Helft van ons afval slecht beheerd en verbrand

De ongecontroleerde verbranding van afval veroorzaakt een ‘gevaarlijke cocktail’ van emissies die vooral mens en milieu in lageloonlanden bedreigt. De arbeiders die ons afval verwerken lopen het grootste gezondheidsrisico, stellen onderzoekers van de Universiteit van Leeds in een nieuw rapport.

Wereldwijd wordt ongeveer een miljard ton huishoudelijk afval niet goed beheerd. Tenminste, dat is de inschatting die onderzoekers van de Universiteit van Leeds en de International Solid Waste Association maken in hun studie Global Review on Safer End of Engineered Life. Het gaat om de helft van al het afval dat elk jaar ingezameld wordt.

Op basis van het bestaande bewijs meldt het rapport dat 24 procent van al het afval dat wereldwijd wordt geproduceerd, niet wordt ingezameld. Nog eens 27 procent wordt slecht beheerd na de inzameling.

Ongecontroleerde verbranding

Nog al te vaak komt het afval terecht in een systeem van ongecontroleerde, open verbranding. Volgens het rapport gaat het om plastic, bouwafval, medisch en elektronisch afval. Mogelijk komen er zo langdurig milieuverontreinigende stoffen en voor de mens giftige stoffen vrij. Die ‘gevaarlijke cocktail’ kan leiden tot immunologische en ontwikkelingsstoornissen. De problemen doen zich voornamelijk voor in het Zuiden.

De problemen doen zich voornamelijk voor in het Zuiden.

De onderzoekers benadrukken dat er ‘verrassend’ weinig gegevens te vinden zijn over de volumes aan ongecontroleerde afvalverbranding en de impact ervan. Ze stellen dat meer onderzoek nodig is om de volledige omvang van het probleem bloot te leggen.

Uit het oog, uit het hart

Hoewel het dringend nodig is om correcter met afval om te gaan, hebben regeringen ‘niet per se de middelen of het budget om dit te doen’, zegt Costas Velis, een deskundige in milieutechniek en circulaire economie aan de Universiteit van Leeds. Afvalverbranding is vaak een zaak van ‘uit het oog, uit het hart’, zegt hij. ‘Regeringen geven het geen voorrang.’

Vanuit urgentie- en onderzoeksperspectief gaat vaak meer aandacht naar problemen met duidelijke directe effecten, zoals water en sanitair. Dat speelt volgens de onderzoeker ook mee. ‘Als je vervuild water drinkt, word je ziek. Bij verbranding is het verband tussen de aangerichte schade en het probleem niet altijd duidelijk.’

Ed Cook van de Universiteit van Leeds benadrukt als medeauteur van het rapport de noodzaak voor verbeterde kennis over mogelijke gezondheidseffecten van afvalverbranding. Dit is vooral belangrijk omdat verwacht wordt dat het afvalprobleem wereldwijd nog zal toenemen.

Stoppen helpt niet

Simpelweg stoppen met de verbranding van afval is geen oplossing, blijkt ook uit het rapport. Dat zou de enorme hoeveelheden afval meer in het milieu brengen, met alle gevaren van dien.

Voor medisch afval wordt verbranding vaak gezien als oplossing om de overdracht van virussen te voorkomen. ‘Bedrijven en overheden moeten dringend manieren vinden om veilig om te gaan met het vaste afval van de wereld en gebruik maken van de meest kosteneffectieve methodes die beschikbaar zijn, geholpen door betere data om de schadelijke effecten op te sporen’, stelt het rapport.

Afvalverwerkers lopen grootste risico

Wereldwijd werken ongeveer 11 miljoen mensen in de informele sector om de naar schatting meer dan 90 miljoen ton afval per jaar in te zamelen voor recyclage. Deze afvalverwerkers en hun gezinnen worden geconfronteerd met verhoogde blootstelling aan vervuilende stoffen, zegt Cook. Ze lopen ook risico op ziekte en verwonding.

‘Afvalbeheer heeft historisch gezien weinig aandacht op wereldvlak gekregen.’

‘Ze verlenen deze dienst aan de mensheid, maar worden gemarginaliseerd, gestigmatiseerd en blootgesteld aan gezondheidsrisico’s. Het wordt tijd dat deze mensen erkenning krijgen in afvalbeheerplannen voor het werk dat ze doen.’

In de aanbevelingen in het rapport benadrukken de onderzoekers de noodzaak voor meer onderzoek en een echte samenwerking tussen lage- en hoge-inkomenslanden rond dit thema.

Zoë Lenkiewicz, adviseur bij de Britse organisatie voor afvalbeheer WasteAid, is van mening dat open verbranding een ‘alledaagse’ praktijk is in Afrika ten zuiden van de Sahara en Azië die veel meer aandacht vereist. ‘Mensen in armoede lopen het meest kans om hun afval te verbranden’, reageert Lenkiewicz op de resultaten van het rapport. ‘Zij worden er ook het vaakst direct door getroffen, omdat zij de schadelijke dampen inademen.’

Hergebruik en compost

Ongeveer een op de drie mensen wereldwijd heeft geen toegang tot afvalbeheerfaciliteiten, blijkt uit cijfers van WasteAid. ‘Het probleem wordt dus onvoldoende aangepakt’, meent Lenkiewicz. Desalniettemin denkt ze dat er eenvoudige systemen bestaan om de last te verlichten, zoals herbruikbare alternatieven en gemeenschappelijke composteersystemen.

‘Afvalbeheer heeft historisch gezien weinig aandacht op wereldvlak gekregen’, concludeert de adviseur. ‘Wij zijn verheugd dat dit nu verandert, want het is een aanzienlijke bedreiging voor het milieu en de menselijke gezondheid.’