocol verdergezet werd tijdens de juridische procedure.
Verschillende mensenrechtenorganisaties daagden de Trump-administratie voor de rechter. Ze waarschuwen dat kwetsbare mensen met hetzelfde soort gevaar geconfronteerd worden als in hun thuisland.
Ontvoerd en uitgebuit
‘Doordat mensen die al kwetsbaar zijn, worden teruggestuurd naar Mexico, worden ze extra blootgesteld aan geweld’, benadrukt Hernández.
‘Een groot deel van de grens in het noorden van Mexico wordt gecontroleerd door criminele bendes en georganiseerde kartels. In de staat Tamaulipas bijvoorbeeld, in het noordoosten van Mexico, worden dagelijks migranten ontvoerd en families uitgebuit. Zo’n 35% van onze patiënten zijn al slachtoffer geweest van een ontvoering.’
Ook Tijuana is een van de steden aan de grens met de VS waar migranten moeten wachten op de asielprocedure. Volgens Alberto Pradilla is het een van de meest gewelddadige steden ter wereld. ‘Er zijn vorig jaar meer dan 2600 moorden geregistreerd in Tijuana.’
Door het Migration Protection Protocol kunnen migranten die asielaanvragen in de VS teruggestuurd worden naar Mexico om daar te wachten.
© Mani Albrecht
Minimum aan mensenrechten
‘De corruptie, criminaliteit en mensenhandel in Mexico blijven maar toenemen’, waarschuwt ook Mar Cruz, een Mexicaanse activiste die strijdt voor de rechten van migranten. ‘Dagelijks verdwijnen hier 7 à 10 vrouwen.’
‘Landen moeten samenwerken om armoede, onrechtvaardigheid en straffeloosheid aan te pakken.’
Mar Cruz benadrukt dat onzekerheid, geweld, armoede en een gebrek aan bestuurbaarheid aan de basis liggen van migratie. Daarom moeten landen samenwerken om de armoede, onrechtvaardigheid en straffeloosheid aan te pakken.
‘De verantwoordelijkheid ligt onder andere bij de wereldmachten, maar ook bij de Mexicaanse regering. Zij moeten de veiligheid en een minimum aan mensenrechten garanderen.’
Door de onderhandelingen met Trump lijkt het alsof er een plan is opgesteld. Maar de gewelddadige arrestaties en overbevolkte opvangcentra, waar mensen gevangen worden gehouden, bewijzen het tegendeel. Hoe gaan ze de economie en ontwikkeling hier een boost geven? Dat is de vraag.’
‘Er is geen transparantie en de maatregelen in het plan blijven onduidelijk. Het plan van Trump bestaat er nu voornamelijk uit om de grenzen te militariseren’, legt Pradilla uit. ‘Naast die militarisatie is er ook het ontwikkelingsplan en financiering voor Mexico, Honduras, El Salvador en Guatemala. Maar door de fragiele instellingen en corrupte regering lijkt het me niet doeltreffend om hen geld te geven. Dat heeft trouwens de voorbije jaren ook niet gewerkt. De bevolking werd al jaren de rug toegekeerd en het geld werd niet geïnvesteerd om de levensomstandigheden van de bevolking te verbeteren.’
Bossen moeten jobs creëren
Vorige week kondigde Mexicaans president López Obrador daadwerkelijk een eerste deel van het ontwikkelingsplan aan. Hij wil werk creëren en zo de migratiestroom richting de VS een halt toe roepen.
President van El Salvador: Nayib Bukele
Samen met de kersverse president van El Salvador, Nayib Armando Bukele Ortez, heeft López Obrador een herbebossingsplan gelanceerd. Ze gaan zo’n 50.000 hectare bomen planten in el Salvador en dat zou 20.000 nieuwe jobs creëren. In Mexico zou een gelijkaardig initiatief zo’n miljoen hectare moeten bebossen en meer dan 400.0000 jobs creëren tegen het einde van het jaar.
Behalve El Salvador wil López Obrador ook Honduras en Guatemala betrekken bij het project. Het zijn namelijk ook die regio’s waar de meeste migranten richting de VS vandaan komen.
En een oplossing op korte termijn?
Het ontwikkelingsplan lijkt een plan dat pas op lange termijn een effect zal hebben. ‘Er is ook een oplossing nodig op korte termijn’, zegt Hernández.
‘Wat mij het meeste aangrijpt hier in Mexico, is dat je hier hetzelfde soort geweld vindt als in oorlogslanden. Dus zolang de regering haar verantwoordelijkheid niet neemt, blijven we met Artsen Zonder Grenzen ons werk doen. We blijven de mensen een stem geven en de medische hulp voorzien die ze nodig hebben.’