Internetcensuur overspoelt Servië

In de afgelopen twee weken werden ongeveer dertig mensen gearresteerd voor “verspreiden van vals nieuws en paniek”, in de woorden van de openbare aanklager.

Drie jonge mannen zaten negen dagen vast vanwege hun Facebookberichten. Daarin werd melding gemaakt van honderden slachtoffers in de ergst getroffen stad Obrenovac, 33 kilometer ten westen van Belgrado. De drie zijn inmiddels weer vrij, maar moeten binnenkort voor de rechter verschijnen. Als ze schuldig worden bevonden, kunnen ze straffen van zes maanden tot vijf jaar krijgen.

Bronnen op het kantoor van de openbare aanklager, die anoniem willen blijven, zeggen dat “dergelijke posts en commentaren paniek veroorzaakt kunnen hebben en verstoring van de openbare orde.” Ze ontkennen dat er sprake is van censuur. Censuur is in de Servische grondwet verboden.

Maar aangezien de websites Teleprompter.rs en Drugastrana.rs, die zeer kritische commentaren publiceerden op premier Aleksandar Vucic en zijn regering, gehackt en offline zijn, is wel degelijk sprake van censuur, zegt de Nationale Ombudsman Sasa Jankovic. Op de websites stonden artikelen met koppen als ‘Het volk is wanhopig’, “Vucic stop met zelfmedelijden” en “Staat, we moeten jullie niet meer”.

Een blogpost met als titel “Ik, AV (Aleksandar Vucic) neem ontslag”, werd zonder nadere toelichting verwijderd van de website van de krant Blic. De eigenaar van de krant wil niet reageren op de kwestie.

Evacuatie

Ombudsman Jankovic zegt in een verklaring dat het moeilijker wordt om censuur te verbergen, “omdat we steeds vaker zien dat bepaalde informatie en bepaalde critici verdwijnen uit de media en informatieruimte.”

Een duidelijk voorbeeld daarvan was de oproep van de burgemeester van Belgrado, Sinisa Mali, aan de burgers van Obrenovac. Op 16 mei riep hij op de officiële website van stad Belgrado burgers in Obrenovac – een van de gemeenten van Belgrado – op hun huis in de stad niet te verlaten. De oproep werd verwijderd toen de stad dezelfde dag volledig overstroomde en 23.000 mensen haastig geëvacueerd moesten worden. Het bericht was echter nog wel te vinden in cache, en werd vervolgens via Facebook en Twitter gedeeld.

In een recente tv-toespraak ontkende premier Vucic dat er in Servië sprake is van censuur. “Het is absoluut niet waar dat er censuur wordt gepleegd of dat er druk wordt uitgeoefend bepaalde berichten in te trekken”, zei hij.

Vucic reageerde op beschuldigingen van media-expert Dunja Mijatovic van de Organisatie voor Vrede en Samenwerking in Europa (OSCE). Tijdens een bijeenkomst vorige week in Stockholm, uitte zij ernstige zorgen over het blokkeren van websites en online content in Servië.

Milosovic

Voor sommigen in Servië komt het gedrag van Vucic niet als een verrassing. In 1999, toen de NAVO bombardementen uitvoerde op het toenmalige Joegoslavië, was hij minister van Informatie in de regering-Milosovic. Die periode kenmerkte zich door strikte mediacensuur en hoge boetes voor onafhankelijke media die de repressieve wetten schonden.

“Het is weer net als in het Milosovic-tijdperk, misschien zelfs erger”, zegt journalist Jasminka Kocijan, die zelf haar baan kwijtraakte toen ze zich kritisch uitliet over Vucic. Nadat er videomateriaal verspreid werd waarop Vucic een kind uit de sneeuw redde tijdens een bezoek aan het rampgebied, zette zij een een bericht van het Rode Kruis op Facebook waarin werd beschreven hoe vrijwilligers daadwerkelijk mensen redden die vastzitten in de sneeuw. Meteen daarna werd ze ontslagen bij het staatspersbureau Tanjug.

Sinds Vucic in 2012 aan de macht is, probeert hij met zijn team alle satirische en zelfs feitelijke online informatie over zijn Progressieve Partij van internet te verwijderen. Zo verdween een blog over interne kwesties binnen de partij en werden foto’s en berichten over Vucics tweede huwelijk vorig jaar november onmiddellijk verwijderd van internet.

Afgelopen zondag ging Pescanik.net offline. Op de site stond een analyse door drie wetenschappers van het proefschrift van Vucics rechterhand en minister van Binnenlandse Zaken, Nebojsa Stefanovic. Uit de analyse zou blijken dat het proefschrift plagiaat is.