Indianentalen wettelijk erkend
Néfer Muñoz
02 juni 2003
479 jaar na de kolonisering door Spanje mogen de oorspronkelijke bewoners van Guatemala eindelijk weer hun eigen taal gebruiken in bestuurlijke aangelegenheden. Sinds vorige week zijn naast het Spaans ook 23 inheemse talen officieel erkend in Guatemala. Er zullen ook middelen worden vrijgemaakt voor het behoud van talen die op het punt staan te verdwijnen.
Volgens de nieuwe wet op de Nationale Talen blijft het Spaans de enige officiële landstaal, maar moeten openbare instellingen als rechtbanken, scholen, ziekenhuizen en overheidsdiensten de sprekers van 23 inheemse talen in hun eigen taal beginnen te helpen. Alle wetten en officiële voorschriften zullen ook in die 23 talen worden vertaald. De nieuwe wet laat ook toe dat de Spaanse namen van steden en dorpen vervangen worden door namen in de plaatselijke taal. Naast 21 Maya-talen zijn ook het Xinka - een andere indianentaal - en de taal van de Garifuna’s - de nakomelingen van Afrikaanse slaven die ook voor een deel inheems bloed in de aderen hebben - erkend.
Guatemala was het centrum van de indrukwekkende Mayacultuur, maar sinds de aankomst van de Spaanse veroveraar Pedro de Alvarado in 1524 wordt de inheemse bevolking er zwaar gediscrimineerd. ‘Indio’ is nog altijd een scheldwoord in Guatemala. Zowat 65 procent van de 12 miljoen Guatemalanen is van inheemse afkomst; veel indianen beheersen het Spaans slecht of helemaal niet. Het gebruik van indianentalen was nooit verboden in Guatemala, maar in het openbare leven en de zakenwereld wordt alleen Spaans gesproken.
Het Guatemalaanse overheidsapparaat staat nu voor een enorme uitdaging. De Academie van de Mayatalen, een overheidsinstelling met 350 personeelsleden en een budget van ongeveer 830.000 euro, moet dringend meer mensen in dienst nemen voor de berg vertaalwerk die nu ligt te wachten. Bovendien moeten ambtenaren uit het hele land cursussen krijgen in de belangrijkste indianentalen die in hun streek worden gebruikt. Critici betwijfelen of de regering echt van plan is daarvoor het nodige geld uit te trekken. Guatemala is een van de armste landen in Latijns-Amerika. De begroting voor Onderwijs bedraagt ongeveer 364 miljoen euro per jaar - te weinig om ook maar in één enkele taal goed onderwijs aan te bieden aan alle kinderen in het land.
Andere critici vinden dat de inheemse talen als volwaardige officiële talen naast het Spaans hadden moeten worden erkend. Dat was overigens zo bepaald in het vredesakkoord dat in 1996 een einde maakte aan een burgeroorlog die 36 jaar had aangesleept. De meeste slachtoffers in dat conflict waren indianen.