Waarom Japan en India geen sancties opleggen aan Myanmar

Mensenrechtenorganisaties roepen India en Japan om economische sancties te nemen tegen Myanmar. Daar vond op 1 februari een staatsgreep plaats, en het leger trad sindsdien zeer repressief op tegen demonstranten. De Verenigde Naties vroegen al om een wapenembargo en ook westerse grootmachten legden al sancties op. Wat houdt regionale grootmachten India en Japan tegen?

Een niet-bindende VN-resolutie, aangenomen op 18 juni, maant Myanmar aan een einde te maken aan de ondertussen vijf maanden durende staatsgreep. De Algemene Vergadering roept op tot een wapenembargo tegen Myanmar en vraagt om ongehinderde toegang voor humanitaire hulp. Ook vraagt het dat de Tatmadaw, het Myanmareese leger, ophoudt met het doden van politieke tegenstanders en dat het de gevangen genomen volksleiders vrijlaat.

Maar sommige regionale grootmachten, zoals Japan en India, namen nog geen harde maatregelen tegen het regime in Myanmar. Nochtans vroeg de Japanse ngo Human Rights Now al eind mei, in een statement naar aanleiding van de 47ste sessie van de VN-Mensenrechtenraad, aan haar overheid om een duidelijke, krachtige houding aan te nemen. Behalve de nultolerantie voor de mensenrechtenschendingen in Myanmar, vroeg de ngo ook om gerichte sancties op te leggen tegen de Tatmadaw en banden met bedrijven die in handen van het leger liggen, te breken.

Vierde grootste donor

De Japanse overheid veroordeelde dan wel de staatsgreep en het geweld dat ermee gepaard ging, maar zette tot nu toe alleen ontwikkelingshulp aan Myanmar stop, schrijft de Japanse onderzoeker Akimoto Daisuke. Het voorbeeld van de VS, het Verenigd Koninkrijk, Canada en de EU wordt niet gevolgd. Die bevroren in de maanden na de staatsgreep buitenlandse activa en legden sancties op aan bedrijven die verbonden zijn met het leger.

‘Japan mag zich niet blind achter het westerse beleid van regimeverandering scharen.’

Sommige invloedrijke Japanse stemmen pleiten zelfs voor samenwerking met de junta. ‘Japan moet een brugfunctie opnemen tussen de Tatmadaw en de VS en andere democratische landen’, aldus Watanabe Yusuke, directeur van de Japan-Myanmar Association. ‘Het mag zich niet blind achter het westerse beleid van regimeverandering scharen.’

Economische belangen spelen een grote rol bij het uitblijven van strengere maatregelen. Sinds de jaren ‘80 al investeerden zowel de Japanse overheid als private bedrijven in Myanmar, verklaarde professor internationale betrekkingen Akitoshi Miyashita aan Deutsche Welle. ‘Japan werkte hard om sterke banden met Myanmar op te bouwen.’ Japan is de vierde grootste donor aan Myanmar en de grootste in Azië, laat de Duitse krant nog weten.

Een groot aantal Japanse ondernemingen is actief in Myanmar. Sinds de overgang naar een burgerregering in 2011 vestigden ongeveer 400 bedrijven er zich. Een tiental van hen zouden banden hebben met het leger en het regime, blijkt uit onderzoek van het online Japans medium Kyodo News.

Chinese agressie

Ook politieke belangen spelen een grote rol. Japan zetten afgelopen jaren sterk in op diplomatieke samenwerking met de verschillende ASEAN-landen, waartoe ook Myanmar behoort. ‘Dat moet het agressieve Chinese expansiebeleid helpen indijken’, zei Stephen Nagy, professor internationale betrekkingen, aan Deutsche Welle.

Dat expansiebeleid is bijvoorbeeld zichtbaar in de Zuid-Chinese Zee dat, in tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, officieel niet volledig in handen is van China. Toch beschouwt China het hele gebied en de eilanden erin als zijn grondgebied. Na een klacht van de Filippijnen oordeelde het Internationale Arbitragehof in Den Haag nochtans dat China geen aanspraak kan maken op het hele gebied. Toch blijft het er gevechtsschepen stationeren en eist het riffen op voor de bouw van militaire installaties.

Eenzelfde expansiebeleid is zichtbaar in de Oost-Chinese Zee dat tussen China en Japan ligt. Op 29 maart rapporteerde The Japan Times dat de Chinese kustwacht toen al voor de 11de keer in 2021 wateren rond de Senkaku-eilanden was gevaren en er Japanse vissersboten benaderde. De eilanden bevinden zich onder Japans beheer, terwijl China er claim op legt.

Om die reden vreest Tokio dat economische sancties opleggen aan Myanmar ervoor zal zorgen dat de junta in de handen van China zal worden gedreven. Sinds het begin van de staatsgreep blokkeert China sancties die opgelegd worden vanuit de VN-Veiligheidsraad.

Militaire samenwerking

Ook India reageerde tot nog toe gematigd op de staatsgreep. Kort na de coup drukte het Indiase ministerie van Buitenlandse Zaken in een officiële verklaring zijn bezorgdheid uit en drong het aan om de rechtsstaat te respecteren. Maar sancties bleven sindsdien uit.

Lees ook

‘Ik heb het gevoel dat ik in de ergste nachtmerrie zit’

Net als Japan heeft India belangen in Myanmar. Er lopen meerdere bijna-afgewerkte infrastructuurprojecten, zoals het Kaladan Multi-Modal Transit Transport Project (KMTTP) dat de toegang naar Zuidoost-Azië voor India moet vergemakkelijken.

‘Welke partij in Myanmar de macht heeft, is voor India van secundair belang.’

Dergelijke projecten zijn bedoeld om de handel te stimuleren, maar vormen ook een tegengewicht voor de Chinese zijderoute, het Belt and Road Initiative. ‘Welke partij in Myanmar de macht heeft, is voor India van secundair belang’, zei Indiaas onderzoeker Udai Bhanu Singh aan het Japanse medium Nikkei. China verwacht geen democratisch bestuur van zijn handelspartners. Dus de medewerking van Myanmar is noodzakelijk om die projecten te kunnen afronden, aldus Singh.

Daarnaast spelen voor India ook politieke belangen een rol. In het noordoosten van India, aan de grens met Myanmar strijden etnische bewegingen al sinds de Indiase onafhankelijkheid in 1947 voor autonomie. De jungle van Myanmar dient daarbij als uitvalsbasis voor rebellengroepen.

Sinds begin jaren ‘90 werkt India daarom samen met het Myanmarese leger. Maar in 1995 liep het al eens spaak, toen India de Jawaharlal Nehru Onderscheiding voor Internationaal Begrip uitreikte aan democratisch oppositieleider Aung San Suu Kyi. In oktober 2020 werden de militaire banden opnieuw versterkt. Die samenwerking wil India vandaag niet opnieuw op het spel zetten.

Sinds het leger onder leiding van opperbevelhebber Min Aung Hlaing op 1 februari een staatsgreep pleegde vielen al meer dan 810 doden en werden minstens 6100 mensen opgesloten, waaronder politieke leiders, activisten en journalisten. De democratisch verkozen leiders Aung San Suu Kyi wordt momenteel vervolgd. Volgens de VN-vluchtelingenorganisatie zorgde het geweld voor 200.000 intern ontheemden sinds 1 februari.