Keniaanse laboratoria hebben tests veel sneller klaar
Alain Narinx (IPS)
20 januari 2015
Enkele jaren geleden leverden veel Keniaanse ziekenhuislaboratoria ondermaats werk af. Dankzij een verbeteringsprogramma van de Wereldgezondheidsorganisatie kunnen ze nu betere resultaten voorleggen, bewijst een testrapport dat recent verscheen in het African Journal of Laboratory Medicine.
Moderne ziekenhuizen kunnen geen kwaliteitsvolle patiëntenzorg geven zonder een goed werkend laboratorium om bloed, urine en andere lichaamsvloeistoffen te analyseren. Als ze correct werken, zorgen laboratoria er niet alleen voor dat patiënten en artsen snel op de hoogte gebracht kunnen worden van bepaalde ziekteverschijnselen, maar kunnen ze ook helpen in de strijd tegen epidemische ziekten.
In het Zuiden, en met name in Afrikaanse landen, hebben ziekenhuislaboratoria volgens de Wereldgezondheidsorganisatie vaak te weinig werkingsmiddelen en kennis in huis om optimaal te functioneren. Daarom heeft deze organisatie in 2009 in samenwerking met het Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention (CDC) het certificatieprogramma SLMTA opgestart. Dit programma is specifiek ontworpen voor laboratoria in ontwikkelingslanden.
Werkwijze
Strengthening Laboratory Management Toward Accreditation (SLMTA) is een certificatieprogramma dat binnen een periode van enkele jaren de kwaliteit van de dienstverlening van een laboratorium op een hoger niveau moet tillen. Het programma begint altijd met een grondige audit. Laboratoriumdeskundigen stellen dan vast welke kwaliteitscriteria voor verbetering vatbaar zijn. Na de audit volgen er drie praktijksessies, die afgewisseld worden met praktijksessies waar het personeel begeleiding krijgt van laboratoriumdeskundigen.
Om het deelnemend personeel op de hoogte te houden van hun vooruitgang worden ze regelmatig geëvalueerd op basis van een controlelijst met 12 tastbare doelen die door internationale laboratoria erkend zijn. Onder andere de veiligheid bij het omgaan met stalen en het registreren van alle laboratoriumtesten staan op deze lijst. Afhankelijk van het behaalde aantal doelen krijgt elk personeelslid regelmatig scores via een puntensysteem met sterren. Op het einde van de certificatieperiode voert een extern controleteam opnieuw een grondige audit uit, waarna het laboratorium een eindscore krijgt.
Resultaten
De Amerikaanse immunologe Elizabeth T. Luman, aids-experte Katy Yao en viroloog Dr. John Nkengasong onderzochten 28 testrapporten van de 617 laboratoria in de 47 landen waar het programma vanaf 2009 werd opgestart. Volgens hen tonen de globale resultaten dat er in alle laboratoria gevoelige verbeteringen merkbaar zijn na het afwerken van het SLMTA-programma.
Aan de hand van de eerder genoemde controlelijsten stelden ze gemiddeld een verbetering van 25 procentpunt vast. De grootste successen zijn geboekt bij het inkorten van de duur van labtesten (soms tot 95 procent minder lang dan vroeger), de tevredenheid van artsen over de labodiensten (76 tot 81 procent verbetering) en het verminderen van ongeldige testresultaten (tot 93 procent minder).
Volgens de onderzoekers is het succes van het programma te danken aan enkele sleutelfactoren. Een eerste is financiële steun van enkele westerse organisaties, waaronder het US President’s Emergency Plan for AIDS Relief, het Global Fund to Fight AIDS, Tuberculosis and Malaria en het Global Health Initiative. Ten tweede zorgden de Verklaring van Maputo in 2009 en de Resolutie van Yaoundé voor een sensibilisering bij verschillende overheden in het Zuiden om de kwaliteit van ziekenhuislaboratoria te verbeteren. Dat heeft ertoe geleid dat zij, onder meer in het geval van Kenia, Ethiopië en Botswana, overheidsplannen ontwikkelden om de laboratoria te ondersteunen met de certificering.
Kenia
Eén van de grootste succesverhalen van het SLMTA-programma vond plaats in het National HIV-Reference Laboratory (NHRL), dat verbonden is aan het openbare Kenyatta-ziekenhuis in Nairobi. Het laboratorium heeft zich in 2010 aangemeld voor een testronde van het certificatieprogramma. Volgens de Keniaanse laboratoriumauditeur Thomas Gachuki presteerde het NHRL bij het begin van het project matig met een score van 45 procent op de controlelijst van het SLMTA-programma. Gachuki noteerde vooral klachten over lange wachttijden voor virale testen, die soms twintig dagen op zich lieten wachten. Ook het aantal stalen dat door een slechte bewaarmethode werd geweigerd was erg hoog. Zo werden in 2010 maar liefst 133 stalen geweigerd wegens deze reden.
Om het personeel en het management te sensibiliseren over de matige resultaten, werden er verschillende begeleidingssessies georganiseerd. De leiding van het NHRL heeft vrijwel onmiddellijk verschillende airconditioningstoestellen en nieuwe apparaten gekocht. Hierdoor worden testresultaten zo weinig mogelijk beïnvloed door omgevingsfactoren zoals temperatuurschommelingen. Verder hebben verschillende auditeurs, waaronder een consultant van de Zuid-Afrikaanse Nationale Accreditatiedienst, het personeel opgevolgd en regelmatig beoordeeld op hun prestaties. Alle personeelsleden werden bovendien actief betrokken bij de verbeteringstrajecten, onder andere door elk van hen verantwoordelijk te maken voor een deel van het eindresultaat.
Van 20 naar 6 dagen
Na 3 jaar heeft het NHRL een spectaculaire vooruitgang geboekt. Terwijl het vroeger 20 dagen duurde om een staal te testen, is de wachttijd volgens onderzoeker Gachuki nu maximum zes dagen. Voor een test waarbij hiv-antigenen werden getest, duurde het vroeger maar liefst 191 dagen om een resultaat te krijgen. Nu zijn dat nog maar tien dagen. En ten slotte is het aantal dagen dat het laboratoriumpersoneel technisch werkloos was in drie jaar gereduceerd van 15 dagen tot nul.
Deze ommezwaai wordt ook bevestigd door westerse artsen die af en toe patiënten verwijzen naar ziekenhuizen in Nairobi. “Bij de overheidsziekenhuizen en -laboratoria in Kenia is er een serieuze ommezwaai gemaakt”, zegt de Nederlandse arts Bea Andersen, die een ziekenhuis in het westen van Kenia uitbaat. “De overheid houdt zich echt bezig met de kwaliteit van de dienstverlening.”
De betere werking van het NHRL heeft ook invloed op de prestaties van het Kenyatta-ziekenhuis. “Collega’s die gebruik maken van de diensten van dat ziekenhuis vertellen me dat de kwaliteit van de dienstverlening daar enorm is verbeterd”, getuigt de arts. Ook in kleinere laboratoria is er vooruitgang merkbaar. “Voor eenvoudige testen heb ik een eigen laboratorium. In bepaalde moeilijke gevallen heb ik niet de apparatuur om testen uit te voeren, dus dan stuur ik de stalen naar het ziekenhuis van Kitale, in het westen van Kenia. Ik krijg mijn resultaten snel terug en ze sturen me een e-mail als een test klaar is”, zegt Andersen.