Het kapitalistische communicatiebedrijf dat een campagne lanceerde tegen “blank monopoliekapitaal”

Bell Pottinger stelt zichzelf voor als een vooraanstaand internationaal reputatiemanagement agentschap met hoofdkwartier in Londen en kantoren in diverse steden in het Midden-Oosten en Zuidoost-Azië. 240 vaste medewerkers en 50 partners zorgen voor de reputaties van overheden en grote merken. Het bedrijf werd ooit opgericht door Lord Bell, de man die Margaret Thatcher als premier verkocht aan de natie. Maandag 4 september werd de firma voor vijf jaar geschorst uit de Public Relations and Communications Association van de Londense City -een sanctie zonder precedent voor een firma van deze omvang. De PRCA nam die beslissing omdat Bell Pottinger ‘de ergste schending van de ethische code uit de geschiedenis van het agentschap’ begaan had.

De aandacht afleiden

De feiten waarvoor Bell Pottinger veroordeeld werd, vormen een aaneenschakeling van vreemde allianties. De communicatiefirma werd ingehuurd om via een offensieve campagne de druk weg te halen van president Zuma, zeker in de aanloop naar het beslissende ANC-congres van aanstaande december, waarop een nieuwe partijleider gekozen moet worden die dan ook automatisch de presidentskandidaat wordt bij de verkiezingen in 2019. Zuma staat ter linkerzijde onder druk van de Economic Freedom Fighters partij, die aandringt op verregaande maatregelen om de blijvende armoede en achterstelling van de zwarte meerderheid aan te pakken. Aan de andere kant van het spectrum is er heel veel kritiek op de regering Zuma omwille van corruptie en nepotisme.

Die kritiek zoomt sinds enkele jaren in op de banden tussen Zuma en het zakenimperium van de broers Ajay, Atul en Rajesh Gupta. Dat verband werd trouwens uitvoerig beschreven in het State of Capture Report dat voormalig Public Protector, mr. Thuli Madonsela eind 2016 publiceerde. Dat vernietigende rapport van de officiële waakhond ter preventie van corruptie van de Zuid-Afrikaanse staat, volgde op een lek met e-mails die de onoorbare zakenpraktijken en politieke inmenging van de Gupta’s documenteerde.

‘White monopoly capital’ verwijst naar het verleden van apartheid, en het feit dat er aan de blanke privileges nog niets veranderd is

Centraal in de campagne die uitgewerkt werd door Bell Pottinger staat het concept ‘white monopoly capital’. Dat is in het land van de vroegere apartheid een zeer geladen term, want hij verwijst naar dat verleden van bewuste discriminatie en uitbuiting, en drukt de vaststelling uit dat er aan de blanke privileges nog niets veranderd is. Niemand betwist overigens dat de erfenis van eeuwen discriminatie allesbehalve weggewerkt is. Ook de liberale premier van de West-Kaap en leidend politica van oppositiepartij Democratic Alliance, Helen Zille, bevestigde dat onlangs in een gesprek met MO*. Het was trouwens de DA die de klacht tegen Bell Potinger voorlegde aan de PRCA.

De campagne zette onder andere valse twitteraccounts op om blanke zakenmensen aan te vallen en om Zuma-critici binnen het ANC ervan te beschuldigen lakeien te zijn van het blanke monopoliekapitalisme. Bovendien organiseerde BP acties om journalisten die onderzoek deden naar de campagne in diskrediet te brengen -iets waar de PRCA zwaar aan tilde. Ook het feit dat de campagne de spanningen tussen de verschillende etnische gemeenschappen in Zuid-Afrika verder dreigt aan te vuren, werd de communicatiefirma zwaar aangerekend. De uitsluiting uit de sectororganisatie zou volgens waarnemers wel eens het einde van de firma kunnen betekenen, aangezien de reputatieschade zo groot is dat de meeste klanten ervoor zullen terugschrikken om een contract met BP aan te gaan.

De plotse zwenking naar een radicaal links taalgebruik komt het Zuma-kamp ook goed uit om hun eigen kandidaat voor het ANC-voorzitterschap, Zuma’s ex-vrouw Nkosazana Dlamini-Zuma, te versterken. De voornaamste tegenkandidaat, Cyril Ramaphosa, heeft zich na 1994 namelijk opgewerkt tot een belangrijk zakenman, en wordt nu met de vinger gewezen als collaborateur van het blanke monopoliekapitalisme. Hetzelfde gebeurt met de alom gerespecteerde ex-minister van Financiën Pravin Gordhan, die in maart door Zuma de laan werd uitgestuurd omwille van zijn kritiek op de corruptie. Edward Zuma, een zoon van de president, heeft zich de voorbije weken meerdere keren laten opmerken door Gordhan een marionet van het blanke monopoliekapitalisme te noemen en zijn toespraken te verstoren. Die marionet-uitspraak moest hij van de ANC-leiding inslikken, maar dat heeft blijkbaar geen einde gemaakt aan de agitatie.

Stuur de rekening maar naar…

Een bijkomend, maar zeker niet onbelangrijk element in de hele saga is dat de rekening van Bell Pottinger -een slordige 110.000 euro per maand- uiteraard niet door de Zuid-Afrikaanse regering maar ook niet door het ANC en zelfs niet door Jacob Zuma betaald werd, maar door Oakbay Capital. Dat bedrijf is onderdeel van het zakenrijk van de broers Gupta, die ervan beschuldigd worden zoveel invloed te hebben binnen de regering Zuma dat er sprake is van “state caption”: een soort gijzeling van de staat door privébelangen.

Duduzane Zuma, zoon van de president, is al sinds 2003 werkzaam binnen het Gupta-imperium

Nog een belangrijk detail: Duduzane Zuma, een andere zoon van de president, is al sinds 2003 werkzaam binnen het Gupta-imperium. In 2009, kort nadat Jacob Zuma erin slaagde Thabo Mbeki van de troon te stoten als ANC-voorzitter en hij zich dus opmaakte voor de verkiezingen die hem tot president zouden kronen, benoemden de Guptas Duduzane en zijn tweelingzuster Duduzile op verschillende directeursposten van bedrijven waarin een van de Guptas ook een directeursfunctie had.

In The Republic of Gupta -A Story of State Capture, een van de vele boeken die recent over de Guptas verscheen, beschrijft journalist Pieter-Louis Myburgh de verstrengeling van Zuma en zijn cronies met het zakelijke netwerk van de Guptas in detail. Daaruit blijkt trouwens dat de term Zupta, die door de Economic Freedom Fighters gelanceerd werd, tegelijk een heel gevatte benaming is én dreigt de breedte van het fenomeen te versmallen tot twee families, terwijl er veel meer politici en zakenmensen zijn die zich erdoor verrijken.

Toch concludeert ook Myburgh dat ‘het hoogst onwaarschijnlijk is dat de Republiek van Gupta het verdwijnen van Jacob Zuma zal overleven… Maar als de Guptas ooit Zuid-Afrika zouden verlaten, moeten we dat niet meteen vieren als het einde van de gijzeling van de staat door privé-belangen. Als deze hele saga ons iets leert, dan is het hoe een heel land onder de invloed kan komen van degenen die rijk en overtuigend genoeg zijn om de wandelgangen van de macht te infiltreren.’

Binnen Zuid-Afrika klinkt nu de roep om de opdracht die Duduzane aan Bell Pottinger gaf publiek te maken. De ngo Save South Africa vraagt de volledige openbaarheid van het hele dossier. ‘De mondiale handelaars in alternatieve feiten, vals nieuws, vuile trucs en haatspraak hebben eindelijk gekregen wat ze allang verdienden’, stelde Save SA maandag: ‘De uitsluiting door hun sectorgenoten.’

Kort samengevat: een groot kapitalistisch bedrijf van onversneden Brits-neoliberale herkomst lanceert een extreemlinkse campagne om mensen tegen elkaar op zetten, in opdracht van de omgeving van een corrupte Zuid-Afrikaanse president en betaald door zijn superrijke zakenrelaties van Indiase afkomst. Het verhaal toont aan de werkelijkheid véél ongeloofwaardiger kan zijn dan fictie. Toen George Orwell de zin bedacht ‘Oorlog is vrede’, was de wereld en de bijhorende propaganda nog simpel en overzichtelijk. Anno 2017 is Big Brother gesofisticeerder en onvatbaarder geworden.