Dodelijk protest nadat Ivoriaanse president toch voor derde ambtstermijn kiest

Het was jaren relatief rustig in Ivoorkust, maar dat is nu voorbij. Alassane Ouattara stelde zich kandidaat voor een derde termijn als president en dat zorgde de afgelopen weken voor dodelijke onrust. Al acht mensen stierven bij manifestaties die hardhandig werden onderdrukt of werden aangevallen door voorstanders van de president.

‘Niets verbiedt mij om kandidaat te zijn.’

De Grondwet van Ivoorkust laat sinds 2016 maar twee ambtstermijnen toe voor een president. Maar volgens de 78-jarige Ouattara gelden zijn jaren als president vóór die grondwetsaanpassing niet. ‘Niets verbiedt mij om kandidaat te zijn.’

Op 22 augustus werd Ouattara officieel aangeduid als kandidaat door de RDHP, zijn partij. Zijn kandidatuur kwam als een verassing, aangezien hij slechts vijf maanden geleden expliciet had gezegd niet voor een derde termijn te gaan. Hij nomineerde toen zijn eerste minister Amadou Gon Coulibaly als opvolger.

Met Coulibaly aan de macht zou Ouattara nog steeds politieke invloed houden, toch werd die beslissing gezien als een belangrijke stap in het stabiliseren van het land. Door velen werd het geïnterpreteerd als kritiek op andere Afrikaanse leiders die proberen hun ambtstermijnen constant te verlengen door met grondwetten en verkiezingsdata te spelen.

President voor het leven

Volgens een verslag van The Economist worden dit jaar meer dan de helft van de Afrikaanse landen geregeerd door zo’n ‘President voor het leven’.

Op het moment van Ouattare’s belofte vijf maanden geleden, wou Guinees president Alpha Condé de Guinese Grondwet wijzigen om een derde ambtstermijn mogelijk te maken. De oppositie in Guinea noemde Ouattara’s aankondiging in buurland Ivoorkust dat hij het bij twee termijnen zou houden daarom een ‘les in de democratie die hopelijk anderen in de regio zou inspireren’.

Maar die les lijkt Ouattara te zijn vergeten. Begin juli overleed Coulibaly, Ouattara’s eerste minister en voorgestelde opvolger, onverwacht aan een hartaanval. Een maand later kondigde Ouattara zijn kandidatuur voor een derde termijn aan. Volgens de president zou het na Coulibaly’s dood te moeilijk zijn om op tijd een andere sterke kandidaat te vinden in zijn partij en moest hij dus wel zijn verantwoordelijkheid opnemen.

Ouattara verwees ook naar het risico tot instabiliteit als belangrijke reden voor zijn kandidatuur. ‘Het risico dat ons land zal afzwakken in meerdere gebieden leidde ertoe dat ik mijn positie heb herzien. Het is voor het belang van de natie dat ik besloot mijn ervaring te blijven inzetten om ons land te dienen.’

Een terugkeer van de oorlog?

Maar de oppositie ziet Ouattara’s kandidatuur net als de grootste dreiging voor de stabiliteit in Ivoorkust. Nog geen tien jaar geleden was het land verwikkeld in een burgeroorlog waarbij minstens 3000 slachtoffers vielen toen toenmalig president Laurent Gbagbo weigerde de verkiezingsresultaten te aanvaarden.

‘De burgeroorlog was tragisch, en we hebben het gevoel dat het vandaag opnieuw zou kunnen gebeuren.’

Die burgeroorlog werd voorafgegaan door een periode van gewelddadige confrontaties tussen voor- en tegenstanders van Gbagbo en escaleerde uiteindelijk in een militair conflict tussen verschillende milities waar ook de VN bij betrokken was. Beide kampen schonden de mensenrechten en de gevechten creëerden meer dan 100.000 vluchtelingen die de zwaar beschadigde steden verlieten en naar Liberia en rurale gebieden trokken.

Activisten in Ivoorkust vrezen dat het geweld van de afgelopen weken een terugkeer kan betekenen naar die bloedige periode. Daleba Nahounou, coordinator bij de Coalition of the Indignant of Côte d’Ivoire vertelde World Politics Review over de oorlog. ‘Het was tragisch, en we hebben het gevoel dat het vandaag opnieuw zou kunnen gebeuren.’

Ook Drissa Traore van de International Federation of Human Rights in the Ivory Coast sprak tegen diezelfde publicatie over een zware sfeer in het land. ‘Er is veel bezorgdheid en er wordt weinig gedaan vanuit het institutioneel niveau om electoraal geweld te verhinderen.’

‘ADO, un coup KO’

Amnesty International rapporteerde vorige week dat groepen gewapende mannen de toelating kregen om anti-Ouattara demonstranten aan te vallen. De groepen, gewapend met machetes en zware stokken, zouden rondrijden in kleine busjes en de politie ‘helpen’ manifestaties uiteen te drijven.

Dit werd aan Amnesty bevestigd door meerdere getuigen en politieagenten. Een van die agenten vertelde dat hij en andere collega’s geschokt waren. ‘We begrepen dat de aanwezigheid van deze groepen niet toevallig was. Iemand informeerde hen over waar de veiligheidsdiensten gingen ingrijpen. Dit is een zeer gevaarlijke stap en ik ben heel bezorgd. Dit doet me denken aan vorige crisissen wanneer milities de bevolking terroriseerden.’

President Ouattara hield ondertussen een drukbezochte verkiezingsrally in het voetbalstadion van Abidjan waar hij zijn nieuwe slogan ‘ADO, un coup KO’ lanceerde. ADO is een populaire afkorting voor de president zijn volledige naam, Alassane Dramane Ouattara.

De president verbood elke manifestatie op publieke wegen tot 15 september en gaf de oppositie de schuld voor het geweld. ‘Ze zijn bang omdat ze niet kunnen winnen. Iedereen die vervalt in geweld zal daarvoor de rekening betalen.’